Jubaılyq jarasym álippesi
Birin-biri súıetin erli-zaıyptylardyń baqytyna kóleńke túsiretin eshteńe joq sıaqty bolyp kórinetini ras. Biraq shyndyǵynda olaı emes eken. Mysaly, men jaı bir áńgimeden keıin tas-talqan búlinip, sol mezette ajyrasqan bir jupty bilemin. Sonda ol ne áńgime deısiz ǵoı? Emen-jarqyn sóılesip otyryp áıeli talaı jyl buryn áldebir adammen jaqyn qarym-qatynasta bolǵanyn aıtqan. Buǵan qatty shamdanǵan otaǵasy áıelin tap qazir bireýmen tósekte ustap alǵandaı kúıip-pisip, renjigen. Jubaıynyń «jaı qaljyńdadym» degen eshbir aqtalýy oǵan áser ete almaǵan. Muny nege aıtyp otyrmyz?
- Ekeýdiń qupıasy – erekshe qupıa
Jaqyn adamyńa óz qupıańdy asha otyryp, solaı isteýdiń qajeti bar ma, joq pa, soǵan anyq kóz jetkizip alýyń kerek. Eger de psıhologtar nemese áleýmettanýshylar ajyrasýdyń sebepterin ashyp kórseter bolsa, bul qubylystyń jalpyǵa túsinikti syrtqy sebepterimen qatar, bir qaraǵanda asa baıqala qoımaıtyn basqa da jaıttardyń baryn ańǵarar edi. Mysaly, nekelik odaqty nyǵaıtýmen qatar, ony buzatyn da erli-zaıyptylyq qupıalar bolýy múmkin. Mahabbattyń áınekteı názik áleminde ómir keshe otyryp, biz sol álemdi syrttan búldirýshi jaǵymsyz áserlerden árdaıym qorǵaýymyz kerektigin umytpaýǵa tıispiz. Ekeýdiń qupıasy – erekshe qupıa. Ony basqaǵa jaıyp salýǵa, áshkere etýge bolmaıdy.
- Biz bir-birimizdi ne úshin súıemiz?
Shynymen de ne úshin? Bireýlerge bul suraq birtúrli qyzyq, tipti oıdan shyǵarylǵan nárse bolyp kórinýi múmkin. «Ne úshini» qalaı? Mahabbatty túgeldeı ólshep-piship, bir nárseni kesip aıtýǵa bola ma? Bir qyzyǵy, bárin qolmen qoıǵandaı ǵyp anyqtap alýǵa bolady. Al biz bir-birimizdi janymyzǵa jaılylyq syılaǵanymyz, jyly qarym-qatynasta bolyp, qolushyn sozǵanymyz úshin súıemiz. Psıhologtar da mahabbatty «ózara jaqsy qarym-qatynastyń nátıjesi» dep esepteıdi. Bul – sıqyrlanǵan sheńber ispetti. Senimge negizdelgen jyly qarym-qatynastan mahabbat týyndaıdy. Biraq mahabbat ta jyly ári senimdi qarym-qatynastyń bastaýy bola alady. Esińizge túsirińizshi... Stendal aıtpaqshy, ózara mahabbattaryńyz qalaı «krıstaldandy»? Oı-pikirdiń úılesip, kózqarastyń sáıkes kelýi – áńgimeniń negizgi taqyryby. Mine, uly mártebeli sezim degenimizdiń ózi de osy. Árkim óziniń jeke ómirine de keńistik qaldyra otyryp, osy uly sezimdi qalaı saqtap qala alady? Jubaıymyzǵa qupıamyzdy asha otyryp, ózimizdiń ishki álemimizdi, ózindik «menimizdi» qanshalyqty saqtap qala alamyz?
- Ótirik aıtý ádetke aınalýy múmkin
Erli-zaıyptylyq qarym-qatynasty qalaı túzýdi túsiný men rýhanı turǵyda ósýge ýaqyt qajet. Sol eki aralyqta erli-zaıyptylardyń árqaısysy minez-qulyqtyń ózindik sqemasyn izdeıdi jáne qalyptastyrady. Júreginiń túbinde óz qupıasyn saqtap qala otyryp, ózgeniń qupıasyna qalaı reaksıa jasaýdy, mine, osy sqema anyqtaıdy. Ózińiz oılap kórińizshi, kúıeýi áıeliniń, áıeli kúıeýiniń kózine shóp salatyn otbasylarda qandaı qupıa jóninde áńgime bolmaq? Tipti erli-zaıyptylar ekijaqty ómirin jasyrǵan kúnde de olardy bir-birin súıedi deý beker. Alǵash kezdese bastaǵannan-aq qarym-qatynasty shynaıylyqqa negizdeý óte mańyzdy. Otbasylyq qarym-qatynas ta keıinnen osy osy irgetasqa súıenetin bolady. Bir ret ótirik aıtsań, artynsha taǵy ótirik aıtasyń degen sóz. Boıdaq kezdegi ádetter nekege turǵannan keıingi ýaqytta da qalmaýy múmkin. Súıiktińizdiń ózińizge qalaı qaraǵanyn qalasańyz, ózińiz de oǵan solaı qarańyz.
- Árkimniń de birinshi bolǵysy keledi
«Súıgen adamymyzǵa ózimizdiń ótken ómirimizdiń shyndyǵyn aıtqanymyz qanshalyqty durys» degen suraq erli-zaıyptylardyń kópshiligin mazalaıdy. Psıhologtar bul oraıda «bárin aıtýǵa ózińizdi mindetti sanamaǵanyńyz abzal» degen keńes beredi. Eger de súıiktińizdiń sizdi tap osy qalpyńyzda qabyldaı alatynyna senimdi bolsańyz, mahabbatyńyzǵa kóleńke túsirerlikteı eshteńe joq. Alaıda ótken ómirińizdiń egjeı-tegjeıin aqtara bastasańyz, ondaǵy áldebir jaǵdaılar men oqıǵalar jaryńyzdy sizdiń adaldyǵyńyzǵa kúmandanýǵa ıtermeleýi yqtımal. Sondyqtan qashanda ádeptilik saqtap, súıikti adamyńyzdyń janyn aýyrtpaýǵa tyrysqanyńyz jón. Degenmen qupıany ishte saqtaý kóp jaǵdaıda adamdy azapqa túsiretini de ras. Ondaı bolsa, ózińizdi ishteı mújip júrgen jaıtty jasyrmaı aıtyńyz. Tek tigisin jatqyzyp, kóńiline aýyr tımeıtindeı etip jetkizýge kúsh salyńyz. Sózben adam janyn qatty jaralaýdyń ońaı ekenin umytpańyz. Álbette, jubaıyńyzdyń túsinbeı qalýy da múmkin, sondyqtan oǵan da daıyn bolyńyz. Óıtkeni súıgen adam meılinshe ózimshil bolyp keledi.
Bir anyǵy, árkimniń jeke ishki álemi bar jáne oǵan eń jaqyn adamyńyzdyń da kıligýine bolmaıdy. Bul – bir jaǵynan adamnyń ózimen-ózi, ońasha qalǵysy keletinine para-par nárse. Ardyń tazalyǵy – erli-zaıyptylyq ómirdiń bastapqy kezeńinde de, odan keıingi ýaqytta da óte mańyzdy. Eger eki adamnyń da bir-biriniń aldynda ary taza bolsa, birge ómir súrýi jeńil bolady. Al olaı bolmasa, birge turýdyń ne keregi bar?..
- Ekiushty áńgime aıtpańyz
Bir-birin shyn súıetin jandar ótkinshi qyzyqqa, eliktirgish sátterge boı aldyrmaıdy. Otbasylyq ómirdiń berik negizi – ózara senim. Al senimnen aıyrylýdyń sońy jaqsylyqqa aparmaıdy. Ádette er adamǵa bolar-bolmas nárselerdi, ekiushty jaıttardy aıtý – maǵynasyz. Mysaly, sizge bastyǵyńyz jyly kózben qarady, áriptesińiz ishtartyp sóıledi delik. Er adamnyń oı-qıaly sheksiz. Ol bolar-bolmas osy jaıtty ary qaraı ózinshe damytyp áketýi ábden múmkin. Sóıtip, tergep-tekserip, kinálaı bastaıdy. Munyń sońy daý-janjalǵa ulasady jáne túrli jaǵdaılardyń oryn alýy yqtımal. Sol sıaqty, eshkimge tis jaryp aıtýǵa bolmaıtyn ortaq qupıalar da bolatynyn umytpańyz.
(Ǵalamtor materıaldary boıynsha ázirlendi)