Keıde dárigerler naýqastyń aýrýynyń sebebin tappaı jatady. Sol kezde pasıentke antıdepresant taǵaıyndalyp, kóp uzamaı adam aýrýynan aıyǵady. Aýrýdyń bári júıke júıesinen dep beker aıtpaıdy. Kóp aýrýlardyń túbiri psıhosomatıkada jatyr. Adam boıyndaǵy aýrý men olardyń sebebiniń ózara baılanysy negatıvti oılardan ekenin psıhologtar ertede zerttep qoıǵan. Emosıonaldy artyq kúsh organdardyń jaǵdaıyna áser etedi. Pozıtıvti turǵyda oılaý adam organyn emdeı alady, al negatıvti oı keri áser etedi. Árıne, oıdyń kúshimen tamaq aýrýyn emdeý múmkin bolmas, degenmen onyń aldyn alýǵa ábden bolady.
1. Bas jalpy oıǵa, mıǵa jaýap beredi. Eger adamnyń ómiri astań-kesteń bolyp, oıy men sezimderi sáıkespese, adam ózine ne kerek ekenin túsinbese, bul onyń basynyń aýyrýyna ákeledi. Ushy-qıyry joq bitpeıtin isterden de adamnyń basy aýyrady. Osylaısha, bárine úlgerem dep júrgende adamnyń shaqshadaı basy sharadaı bolady. Minekeı, aýrýdyń sebebi de tabyldy. Aıtyp jatqanyńyzǵa qulaq túrip kórińiz, sol kezde máseleniń bir ushy qaıdan shyǵyp jatqanyn túsinesiz. Bas aýrýynyń qaıtalana bermeýi úshin ishki qalaý men áreketterimizdiń qabysýy úılesimde bolýyna qol jetkizý kerek. Jumysta nemese ózińizdi qorshaǵan adamdar arasyndaǵy baılanysta shamadan tys jaǵymsyz kúsh túskenin sezinseńiz, ómirińizdi kúrt ózgertý kerek – sonda densaýlyq qalpyna keledi. Bastyń aınalýy oıyńyzdyń shashyrańqylyǵyn kórsetedi, mundaı kezde adam mańyzdy nársege nazaryn shoǵyrlandyra almaıdy jáne «bárin oryn-ornyna qoıa almaıdy». Bir sát toqtap, jaǵdaıdy naqty oılastyryp alý – bastyń aınalýynan qutylýdyń joly.
2. Este saqtaý. Umytshaqtyq pen este saqtaý qabiletiniń tómendeýi – ol adamnyń qandaı da bir jaǵymsyz jaǵdaılardy umytqysy keletinin bildiredi jáne aǵza beısanaly túrdegi «ótinishti» oryndaıdy. Ótkenine alańdaıtyn adamǵa «bul týraly umyt, eshteńe bolmaǵandaı ómir súr» dep jıi keńes beredi. Osy kezde adamnyń jady estelikterdiń bárin «óshire» bastaıdy. Onyń ishinde jaqsy estelikter de ketedi. Osylaısha adamnyń ózi ótken kúnderdiń jaǵymsyz elesinen ózi qutyla almaǵanda, onyń jady (mıy) psıhıkany qorǵaýǵa tyrysady. «Esten shyǵaryp tastaýǵa» tyrysý – ótken kúnderde jasalǵan qatelikterdi retteýdiń jaqsy ádisi emes. Árbir jaǵdaı adamnyń sabaq alýy úshin oryn alady. Ómirde túrli jaǵdaılarǵa tap bola otyryp jáne olardan sabaq alý arqyly máseleden «qashyp qutylýǵa» tyrysýdyń qajeti joq. Durys sheshim jasaý kerek – sol kezde ózińizdiń jaqsy este saqtaý qabiletińizben maqtana alatyndaı jaǵdaıǵa jetesiz.
3. Kóz. Kóz aýrýlary adamnyń bir nárseni kórgisi kelmeıtinin bildiredi. Taǵy da óz sózderińizge qulaq túrip kórińizdershi. Biz «kózim seni kórgisi kelmeıdi», «kózimniń aldynan joǵalshy», «tipti kózim qaraýytyp ketti» dep qalaı jıi aıtatynymdy baıqamaıyz keıde. Psıhıka ashý ústinde aıtylǵan osyndaı sózderdi esine saqtaıdy da, olardy «iske asyra» bastaıdy. Alystan kórmeýshilik bolashaqqa baǵdar jasaýǵa qorqatyn adamda paıda bolady eken. Adam ony aldynda eshqandaı jaqsylyq kútip turǵan joq dep sanap, kózderi alystaǵyny kórmeıtin bolady. Alysty kórgishtik (dalnozorkost kóbine qart adamdarda kezdesedi. Sebebi alysta qalǵan ótkenine kóz júgirtý nemese kerisinshe, keleshekti, balalary men nemereleriniń bolashaǵyn boljaý» úlken kisilerge tán nárse. Alystan kórgish adamdar úshin osy sát sonshalyqty qyzyqty emes. Kózdiń saýlyǵy úshin psıhıkalyq tepe-teńdikti saqtaý mańyzdy. Sol úshin osy sátte, bolashaqtan qoryqpaı, ár nársege mán berip, alaıda olarǵa qadalyp qalmaı ómir súrý kerek.
4. Qulaq. Qulaq aýrýlarynyń psıhosomatıkasy adamnyń bir nárseni estigisi ne tyńdaǵysy kelmeıtinin bildiredi. Mysaly, syn estýge qorqatyn adamdar. Bolmasa, bos áńgimege ýaqyt qurtqysy kelmeıtin, kereksiz áńgimege bola jumysynan bas alǵysy kelmeıtinder tap bolatyn kórinedi. Taýsylmaıtyn shýdan sharshaǵan adam psıhıkasyna «estigim kelmeıdi» degen «sıgnal» beredi. Osylaısha aýrý arqyly bolsa da júrek tynyshtyqqa bólenedi. Bul máseleniń sheshimi – aınalamyzdaǵy adamdardy tyńdaýǵa umtylý, barlyq dybystardy, onyń ishinde sizge aıtylǵan negatıvti sózderdi qabyldaý. Tipti bolmasa, sizdiń psıhıkańyz tyńdaǵysy kelmeıtin adamdarmen aralasýdy qoıý kerek. Sondaı-aq, sózge abaı bolǵan jón. «Estigim kelmeıdi» degendi psıhıka týra solaı qabyldap, estý qabiletine áser etedi.
5. Tamaq. Tamaq – adamdardyń aralasyp, qarym-qatynas jasaıtyn organy. Qoǵamda adamdarmen aralasa alatyn, ózi úshin jaýap bere alatyn adamnyń tamaǵyna qatysty másele týyndamaıdy. Tamaq biz ózimizge kóńilimiz tolmaı, ózimizdi nemese basqa bireýlerge renjip, olardy synap, urysqan kezde aýyrady eken. Tamaǵy angına bop aýyryp qalǵan adam úndemeıdi. Sebebi sóılese, tamaǵy aýyrady. Osy arqyly aǵza adamdy negatıvti sózderden «qorǵaıdy».
6.Muryn. Muryn – biregeıliktiń jáne ózin baǵalaýdyń (ózindik qundylyqtyń) sımvoly. Sondyqtan da menmen, tákappar adamdar «muryndaryn shúıirip» júredi. Ózin qunsyzdandyratyn, ıaǵnı baǵalamaıtyn adam murny bitip, qınalyp júredi. Ózin tómen baǵalaý murynmen bolatyn problemaǵa ákelýi ábden múmkin. Murnyńyz bitip aýyra beretin bolsańyz, bul beısanaly túrde jylaýyńyzdan da bolýy múmkin. Iaǵnı, adam jylaǵysy keledi, biraq ózin basyp, kóz jasyna erik bermeıdi. Sodan kóbinese murnyna qatysty qıyndyqtar týyndaıdy. Psıhologtardyń baıqaýynsha, alergıalyq muryn bitýi qatty kúızelis pen sátsizdikterden keıin bolady eken.
7.Moıyn. Moıyn – ıilgishtiktiń sımvoly. Birbetkeı, tik minezdi, moıyn usynbaıtyn, máselege jan-jaqty qaraǵysy kelmeıtin adamdardyń moıyndary jıi aýyrady. Tek ózińizdi ǵana emes, basqalardy da tyńdap, aıtqandaryna qulaq asyp úırenińiz. Sol kezde moıynǵa qatysty qıyndyq bolmaıdy.