Qazir áleýmettik jelidegi "jyltyraq" ómir shynaıy bolmystan da mańyzdyraq bolyp barady. Ádemi sýretter, qymbat kólik pen sándi saıahat – barlyǵy da adamǵa ózin qoǵamda moıyndatýdyń quralyna aınalǵandaı. Biraq mundaı kórinistiń artynda qandaı psıhologıalyq túıtkilder jatyr? Budan bólek qandaı máselelerge ákelýi múmkin? Aqshamnews.kz tilshisi oqyrman oqıǵasyn negizge alyp, psıhologpen tildesti.
"Ádemi ómir" úshin mıllıondap qaryzǵa kirgender
Treds jelisinde qoldanýshy óziniń tanysynyń oqıǵasyn baıandady. Ol álgi adamnyń áleýmettik jelidegi "ıdealdy ómirdiń" sońynan erip, qaryzǵa belshesinen batqanyn jazdy. Blogerlerdiń "ádemi ómirine" ilesip, nesıege kólik alyp, nesıege saıahattap, qaryzǵa qymbat kıimder kıgen. Nátıjesinde erli-zaıyptylar qazir qaryzdaryn tóleı almaı, bylyqqa batyp otyr.
Oqıǵa kóptiń alańdaýshylyǵyn týǵyzdy. Jeli qoldanýshylary mundaı jaǵdaıda ne isteýge bolatynyn aıtyp, pikirlerin bólisip jatyr.
Jelidegi "ıdealdy ómirge" adamdar nege qyzyǵady?
Psıholog Ulmeken Sándibekqyzynyń aıtýynsha, adamnyń "kórinbeıtin baılyq" jasaýǵa umtylýynyń túp-tamyry – qoǵamda ózin moıyndatýǵa degen qajettilik. Bul – tulǵanyń óz bolmysyn tolyq qabyldaı almaýy men bala kezden qalyptasqan narsıstik jaraqattyń saldary bolýy múmkin.
"Áleýmettik jelide "ıdealdy adamnyń" nusqasyn jasap shyǵarǵysy keledi. Kedeılik pen jetispeýshilik jaraqaty ,ózgelermen ózin únemi salystyryp, qyzǵanysh sezimderiniń epkinimen jasaýy da yqtımal. Adamnyń óz baǵalaýynyń tómendigine de baılanysty. Sebebi áleýmettik jeldie laık, pikirler onyń kóńil-kúıiniń, ózine degen senimdiligin kóteredi" deıdi ol.
Qaryzǵa batý mehanızmi
Psıholog adamnyń qaryz ala berýin belgili bir psıhologıalyq kúımen baılanystyrdy. Onyń aıtýynsha, mundaı adamdar kóbine táýekelshil jáne tym batyl bolyp keledi.
"Ádemi ómirdi ustap turý úshin keı adamdar qaryzǵa batýdan taıynbaıdy. Bir nesıeni jabý úshin ekinshisin alý – psıhologıalyq turǵydan ımpúlsıvti sheshimniń nátıjesi. Mundaı sátte úmit pen ıllúzıa basym túsip, synı oılaý álsireıdi. Adam stress jaǵdaıynda tek máseleni sheshýdi oılaıdy. Ol úshin qaryz alý – jalǵyz jol sekildi kórinedi. Biraq keńinen oılaý qabileti shektelip, bolashaqty kórýge resýrs qalmaıdy", – deıdi maman.
Qazaq qoǵamyndaǵy "abyroı saqtaý" fenomeni
Qazaq mentalıtetiniń de mundaı máselelerge áseri bolýy múmkin. Ulmeken hanymnyń aıtýynsha, týystar arasyndaǵy áńgime jáne "uıat bolady", "ózin jaqsy kórsetý" uǵymdary da qaryzǵa batýǵa ıtermeleıtin faktor.
"Mıllıondap qaryzǵa kirgen adam boıynda uıat, qorqynysh, kiná, kúızelis qatar júredi. Bul psıhoemosıonaldyq qysym jaǵdaıǵa salqynqandy qaraýǵa múmkindik bermeıdi. Keıde adam ózin aqtap, barlyǵyn "qalypty jaǵdaı" dep qabyldaı bastaıdy. Mundaıda eń áýeli adamǵa qorqynysh pen uıatpen jumys jasaý, qoldaý ortasyn tabý, qundylyqtaryn qaıta qaraý qajet. Adamnyń bolmysy aqsha men baılyqpen ólshenbeıtinin uǵyndyrý – basty qadam", – deıdi Ulmeken Sándibekqyzy.
Mundaı jaǵdaıda ne isteý kerek?
Áleýmettik jelidegi "ıdealdy ómirden" bas tartý úshin:
-
ózińdi ózgelermen emes, ózińmen ǵana salystyrý;
-
shynaıy qarym-qatynas ornatý;
-
jetistikterińdi baǵalaý;
-
áleýmettik jelini shekteý;
-
terapıa arqyly bala kezdegi jaraqattarmen jumys jasaý mańyzdy.
Bul - psıholog bergen keńes. Sondaı-aq, maman bala kezde jetpegen maquldaý, madaqtaý, qabyldaý sezimderin ózine-ózi berse ol da jaqsy nátıje beretinin aıtty.