Almatylyqtarǵa Naýryz merekesiniń tarıhy men dástúrleri jaıly aıtyldy
Ejelgi zamannan Naýryz - órkendeý men jańarý sıaqty qundylyqtar kórinisi. Bul týraly Almatynyń Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń alańynda etnograf, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń profesory Táttigúl Qartaeva aıtyp berdi., dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz
Naýryz - álemniń kóptegen elderinde kún men túnniń teńeler shaǵynda keńinen atap ótiletin kóktem men tabıǵattyń jańarý merekesi.
ÓKQ spıkeri merekeniń shyǵý tarıhy ejelgi dáýirden bastaý alǵanyn atap ótti. Bizdiń dáýirimizdiń alǵashqy ǵasyrlarynda ony túrki halyqtary qabyldap alǵan. Naýryz merekesimen baılanysty kóptegen dástúrler men rásimder bar, eger olardyń keıbireýleri ýaqyt óte kele joǵalsa, keıbireýleri búgingi kúnge deıin saqtaldy. Máselen, búgingi tańda Naýryz merekesin toılaý elimizdiń batys óńirlerinde saqtalǵan «Kórisý» rásiminen bastalady.
«Merekeni 14 Naýryz kúni toılaý dástúri grıgorıan kúntizbesine kóshýmen baılanysty. Burynyraqta bizdiń halqymyz jańa jyldy kóktemniń birinshi kúninde, ıaǵnı 1 naýryzda merekeleıtin. Biraq bul kún men túnniń teńelýi emes. Onda nelikten kóktemniń birinshi kúni toılandy? Naýryzdy toılaıtyn halyqtardyń dúnıetanymy men fılosofıasynda jyl basy balanyń dúnıege kelýin beınelegen. Sonymen, úsh aıda bala jigit bolady, kelesi úshinshi maýsymda bul orta jastaǵy er adam, al kúzde kemeldengen aqsaqal bolady. Qysta ol ábden qartaıyp, ómirden ótip, kóktemniń birinshi kúninde bala bolyp qaıta dúnıege keledi. Osylaısha, ejelgi qazaqtar kóktemniń alǵashqy kúninde bir - birin jańa jyldyń kelýimen quttyqtaǵan», - dedi T.Qartaeva.
Elimizdiń ár óńirinde Naýryz merekesine baılanysty óz dástúrleri bar. Mysaly, elimizdiń shyǵysynda merekege oraı qysqa daıyndaǵan soǵymnan bas saqtaıdy. Osylaısha shyǵys qazaqtary merekede shekege dep bir-birin qonaqqa shaqyrady.
Mereke kúni mol dastarhan jaıylady. Naýryzdy barynsha keń jaıylǵan dastarhanda qarsy alý úıge molshylyq pen tabys ákeledi dep sanalady.
Ejelgi dástúrge sáıkes, Naýryz meıramynyń basty taǵamy – naýryz kóje. Ol - ómirdiń 7 elementin beıneleıtindikten, taǵamnyń quramynda 7 túrli dám bolady. Bul sý, et, tuz, maı, un, jarma (kúrish, júgeri nemese bıdaı) jáne sút. Halyq nanymynda olar qýanyshty, sáttilikti, danalyqty, densaýlyqty, ál-aýqatty, jyldamdyqty, ósýdi jáne Qudaıdyń qorǵanysyn beıneleıdi.
«Merekelik dastarhanǵa maıǵa qýarylǵan shelpek te qoıylady. Bul taǵam dinı rásimderge baılanysty usynylatyn taǵamdarǵa kóbirek qatysty. Al kóktemgi merekeniń basty taǵamy - naýryz kóje. Ejelgi qazaqtar bul taǵamdy dástúrli, kóshpeli ómir saltyna beıimdedi, osyǵan baılanysty oǵan ystalǵan et pen ashytylǵan sút ónimderi qosylady», - dedi ol.
Sondaı-aq, etnograf naýryz kójeniń aımaqtyq erekshelikteri bar ekenin atap ótti. Máselen, ońtústik-shyǵys jáne shyǵys qazaqtary dástúrli taǵamdy «kóp kóje» dep ataıdy, bul ataýdyń sebebi onyń quramynda kóptegen ónimderdiń bolýynda.
Naýryz meıramynda adamdar týystaryna, dostaryna barýǵa tyrysady, olardy qonaqqa shaqyrady.
Almatyda ulttyq salt-dástúrlerdi nasıhattaýǵa baǵyttalǵan is-sharalar ótedi.
Qala turǵyndary men megapolıs qonaqtary qolónershiler men qoldanbaly ónerdiń taqyryptyq kórmelerine, ulttyq taǵamdar festıválderine, spektáklder men konsertterge, shyǵarmashylyq sheberlik saǵattary men poetıkalyq keshterge, ulttyq sport túrleri boıynsha sporttyq jarystarǵa qatysa alady.