Mundaı derekter Qazaqstanda til saıasatyn damytýdyń 2029 jylǵa deıingi tujyrymdamasynyń jobasynda jazylǵan.
QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń dereginshe, byltyr memlekettik BAQ-taǵy qazaqtildi kontentterdiń úlesi 83%-ǵa jetken. Ótken jylǵy monıtorıń nátıjesine saı, ortalyq memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organdar men ulttyq kompanıalardaǵy qujattardyń 96,5%-y memlekettik tilde júrgizilgen, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz QazAqparatqa silteme jasap.
«Resmı málimetter boıynsha, túrkitildes halyqtardyń ishinde ózbekterdiń 72%, uıǵyrlardyń 71,7%, qyrǵyzdardyń 58,5% qazaq tilin sóıleý tili deńgeıinde, al 12% qazaqsha oqyp, jaza alatyn joǵary deńgeıde meńgergeni anyqtaldy. Slaván dıasporasy ishinde orystardyń 25,1%, ýkraındardyń 23,7%, belorýstardyń 22,8%, poláktardyń 22,1%, sondaı-aq, nemis dıasporasynyń 25,2% aýyzeki qazaq tilin túsinedi. Atalǵan dıasporalar ishinde qazaqsha oqyp, jaza biletinder úlesi 2,9% quraıdy», - delingen tujyrymdamada.
Byltyr júrgizilgen áleýmettik jáne taldamalyq zertteý qorytyndysyna sáıkes, Qazaqstandaǵy ózge etnos ókilderiniń 0,4%-y qazaq tilin óziniń ana tili retinde sanaıdy.
Joǵaryda keltirilgen málimetterge sáıkes, elimizdegi qoǵamdyq qarym-qatynas negizinen orys tilinde júrgiziledi. Ortalyq jáne atqarýshy memlekettik organdardyń qujattary orys tilinde ázirlenedi, keıin qazaq tiline aýdarylady. Iaǵnı, memlekettik til óziniń mártebesine sáıkes negizgi tildiń fýnksıalaryn oryndamaı, tek aýdarma tili retinde qoldanylady.
Eldegi zań shyǵarýdyń negizgi tili de - orys tili. Atap aıtqanda, QR Parlamentiniń VI jáne VII shaqyrylymynda qabyldanǵan 601 zańnyń tupnusqasy orys tilinde ázirlenip, qazaq tiline aýdarylǵan. Sondaı-aq, sot isin júrgizýde orys tili basym til retinde qoldanylady.
İskerlik ortada, halyqaralyq qatynastarda, qyzmet kórsetý salalarynda jáne qoǵamdyq ortadaǵy qarym-qatynasta orys tiliniń úlesi basym. Elimizdegi sarapshylardyń 61,7%-y orys tilin jetik meńgergen. Internetten aqparat izdeý kezinde halyqtyń 65,7%-y orys tilin paıdalanady.
«Qazirgi tańda halyqtyń memlekettik tildi meńgerý kórsetkishi boıynsha óńirler arasynda biryńǵaılylyq joq. Bul tıisti óńirdiń geografıalyq ornalasý ereksheligi men turǵyndardyń etnıkalyq quramyna baılanysty. Mysaly, zertteý nátıjesine súıensek, qazaq tilin meńgergen respondentterdiń kóbi – Atyraý (78,8%), Mańǵystaý (76,1%), Jambyl (74,1%), Qyzylorda (73,2%) oblystarynyń turǵyndary. Qazaq tilin tıisti deńgeıde meńgermegenderdiń úlesi Soltústik Qazaqstan (8,2%), Qostanaı (9,0%), Qaraǵandy (6,5%) oblysynyń turǵyndaryna tıesili boldy. Bul atalǵan óńirlerde til saıasatyn jandandyrý qajettigin bildiredi», - dep jazylǵan.
Tujyrymdama jobasy 25 sáýirge deıin kópshilik talqylaýda bolady.
Buǵan deıin Prezıdent tóraǵalyǵymen ótken Ǵylym jáne tehnologıalar jónindegi ulttyq keńestiń birinshi otyrysynda Qasym-Jomart Toqaev qazaq tiliniń jetkiliksiz deńgeıde damyp kele jatqanyn málimdep, ony latyn álipbıine kóshirý aıasyndaǵy problemalarǵa toqtalǵan bolatyn.
Atalǵan tujyrymdamany ázirleý barysynda Memleket basshysynyń tarapynan aıtylǵan barlyq syn-eskertpeler eskerilgen.
Qujat jobasyn ázirleý kezinde til saıasaty máseleleri boıynsha keshendi áleýmettanýshylyq jáne taldamalyq zertteýlerdiń qorytyndylary zerdelenip, qabyldanǵan.
Tujyrymdamany iske asyrý eldegi tildik ahýaldyń áleýetin arttyrýǵa jáne onyń qoǵamdyq-saıası jáne áleýmettik salany damytýǵa qosqan úlesin arttyrýǵa, óńirlik deńgeıde ózekti máselelerdi sheshýge, onyń ishinde tildik kemsitýshiliktiń aldyn alý jónindegi sharalardy júzege asyrýǵa yqpal etpek.
Tujyrymdamanyń is-qımyl josparynda ortalyq memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organdarda qaralǵan jáne kelisilgen is-sharalar kózdelgen.
Qujat jobasynda qazaq tilin latyn álipbıine kóshirý máselesi de jan-jaqty qarastyrylǵan. Álipbıdiń bastapqy nusqalaryn ázirleý kezinde týyndaǵan máseleler jáne olardy sheshýdiń joldary taldanady. Aıta ketý kerek, bul baǵyttaǵy jumys kezeń-kezeńimen júrgizilmek.
Qujatty talqylaý qorytyndysy boıynsha halyqtyń pikirin eskere otyryp, ózgerister men tolyqtyrýlar engiziletin bolady.