Qasym-Jomart Toqaevtyń Almaty qalasyna jumys sapary qarjy sektorynyń ókilderimen kezdesýden bastaldy. Memleket basshysynyń Almatydaǵy rezıdensıasynda ótken jıynǵa Prezıdent Ákimshiliginiń basshylyq quramy, memlekettik organdardyń, iri qarjy qurylymdary men bankterdiń basshylary qatysty dep habarlaıdyalmaty-akshamy.kz
Qasym-Jomart Toqaev mundaı quramdaǵy kezdesýdiń alǵash ret ótkizilip otyrǵanyna nazar aýdardy. Prezıdenttiń aıtýynsha, jıyndy ótkizýge elimizdiń qarjy sektorynda sheshilýge tıis qordalanyp qalǵan máseleler túrtki bolǵan.
– Keıingi 1,5 jyldaǵy belgili bir qıyndyqtar qarjy naryǵyna da ońaı tıgen joq. Mundaı jaǵdaıda bizdiń basty mindetimiz ekonomıkada da, qarjy júıesinde de turaqtylyqty qamtamasyz etý úshin daǵdarysqa qarsy keshendi sharalardy iske asyrý boldy jáne solaı bola beredi. Negizi, biz ósim traektorıasyna shyǵa aldyq, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Budan keıin kezdesýge qatysqandardyń sózderin tyńdaǵan Prezıdent osy baǵyttaǵy birqatar naqty mindetke nazar aýdardy.
Memleket basshysy, eń aldymen, qarjy sektorynyń turaqtylyǵyna toqtaldy. Sondaı-aq búginde qarjy sektorynyń dármensiz bankterden arylǵanyn, al saýyqtyrý aıasynda 6,6 trıllıon teńgege jýyq nashar nesıeler esepten shyǵarylǵanyn atap ótti. Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, óteý merzimi 90 kúnnen asqan qaryzdardyń deńgeıi bankterdegi nesıe portfeliniń 4,3 paıyzyn quraıdy. Bul – sońǵy 13 jyldaǵy eń tómengi kórsetkish. Prezıdent osydan qorytyndy shyǵaryp, jınaǵan tájirıbe negizinde jıi qaıtalanatyn táýekel-qaterlerdiń aldyn alý sharalaryn kúsheıtý qajet ekenine toqtaldy.
Prezıdenttiń aıtýynsha, bankter memlekettik qoldaýdyń arqasynda búginde ekonomıkany nesıeleý boıynsha zor áleýetke ıe bolyp otyr. Bank júıesindegi ótimdiligi joǵary aktıvterdiń kólemi – 12,2 trıllıon teńge.
– Bıyl turǵyndar suranysynyń belsendi túrde qalypqa kele bastaǵanyn baıqap otyrmyz. Tutynýshylyq nesıe 32,8 paıyzǵa artqan. Nesıe alýshylar 6,1 mıllıon adamǵa jetti. Bálkim, bul qalypty úderis. Alaıda azamattarymyzdyń qaryz júktemesine tıimdi baqylaý jasaý mańyzdy. Qazirgi ýaqytta 545 myń adamnyń qaryzyn óteý merziminiń kesheýildeýi 90 kúnnen asqan. Másele elimizdiń qarjy turaqtylyǵyna tóngen táýekel-qaterde ǵana emes. Bul kóptegen azamattarymyzdyń qarjy tapshylyǵymen betpe-bet kelgenin bildiredi. Bul áleýmettik jáne saıası turaqsyzdyqqa alyp kelýi múmkin, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy boryshkerlerge qatysty qarjy naryǵyndaǵy ókilderdiń shekten shyǵý áreketterine toqtaldy.
– Nesıe mekemeleriniń basshylaryna ishki rásimderdi kúsheıtý máselesin pysyqtaýdy, sondaı-aq jekelegen qyzmetkerler men syrttan tartylatyn kolektorlardyń qyzmetterin asyra paıdalanýǵa jol bermeý tetikterin qarastyrýdy tapsyramyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent shaǵyn jáne orta bıznesti nesıeleý, onyń ishinde aýyldardaǵy kásipkerlik bastamalardy damytý elimizdiń qarjy sektorynyń basty basymdyǵy bolýy kerek dep esepteıdi. Memleket basshysynyń aıtýynsha, turaqty jáne arzan qor jasaý kózderiniń joqtyǵy mıkroqarjylandyrý naryǵyndaǵy negizgi máseleniń biri.
– Mundaı uıymdardyń qyzmeti ekinshi deńgeıli bankterden alynatyn qaryz ben jeke qarajat esebinen qarjylandyrylady. Nátıjesinde tutynýshylar úshin nesıelerdiń quny joǵary bolady. Sondyqtan Úkimetke Agenttikpen birlesip, mıkroqarjy uıymdarynyń qoljetimdi ári uzaq merzimdi qarjylandyrý tetikterin pysyqtaýdy tapsyramyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy aıtqan taǵy bir ózekti mindet – ulttyq qor naryǵyn damytý. Onyń aıtýynsha, otandyq qor naryǵy turǵyndardyń qarajatyn jınaıtyn senimdi balamaly quralǵa aınalýy qajet.
– Otandyq qor naryǵy úshin 2022 jyly jekelegen ulttyq kompanıalardyń Halyq IPO baǵdarlamasyna enýi mańyzdy oqıǵa bolmaq. Agenttik pen Ulttyq bank Samuryq-Qazyna men Úkimet júrgizip jatqan jumysqa belsendi túrde atsalysýy qajet, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev qarjy sektoryn sıfrlandyrýdy damytý mańyzdy ekenine nazar aýdardy. Memleket basshysy osy salada oń qarqyn bar ekenin atap ótip, qarjy ınovasıalaryn engizýge qolaıly jaǵdaı jasaý jónindegi keshendi jumysty jalǵastyrý kerek ekenin aıtty.
– Bizdiń qarjy ınstıtýttarymyz osy sátti paıdalanyp, aýqymdy mindetterdi sheshýi kerek. Bireýdiń tájirıbesin kóshirip alýdyń qajeti joq, kerisinshe Qazaqstan aýmaǵymen shektelip qalmaı, qyzmetterdiń jańa formatyn damytyp, ilgeriletý kerek. Memleket bul bastamalarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetedi. Biz ınovasıalyq ekonomıka men qarjylyq ekojúıeni jańadan qalyptastyrý kezeńindemiz. Aldymyzda aýqymdy jumystar tur. Memleket basshysy retinde men úshin búkil ekonomıkamyzdy jańa ınovasıalyq damý jolyna salý – basty mindet, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent sıfrlyq valútalardy aınalymǵa engizý mańyzdy ekenin toqtaldy. Bul rette bolashaq qarjy júıesiniń negizine aınalýy múmkin sıfrlyq teńge engizý máselesin qarastyrǵan jón ekenin aıtty.
Sondaı-aq Qasym-Jomart Toqaev krıptovalúta naryǵyn damytý máselesine de toqtaldy.
– Krıptovalútalar – obektıvti faktor jáne olarǵa nemquraıly qaraýǵa bolmaıdy. Olardyń qoldanystaǵy qarjy júıesine áser etetin táýekel-qaterleri men áleýetin naqty baǵalaý qajet. Sondyqtan elimizde krıptobırjalardy qurý úshin teńdestirilgen retteý sharttaryn qalyptastyrý jumystaryn jandandyrý qajet. Basqasha aıtqanda, krıptovalútalardy shyǵarý boıynsha álemdegi ekinshi el bola tura, qarjy qaıtarymyn kórmeı otyrmyz, – dedi Memleket basshysy.
Memleket basshysy qarjy sektoryn klımat jónindegi kún tártibiniń talaptaryna beıimdeýge qatysty máselege arnaıy toqtaldy.
– Ekologıalyq, áleýmettik jáne korporatıvtik basqarýdyń turaqty damý qaǵıdattarynyń áser etýine baılanysty qarjy sektoryndaǵy transformasıanyń qarqyny artqanyn bárimiz kórip otyrmyz. Bul bizdiń elimizge de tikeleı qatysty. Qarqyndy damý ulttyq ekonomıkamyzǵa salmaq salǵanymen, ekinshi jaǵynan ony turaqty damytýǵa jáne ártaraptandyrýǵa kóshirý úshin qosymsha múmkindikter de berip otyr. Osyny eskere otyryp, otandyq qarjy sektory Qazaqstannyń «jasyl ekonomıkaǵa» ótý júıesindegi mańyzdy baǵytyna aınalýy kerek, – dedi Memleket basshysy.
Memleket basshysy atom energetıkasyn damytýdyń ózektiligine, sonyń ishinde Atom elektr stansıasyn salý máselesine de toqtaldy.
– Túptep kelgende, biz bul máselege qatysty naqty sheshimge kelemiz dep oılaımyn. Qazaqstanda elektr energıasynyń tapshylyǵynyń alǵashqy belgileri qazirdiń ózinde baıqalady. Árıne, elektr qýatynyń jappaı jetispeýshiligi týyndaǵan joq. Ázirge tepe-teńdik bar. Alaıda alǵashqy belgileri bilinýde. Sondyqtan bolashaqty oılasaq, biz atom stansıasynyń qurylysyna qatysty naqty sheshim qabyldaýymyz kerek. Basshynyń mindeti de tıimdi sheshim qabyldaý, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev sózin qorytyndylaı kele, Ulttyq bankke Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigimen birlesip, búgingi aıtylǵan máseleler men usynystardy pysyqtaýdy tapsyrdy. Osy rette Prezıdent naryqqa qatysýshylardyń is-qımyldaryn úılestirý jumystaryn óz Ákimshiligine júktedi.
– Bul ońtaıly ári qolaıly. Qajet bolǵan jaǵdaıda búgingi aıtylǵan usynystardy Qarjy sektoryn damytýdyń jańa tujyrymdamasyn ázirleý barysynda eskergen jón. Atalǵan qujattyń barlyq basym baǵyty negizgi maqsatqa, ıaǵnı otandyq qarjy júıesiniń ekonomıkany damytýǵa jáne halyqtyń ál-aýqatyn jaqsartýǵa qosatyn úlesin arttyrýǵa negizdelýi qajet, – dedi Memleket basshysy.