Almatyda bıyl jazdyń aptap ystyǵy jurtty ájeptáýir ábigerge saldy. Qalalyq Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń dereginshe, maýsym-shildede ystyqqa baılanysty jedel járdem qyzmetine 28 shaqyrý túsken. Bul byltyrmen dál osy kezeńimen salystyrǵanda 18 paıyzǵa kóp. Aqshamnews.kz tilshisi aptapta jaǵdaıyńyz kúrt nasharlasa ne isteý keregin dárigerlerden surap bildi.
Statısıka ne deıdi?
2024 jyly eki aıda 23 shaqyrý tirkelse, onyń ishinde 8-i bala bolsa, bıyl bul kórsetkish 13 balaǵa deıin ósken. Eresekter arasynda da ósim bar: byltyr 15 bolsa, bıyl 16. Eki bala men úsh eresek naýqas aýrýhanaǵa jatqyzylǵan.
Nege bul qaýipti?
Aptap ystyq – saý adam úshin de synaq, al arterıalyq gıpertonıa nemese júrek-qan tamyrlary aýrýlary bar adamdar úshin óte qaýipti. Joǵary temperatýra qan qysymyn ózgertip, tipti kenetjúrek toqtaýyna ákelýi múmkin.
Jaqyndaryńyzdyń ómirin saqtaıtyn 7 qarapaıym ereje:
-
Salqyndyqty saqtaý
Naýqas kondısıoneri bar nemese jaqsy jeldetiletin bólmede bolýǵa tıis. Kúnniń ystyqq kezde, 11:00–17:00 aralyǵynda, dalaǵa shyqpaýy kerek. Terezelerdi perde, jalúzı nemese jaryqty shaǵylystyratyn ekrandarmen kóleńkeleńiz. Úıde mıkroklımatty saqtaý úshin ylǵaldy tazalaý jáne bólmeni jeldetý mańyzdy. -
Aǵzany sýmen qamtamasyz etý
Naýqasqa únemi, tipti shóldemese de, salqyn sý berińiz. Gazdalǵan, tátti jáne alkogóldi sýsyndardan bas tartý kerek. Júrek jetkiliksizdigi bar bolsa, dáriger belgilegen suıyqtyq mólsherin qatań qadaǵalańyz. -
Dári-dármekterdi qadaǵalaý
Dárilerdi tek dáriger taǵaıyndaǵan mólsherde qabyldaý kerek. Ystyqta qan qysymy tómendegendeı kórinse de, dozany óz betinshe ózgertýge bolmaıdy. Bas aınalý, álsizdik, isiný nemese entigý paıda bolsa, dereý dárigerge habarlasyńyz nemese jedel járdem shaqyryńyz. -
Qan qysymyn ólsheý
Qysymdy kúnine keminde eki ret (tańerteń jáne keshke) nemese dáriger usynǵan keste boıynsha ólsheńiz. Nátıjelerdi jazyp júrý ózgeristerdi der kezinde baıqaýǵa kómektesedi. -
Durys kıim tańdaý
Ashyq tústi, keń, tabıǵı matadan tigilgen kıim kıgizińiz. Dalaǵa shyqqanda mindetti túrde bas kıim kıgen jón. -
Kún ótkende alǵashqy kómek
Zardap shekken adamdy kóleńkege nemese salqyn jerge aparyńyz, artyq kıimin sheshińiz, denesin dymqyl mata arqyly salqyndatyńyz. Esin bilse, azdap sý berińiz. Eger jaǵdaıy nasharlasa, denesi quryssa nemese esinen tansa, birden 103 nómirine qońyraý shalyńyz. -
Artyq fızıkalyq kúsh túsirmeý
Ystyqta fızıkalyq belsendilikti barynsha azaıtyp, ásirese kúndizgi ýaqytta tynyǵýǵa múmkindik berińiz.
Aýrýǵa shaldyqqan adamǵa aptap nesimen qaýipti?
"Ystyqta júrek-qan tamyrlary aýrýlary bar naýqastarda termeoregýlásıa mehanızmi buzylady, qannyń qoıýlanyp, tamyr soǵysy jıileıdi, ásirese gıpotenzıv dárilerdi qabyldaǵanda arterıalyq qan qysymy tómendeýi múmkin. Bul júrek pen tamyrlarǵa eki eselengen júkteme túsiredi. Bul kezeńde naýqastardyń jaǵdaıyn baqylaý erekshe muqıat bolýy kerek", - deıdi dárigerler.
Ystyqta asqynýdyń aldyn alý - bul tek medısına mamandarynyń emes, týystarynyń da jaýapkershiligi.
Kún ótken nemese ystyqtan zardap shekken adamǵa alǵashqy kómekti qalaı kórsetý kerek?
Tynysh ári kóleńkeli jerge aparý
Naýqasty salqyn, jaqsy jeldetiletin bólmege nemese kóleńkege aparyńyz. Esin bilse, jartylaı otyrǵyzyp nemese basy sál kóterińki qalypta jatqyzyńyz. Eger esinen tanse nemese ınsýlt kúdigi bolsa, ornynan qozǵamańyz.
Artyq kıimnen sheshý
Tar, jyly nemese qysyp turǵan kıimderdi sheshińiz, bas kıimin de sheshińiz. Bólmege taza aýanyń kirýin qamtamasyz etińiz: terezeni ashyńyz nemese jeldetkish qosyńyz.
Deneni salqyndatý
Mańdaıyn, moınyn, keýdesin, qoltyǵyn salqyn, dymqyl shúberekpen súrtińiz. Sýyq kompres nemese muzdy (mataǵa orap) iri qan tamyrlary ótetin jerlerge, qoltyq astyna, moıynǵa, shap tusyna qoıyńyz.
Esin baqylaý Esinde bilse, sóılesip, tynyshtaldyryńyz. Esinen tanǵan jaǵdaıda búıirine jatqyzyńyz (turaqty búıirlik qalyp), tynysyn qadaǵalańyz. Tynys toqtasa, eger isteı alsańyz, júrek-ókpe reanımasıasyn bastańyz.
Sý berý
Naýqas esin bilse, az-azdan salqyn sý ishkizińiz. Esinen tansa nemese júregi aınyp tursa, sý bermeńiz.
Qandaı jaǵdaıda jedel járdem shaqyrý qajet?
- Esinen tansa nemese denesi quryssa. Dene qyzýy39–40 gradýstan assa. Qatty álsiz bolyp, basy aınalyp, keýdede aýyrsynyp, entikse.
- Arterıalyq qysymy kúrt tómendese.
- Durys sóıleı nemese qozǵala almasa (ınsýlt belgisi bolýy múmkin).