2024 jyly eń uzaq tún 21 jeltoqsanda oryn alady – bul kún qysqy kún toqyraýymen sáıkes keledi. Álemniń kóptegen mádenıetterinde qysqy jáne jazǵy kún toqyraýlary mańyzdy oryn alady. Osy erekshe kúnniń qazaq halqy úshin máni, onymen baılanysty dástúrler jáne ony qalaı qarsy alý kerektigi týraly «Qorqyt» qoǵamdyq qorynyń dırektory, bloger-aqyn, halyqaralyq gıd jáne etnoaýyl ıesi Dana Meıirbekova Taspanews.kz tilshisine aıtty, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
Qaratún men Nurtýǵan
Dana Meıirbekovanyń aıtýynsha, jyldyń eń uzaq túni – «Qaratún» tek qazaq halqy úshin emes, ejelgi halyqtardyń barlyǵynda derlik atalyp ótken.
– Mysaly, slavándarda bul tún «Karachýn» dep atalǵan. «Karachýn» sózi «qarańǵy tún» degendi bildirýi múmkin, sebebi «kara» sózi tikeleı túrki tilderinen engen, al ol «qarańǵy» nemese «qara» degen maǵyna beredi. Qazaq halqy úshin 21 jeltoqsan – «Qaratún», al 22 jeltoqsan – «Nurtýǵan», ıaǵnı jaryqtyń dúnıege kelý kúni, – dep túsindirdi Dana Meıirbekova.
Bul kúnniń sımvolızmi jaryq pen qarańǵylyqtyń arasyndaǵy kúresti bildiredi. Álem halyqtarynda bul kún ártúrli atap ótilgen: shotlandtar taý basynan bóshkelerdi domalatyp, ot jaǵyp, jaryqtyń kelýin atap ótken. Qazaqtarda da bul kúndi erekshe atap ótip, onyń mańyzdylyǵyn túsingen.
Túnmen baılanysty nanym-senimder
Burynǵy dástúrlerde qazaqtar úshin bul kún arýaqtar álemimen baılanysatyn erekshe ýaqyt dep eseptelgen. Arýaqtarmen birge keıde qarańǵy rýhtar da kelýi múmkin degen senim bolǵan. Olardy úrkitý úshin adamdar janýar terilerin kıip, qorǵanǵan. Bul dástúr keıingi ýaqytta betperde kıý dástúrine, qazirgi Helloýın merekesine uqsas bolǵan.
Jańa jyl men kúntizbe
Dana Meıirbekovanyń aıtýynsha, túrki halyqtary tabıǵı kúntizbege súıene otyryp, jańa jyldyń bastalýy dep 21-22 jeltoqsan túnin sanaǵan. Bul kún jyl mezgilderiniń ózgerýin bildiretin erekshe kún dep eseptelgen.
– Qazirgi 31 jeltoqsan kúni toılanatyn jańa jyl tabıǵı kúntizbemen baılanysty emes. Bul kún ejelgi Rımde salyq jınaý kezeńiniń aıaqtalýyna sáıkes keletin. Keıinnen İ Petr eýropalyq kúntizbege sáıkes bul kúndi resmı túrde jyl sońy retinde bekitti. Biraq qazirgi Eýropada bul kúnge asa mán berilmeıdi, Rojdestvo basymyraq, – dep túsindirdi ol.
Sondaı-aq, Dana Meıirbekova qazirgi Ded Morozdyń beınesiniń túp-tamyry túrkilerdiń Aıaz Atasynan bastalatynyn atap ótti.
– Túrkilerdiń Aıaz Atasy – aıazdyń qudaıy ispetti bolǵan. Ol kók, aq nemese kógildir shapan kıgen. Oǵan arnap qurbandyq shalý dástúri de bolǵan, – dedi sarapshy.
Jyldyń eń uzaq túnin qalaı ótkizý kerek?
Dana Meıirbekova bul túndi erekshe daıyndyqpen qarsy alýdy usynady. Úıdi tazalap, qajetsiz zattardan arylý – tazalyq pen jańarýdyń sımvoly.
– Bul túnde sham jaǵyp, otbasyńyzben jyly shyraıly áńgime aıtyp, shelpek pisirip, tilek tileýge bolady. Alaıda qatty kóńil kóterip, alkogól qoldanýdan aýlaq bolǵan durys. Túrki mádenıetinde kúshti alkogól emes, qymyz sekildi tabıǵı sýsyndar kóbirek qoldanylǵan, – dep keńes berdi ol.
Eń uzaq tún jaryqtyń jeńisin bildiredi. Bul túndi jaqyndaryńyzben birge ótkizý – jańa bastamalarǵa nıet bildirýdiń keremet múmkindigi.