Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óz Joldaýynda: «Halyqtyń ómiri men densaýlyǵyna tikeleı áser etetin taǵy bir túıtkil – bul jol qaýipsizdigi. Árbir adam óz ómirine jáne aınalasyndaǵy adamdardyń qaýipsizdigine jaýapty ekenin sezinýge tıis. Kólik júrgizý mádenıetin búkil qoǵam bolyp qalyptastyrý qajet», – dep atap ótti.
Qazirgi tańda elimizde jol qozǵalysy erejelerin saqtaý – asa ózekti máselelerdiń biri. Zamanaýı beınebaqylaý júıeleriniń engizilýi men sıfrlyq tehnologıalardyń damýynyń arqasynda quqyq buzýshylyqtardy anyqtaý deńgeıi aıtarlyqtaı artty. Soǵan qaramastan, 2025 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda tirkelgen ákimshilik quqyq buzýshylyqtar sany 8,5 mıllıonǵa jýyqtap otyr. Onyń 7 mıllıonnan astamy, ıaǵnı 84 paıyzy kólik salasyna tıesili.
Bılik ókilderiniń aıtýynsha, qaıta jasalatyn quqyq buzýshylyqtar – erekshe alańdaýshylyq týdyrýda. Jarty jyldyń ishinde 1,5 mıllıonǵa jýyq qaıtalama quqyq buzýshylyq tirkelip, onyń ishinde 85 myń adam zańdy úsh nemese odan da kóp márte buzǵan. Bul – kólik júrgizýshileriniń zańǵa nemquraıly qaraıtynyn kórsetedi.
Osyǵan oraı Bas prokýratýra tómengi turǵan prokýrorlar men İshki ister mınıstrligine quqyqtyq tártip pen tárbıe jumystaryn kúsheıtý jóninde naqty tapsyrmalar bergen. Júıeli buzýshylyqtarmen kúreste profılaktıkalyq sharalardyń róli mańyzdy ekeni aıtylýda.
Jol-kólik oqıǵalarynyń saldarynan eń kóp zardap shegýshilerdiń qatarynda balalar bar. 2025 jyldyń alǵashqy alty aıynda 5 500-den astam bala jaraqat alyp, ókinishke qaraı, 135 bala kóz jumǵan. Vedomstvo bul qaıǵyly jaǵdaılardyń basym bóligi ata-analardyń salǵyrttyǵynan jáne balalardy qaraýsyz qaldyrýynan týyndaıtynyn eskertedi.
Mas kúıinde kólik basqarý – áli de bolsa jol qaýipsizdigine qater tóndirýde. 2025 jyldyń alty aıynda 11 myńnan astam júrgizýshi mas kúıinde kólik júrgizgeni úshin ákimshilik jaýapqa tartyldy. Onyń 158-i jol apatyna sebepker bolyp, 282 adam jaraqat alyp, 17 adam qaıtys boldy. Bul – tek sandyq derekter ǵana emes, artynda qaıǵy-qasiretke toly adam taǵdyrlary turǵanyn umytpaýymyz qajet.
Sońǵy jyldary qala kóshelerinde keńinen qoldanyla bastaǵan elektrosamokattar da jol qozǵalysy qaýipsizdigine óz yqpalyn tıgizýde. 2025 jyldyń basynan beri olardyń qatysýymen 213 jol apaty tirkelip, 224 adam jaraqat alǵan. 42 jaǵdaıda apatqa tikeleı samokat júrgizýshileriniń ózderi kináli bolǵan.
Mamandar elektrosamokattar men ózge de jeke qozǵalys quraldaryna qatysty normatıvtik-quqyqtyq bazany jetildirý qajettigin atap ótýde.
Bas prokýratýra azamattarǵa joldaǵy qarapaıym erejelerdi qatań saqtaýdyń mańyzdylyǵyn eske salady:
- Jaıaý júrginshiler – tek jaıaý júrginshiler ótkeli arqyly ótýi tıis;
- Júrgizýshiler – jyldamdyqty jol jáne aýa raıy jaǵdaıyna qaraı rettep otyrýy kerek;
- Ata-analar – balalaryn kólik qozǵalysy bar aımaqtarda qaraýsyz qaldyrmaýy qajet.
Atap aıtqanda, uzaq qurǵaqshylyqtan keıin jaýǵan jańbyr asfáltta maıly qabat qalyptastyryp, tejeý jolyn uzartady. Bul – kóliktiń toqtaýyna qosymsha qıyndyq týǵyzyp, apat qaýpin arttyrady.
Sonymen qatar, sharshaý men uıqynyń qanbaýy júrgizýshiniń reaksıasyn báseńdetip, apattyń yqtımaldyǵyn kúsheıtedi. Prokýratýra júrgizýshilerge jolǵa shyǵar aldynda demalys alýdy, al jolaýshylarǵa – júrgizýshiniń jaǵdaıyn baqylap otyrýdy usynady.
QR Azamattyq kodeksiniń 931-babyna sáıkes, joǵary qaýiptilik kózi bolyp sanalatyn avtokólik ıesi jol apatyna tikeleı kináli bolmasa da, kelgen zalal úshin materıaldyq jaýapkershilikke tartylýy múmkin. Bul ereje – jol qozǵalysyna qatysýshylardyń báriniń de zań talaptaryna muqıat bolýyn mindetteıdi.
Bas prokýratýra barsha azamattardy jolda zańdy qatań saqtaýǵa, tártip pen jaýapkershilikke, ózara syılastyq pen mádenıettilikke shaqyrady. Joldaǵy bir sáttik jaýapsyzdyq – adam ómirine qaıǵyly soqqy bolýy múmkin.