Jasyl jelektiń kóbeıýi: tabıǵattaǵy ózgeristiń ekinshi jaǵy
Sońǵy jarty ǵasyrda Jerdiń jasyl jamylǵysy aıtarlyqtaı ulǵaıdy. Bul qubylystyń negizgi sebebi — adamnyń tabıǵatqa tıgizgen áseri, atap aıtqanda, atmosferaǵa kómirqyshqyl gazynyń mólsherden tys bólinýi. Jahandyq jylynýdyń saldarynan paıda bolǵan bul úrdis 2100 jylǵa deıin jalǵasady degen boljam bar, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
One Earth jýrnalynda jarıalanǵan málimetterge súıensek, ǵalymdar CMIP6 klımattyq modelin qoldanyp, jasyl jelektiń taralýyn zerttegen. Nátıjesinde, álemdegi jasyl aýmaqtar ár on jyl saıyn shamamen 0,01 sharshy metrge ósip otyrǵany anyqtalǵan. Keıbir modelder bul kórsetkishtiń eki-úsh ese joǵary bolatynyn kórsetedi.
Reseıdiń qońyrjaı klımatty aımaqtarynda jasyl jelek ósimi seriktik derekter boıynsha on jylda bir sharshy metrge shaqqanda 0,024 birlikke artqan. Bul ósim ásirese tyǵyz ný ormandarda aıqyn kórinedi. Alaıda jasyldanýdyń qarqyny bıologıalyq túrlerge qaýip tóndiredi — ný ormandardaǵy kóptegen tirshilik ıeleri óz ortasynyń tez ózgerýine beıimdele almaı, joıylyp ketý qaýpine ushyraıdy.
Sonymen birge, ósimdikterdiń kóbeıýi jaýyn-shashynnyń artýyna áser etedi. Óıtkeni ósimdikter ekojúıesi sýdy býlandyrý prosesin kúsheıtedi, bul óz kezeginde jerdiń tabıǵı sý balansyn ózgeriske ushyratady.