Jas kelse - iske!
Búgin 12 tamyz - Halyqaralyq jastar kúni. Bul meıram - ǵalamdyq deńgeıde toılanatyn birden-bir mereke. Muny jyl saıyn Birikken Ulttar Uıymynyń bastamasymen jer jerde túrli is-sharalar qolǵa alynady. Osylaısha álem halyqtarynyń jastary bul kúni erekshe shattyq pen berekede atap ótýdi jón kóredi. Osyǵan baılanysty saýalnama ázirlegen bolatynbyz.
Jiger ASQAR, jas aqyn:
JASTAR - OTANYMYZDYŃ TİREGİ
Bul merekeniń bereri kóp. Aıtar oıy orasan zor. Qatardaǵy jaı bir kúnderdiń qataryna jatqyza salýǵa áste bolmaıdy. Munyń tarıhy HH ǵasyrdan bastalady. 1945 jyly Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan shamamen eki aı ótken soń bekitildi. Dúnıejúzilik jastar kúniniń toılaý mezgili 29 qazan men 10 qarasha aralyǵynda Anglıa astanasy Londonda ótken Dúnıejúzilik jastar konferensıasynyń aıaqtalýyna ushtastyryldy. Mine, osydan keıin baryp konferensıanyń aıaqtalǵan kúni mańyzdy bolyp esepteledi. Óıtkeni eń aldymen, bul kún - óziniń "Imperıalızmge jáne kertartpalyqqa qarsy, beıbitshilik, demokratıa, ulttyq táýelsizdik úshin, jastardyń saıası, áleýmettik jáne ekonomıkalyq quqyqtary men qyzyǵýshylyqtaryn qorǵaýǵa ártúrli jastar uıymdarynyń birigýi" atty maqsatyn jarıalaǵan Dúnıejúzilik demokratıashyl jastar federasıasynyń negizdelgen kúni. Osynaý uıymda Keńes Úkimeti "KSRO jastar uıymdarynyń komıtetin" usyndy. Dúnıejúzilik jastar kúnin jappaı toılaý yqylasyn bildirgen dál DDJF bastamashyldary bolatyn.
Qarap tursańyz, jastar ómirdiń qozǵaýshy kúshi ispetti. Qanshama soǵystar men zulmatty kezderde qan maıdanǵa eń áýeli jastar attandy. Bar jastyq ǵumyryn maıdan dalasynda jibergen ata-babalarymyz da boldy. Qıyn-qystaý zamanda úlkenderdiń aqyl-keńesin negizge ala otyryp, qan keship, jan alysyp, jan beristi. Biraq muqalmady. Jastyq jalyn keýdeni kerip, únemi alǵa baǵyttalýmen boldy. Joǵaryda biraz derekterdi keltirdik. Bir jaǵynan qarasańyz, Birikken Ulttar Uıymy álemde beıbitshilik jasaý bastamasyn jastar arqyly kóterýdi kózdeıdi. Munysy jón. Sebebi keskilesken, qıyn oqıǵalarǵa jastardy ıtere berýdiń qajeti joqtyǵyn aıtýda.
Búgingi tańda ózim de aqyn retinde qarakózderimiz jaıly birqansha oılardy keltirip júrmin. Ásirese, lırıkalyq shyǵarmalarǵa kóbirek qalam terbeımin. Kóbine ózderińiz biletin «mahabbat» taqyrybyn aınalyp óte almaımyz. Jastyq jalyn qýaty boıda oınap, jalyndap turǵanda atalǵan sezim, jaqsy kórý deıtinder máńgi óz áserin beredi. Keıde sol taqyryptardy jıi kóterip qaýzaýdy jón sanaımyn. Ol - otansúıgishtik. Árkim óziniń kindik qany tamǵan týǵan aýylyn, ólkesin, qalasyn jaqsy kórse, onda ol adamnan myqty azamat shyqpaq. Júrgen, barǵan jerlerimizde osyny aıtyp, patrıotızmdi nasıhattaýǵa tyrysamyz. Munsyz ómir mándi bolmaıdy. «Aqyl, qaırat, júrekti birdeı usta» depti danyshpan Abaı atamyz. Onyń árbir qarasózinde búginginiń jastaryna qajetti barlyq ósıet aıtylǵan. Qur aıtylyp qana qoımaǵan, naqty dáleldermen beınelengen.
Osydan biraz jyldar buryn fılosofıa, jantaný syndy kitaptardy oqýǵa belsene kiristim. Sonda maǵan unaǵan birnesheýi boldy. Sonyń negizgisi «Qabýsnama» edi. Patshanyń óziniń balasyna myna ómirden túıgen-bilgenin ósıet retinde aıtyp ketken oılary naq bizge qajetti eken dep kóńil túbine túıip qoıdym. Jas adamnyń boıyndaǵy qasıtterdi tizip ber deseńiz, qazaqtyń «zamanyń túlki bolsa, tazy bolyp shal» degen naqylymen jaýap qaıyrar edim. Qazirgi tańda adamǵa qoıylatyn talaptar kúsheıdi. Muny taǵdyrdan kóremiz be álde adamnan ba? Ol jaǵy ýaqyttyń enshisinde. Dese de, eń bastysy, óz Otanyn qaltqysyz súıetin, adal eńbek ete biletin jastar kóbeıse degen tilektemin.
Abaı ÁNÝARULY, İT mamany:
BİLİMDİ JASTAR ÁLİ TALAI TOP JARADY
İT salasynyń jastaryn kóbine kompúter basty dep sanaıdy. Olar tek júıe, baǵdarlama jasaıdy. Keıbiri artyq emosıasy joq dep biledi. Negizi olaı emes. Ǵylym men tehnologıany zerttep, osy jaǵynda jumys isteý - meniń súıikti isim. Sizderge qytaı oıshyly Konfýsıı aıtqan oılardy keltire keteıin. Ol «ózińe yńǵaıly jumys tańda, sonda sen máńgi jumys jasamaǵan adamnyń keıpinde bolasyń» deıdi. Bylaısha tarqatqanda, durys kásippen aınalys, sonda sharshap, shaldyǵý bolmaıdy degendi meńzegeni ǵoı. Rasynda solaı. Osy támsildi naǵyz jastarǵa arnap aıtqandaı seziledi. Búginnen ózińe degen senimdilikti arttyryp, bolashaqqa baǵdar qura bilseń, qur júrmegeniń. Áıtpese, bárinen maqurym qalasyz. Aldyńyzdy basy jasaıtyn myqtylar oraıdy. Ekonomıkanyń tilimen baıandaǵanda, startap jobalar jasalyp, siz ashqan jańalyq ózektiligin joǵaltyp alýy ǵajap emes. Sol sebepti búginginiń jastaryna qoıylar talap kóp. Ýaqyt qanshalyqty syrǵyp, tez óter bolsa, siz de sonshalyqty mobıldi bolýyńyz shart. Bular osy kúndelikti ómirde qaıtalanyp, otyratyn shartty zańdylyq ispetti bolyp jatyr. Ásirese, ǵalamtormen jumys jasaıtyn meniń áriptesterim jaqsy túsinetin shyǵar.
Qazir bári qas-qaǵymda oryn alady. Jastardyń boıyndaǵy qýatynyń kúshtiligine keıde qaıran qalamyn. Qandaı jańalyq nemese ózgeshelik bolsa, sony dereý qabyldap alady. Odan qorytyndy shyǵaryp, jańasha bir úlgi jasaýǵa tyrysyp baǵady. Mine, bul naǵyz jastarǵa tán tirlik dep bilemin. Ózderińiz kórip, bilip júrgen bolarsyzdar, birtindep kompúterlik tehnologıaǵa qaraı bet buryp baramyz. Ol degenimiz jaqsy. Aınalamyzdyń barlyǵy elektrondy formatqa aýysýda. Bári bir tetikshe arqyly jumys istemek, ıaǵnı burynǵydan bir orynnan qaǵaz arqalap, ekinshi jerge kóship júrýdiń zamany ketti. Tek ony bolashaqta tarıh betterinen oqıtyn shyǵarmyz. Bul mysaldardy aıtýymnyń sebebi mynada. Osy atalǵan jańalyqtardy oılap tabatyndar kóbine jastar. Jańa kúsh-jigerin osy baǵyttardy damytýǵa jumsaıdy. Máselen, Mark Sýkerberg Feısbýkty, jas kezinde Bıll Geıts Maıkrosoftty oılap tapty. Osyndaı ónertapqyshtar men bastary jasaıtyn jastardyń tizimin jasaı berýge bolady.
Menińshe, jastar óte eńbekqor. Olar tek júrip, ýaqytty zaıa ketirýdi jón kórmeıdi. Bilesiz be, maǵan búginginiń jastarynyń osy qyry men qasıetteri jaǵady. Qos qoldap qoldaımyn. Eń bastysy, erinbeý kerek. Qazirgi zaman ǵylym men bilimniń kezi. Eger az ǵana kidirip, aıaldar bolsańyz, ekinshi bireý jańalyq oılap shyǵarady. Al sol dúnıe sizdiń oıyńyzda júrgen bolsa she? Sondyqtan barymyzdy salyp, ilgerileı berýimiz qajet. Sonda qazaq jastarynyń almaıtyn asýy, berilmeıtin qamaly bolmaıdy. Taǵy bir márte qaıtalap óteıin. Eń negizgisi, qajyr men qaırat boıynda bar jas óren jerde qalmaıdy.