Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Jańa Qazaqstandy» - jarqyn bolashaq bastaýyn birge qurýǵa úndedi. Qazaq eli beıbitshilik mekeni ekeni anyq. Muny halqymyzdyń darhan kóńilimen baılanystyramyz. Búgingi tańda qasterli Otanymyzdy damytýdyń baǵyt-baǵdary aıqyndalýda. Osyǵan oraı, Saıasattaný, fılosofıa jáne dintaný ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty Úles Madıarulyn áńgimege tartqan edik.
– Memleket basshysy Joldaýynda jańadan óńirler qurylatynyn aıtty, jalpy ıgi bastamalar kóterdi. Oı-pikirińizdi qossańyz?
– Árıne, tıimdi bastama! Ulytaý, Jetisý, Abaı oblystaryn ashý – tarıhqa qurmet ispetti dúnıe. Kópshilik te qýanyp jatyr. Buryn ol ólkelerdiń oblystyq statýsy da bolǵan. Men bir ǵana mysal keltireıin. Máselen, Almaty mańyndaǵy Qaskeleń, Talǵar syndy aýdandar mańyndaǵy turǵyndar Taldyqorǵanǵa sabylatyn. Endi olaı etýdiń qajeti joq. Qapshaǵaıǵa Qonaev ataýy beriledi. Bul da kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri Dımash Ahmetulynyń rýhyna, ańyz tulǵaǵa kórsetken qurmet dep bilemiz. Jalpy, árbir saıası sheshim shyǵarylmas buryn ábden qaralady, súzgiden ótedi. Ol – zańdylyq. Kúndelikti tirlikte de solaı ǵoı. Sondyqtan elimizdegi ózgerister jaqsylyqqa bastaıtynyna senemiz. Árbirimiz óz salamyzda tabysty eńbek etsek ozamyz, damýdyń dańǵyl jolyna túsemiz.
– Ekonomıkalyq turǵyda qandaı ister atqarýymyz kerek dep oılaısyz?
– Jýyrda Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly eldegi asa aýqatty adamdarmen kezdesti. Áleýmettik-ekonomıkalyq damý baǵyt aıqyndady. Bul da bolsa, «Halyq únine qulaq asatyn memleket» qaǵıdatyna jaqyn úrdis. Qazaqstan ekonomıkalyq turǵydan damyp, órkendep kele jatyr. Búkil álemdi pandemıa tyǵyryqqa tiredi. Saýda-sattyq báseńdedi. Elder arasyndaǵy taýar aınalymy azaıdy. Onyń ústine geosaıası jaǵdaıdy qosyńyz. Osynyń bári óz áserin beredi. Bizde osyndaı turaqsyzdyqtarǵa qarsy is-qımyldar, josparlar bar. Mundaı kezeńderde jańadan qarjy tabý kózderi ashylady. Barlyq másele sheshiledi. Barlyq qarama-qaıshylyqtar kelissózder arqyly ornaıdy. Sol sebepti, barlyq jaǵdaıǵa daıyn bolǵan abzal. Qarjy kózderin, ınvestısıa tartý mańyzdy. Qazir blokadaǵa túsken úlken bıznes ókilderi jańa jumys nysandaryn qarastyryp jatyr. Solardy ózimizge tartqan jón. Qaltaly kásipkerler bizge óz qarjylaryn salsa, nur ústine nur bolmaq. Osyndaı isterdi júzege asyrsaq, jańadan zaýyttar men fabrıkalar salynady. Olar bizdiń ekonomıkamyzǵa zor serpin ornatar edi. Importty azaıtyp, eksportqa basymdyq berer edik. Atalǵan oılarymyz júzege asyrylyp ta jatyr. Ekonomıka qýatty bolsa, el baqýatty degen sóz.
– Bilimdi, jigerli jastardy tárbıeleý, kóterý úshin qandaı ister atqarýymyz kerek?
– Bizde bilgir jastar jeterlik. Qazaqtyń qarakózderi álemdi tańdandyrýda. Mádenıet, óner, bilim men ǵylymdy órkendetip, tabysty qyzmet etip kele jatqan jasórenderge qaıran qalýdamyz. Másele mynada. Aýyldan kelgenderine múmkindik berilý qajet. Eldi mekenderde jumys kózi tapshy. Bul jaǵy jasyryn emes. Sondyqtan jurt qalaǵa aǵylady. Onyń ishinde alyp úsh megapolısimizge kelýde. Sóıtip, qalada ártúrli ister atqarýda. Degenmen, barshasy birdeı ushpaqqa shyǵa bermeıdi. Eger aýyldyq jerde jastarǵa jumys oryndary bolsa, qalaǵa oıyspas edi. Búginde ǵylymǵa jas ǵalymdar aralasýda. Olardyń tájirıbesi az. Sondyqtan beıimdep, úıretip, keleshekke sapaly kadr daıyndaýymyz qajet. Aramyzda úlken ǵylym kandıdaty, doktor, profesorlar bar. Solardyń jolyn jalǵastyrý úshin ǵylymǵa jastardy tartsaq, utamyz. Jan-jaǵynan baǵamdap qaraǵanda kóp paıda bolar edi.
– Dástúrli saýal: bolashaq kimniń qolynda?
– Jańa biraz oıdy qozǵadym. Jas kúnimde synyptastarym mektep bitirip, Tomsk ýnıversıtetine oqýǵa kete bastady. Óıtkeni, sol jaqtan kelip, úgit-nasıhat júrgizgen bolatyn. Kim jaqsy oqý oqyp, yńǵaıly jataqhanada turyp, myqty jumysqa ornalasýdy qalamasyn? Álbette, ondaıdy barshasy qalaıdy. Men sol ýaqytta ákemmen aqyldastym. O kisi osynda qalýdy, óz týǵan jerimde qyzmet isteýdi usyndy. Álgilerdiń bireýi de elge oralmady. Tomskide, Sankt-Peterbýrgte qaldy. Úılendi, sol elge sińdi. Men ákemniń aqylyn tyńdap, osynda júrgenime razymyn. Bilimdiler shetelge kete berse, ne bolmaq?! Aıtarym, elimizdiń bolashaǵy alǵyr, otanshyl, aqyldy, tárbıeli azamattardyń qolynda dep bilemiz. Bolashaǵymyz jarqyn bolsyn!
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
Oljas JOLDYBAI