Jańa oqý jylynda birneshe tyń ózgerister bolady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz QazAqparatqa silteme jasap.
Oqý-aǵartý salasy
Oqý-aǵartý mınıstrliginiń málimetine súıensek, 2022-2023 oqý jylynda elimizde 3,6 mln bala 7 637 mektepte bilim alady.
Balalardy 1-synypqa qabyldaý naýqany kezinde ata-analardan 400 myń ótinish túsken. Ótinish berýshilerdiń 70%-dan astamy qazaq tilinde oqýdy tańdaǵan.
Qazirgi tańda Qazaqstan boıynsha 280 myńdaı balaǵa oryn jetpeıdi. 2025 jylǵa qaraı bul san 1 mln orynǵa jetýi múmkin. «1000 mektep» jobasynyń aıasynda byltyr 270 mektep salynsa, bıyl 225 mektepti qoldanysqa berý kózdelgen.
192 kún demalys, 173 kún sabaq
Jańa oqý jylynyń basty jańalyǵy - 5 kúndik oqý aptasy. Úsh aýysymda bilim beretin mektepterden basqa búkil bilim oshaqtaryn bes kúndik jumys formatyna kóshirý týraly sheshim qabyldanyp otyr.
«1,5 mıllıonǵa jýyq bala qazirgideı aptasyna 6 kún emes, 5 kún ǵana oqıdy. Iaǵnı, olarǵa sabaq beretin 150 myńdaı muǵalim de aptasyna 5 kún sabaq beredi. Bul shamamen 1700 mektep degen sóz. 100-den astam mektep úsh aýysymnan bosaıdy. 3,6 mln oqýshynyń kúndelikti júktelimi azaıady. Osylaısha búginge deıin aptasyna alty kún oqyp kelgen oqýshylardyń sanyn meılinshe qysqarttyq. Qalǵan az ǵana kontıngenttiń júktemesin azaıtý sharalaryn qarastyramyz», - degen bolatyn mınıstr Asqat Aımaǵambetov BAQ ókilderine.
Qarapaıym tilmen aıtsaq, endigi oqý jylynyń jazǵy demalysy 2023 jyldyń maýsymynda bastalady.
Buǵan deıin 1 synyp oqýshylary úshin oqý jylynyń uzaqtyǵy 33 apta bolsa, endi 35 apta bolady. Al 2-11 synyp oqýshylary úshin oqý jyly 34 aptadan 36 aptaǵa uzarady.
Kúzgi demalys 31 qazan men 6 qarasha aralyǵynda;
qysqy demalys 31 jeltoqsan men 8 qańtar aralyǵynda;
kóktemgi demalys 18-26 naýryz aralyǵynda;
jazǵy jemalys 1 maýsym men 1 qyrkúıek aralyǵynda ótedi.
Buǵan deıin oqý jylyndaǵy demalys kúnderi 30 kúnnen kem emes bolyp kelse, endi 25 kún bolyp bekitildi.
Birinshi synyptar úshin 6-12 aqpan aralyǵynda qosymsha demalys bar.
Osylaısha, demalys jáne mereke kúnderin eseptegende, balalar jyl boıy 192 kún demalyp, 173 kún mektepke barady.
Aǵylshyn tili 3 synyptan bastalady
Vedomstvo júrgizgen arnaıy zertteýler men saraptamalardyń qorytyndylary 1-synyp oqýshysyna úsh tildi birden meńgerý qıyn ekenin anyqtaǵan. Sondyqtan mınıstrlik «Bala aldymen óz tilinde oqyp jáne jaza bilýi tıis» degen ustanymdy tańdap otyr.
Iaǵnı, qazaqtildi mektepterde 1-synyp oqýshysyn tek qazaq tilinde oqytýdy, al orystildi mektepterde qazaq tili men orys tilin oqytý týraly sheshim qabyldandy.
Sondaı-aq, qazaqtildi mektepterde ekinshi synyptan bastap orys tili engiziledi. Al aǵylshyn tili barlyq mektepterde úshinshi synyptan bastalady.
Dombyra 6 synyptan bastap úıretiledi
«Eńbekke baýlý» jáne «Beıneleý óneri» pánderi 1-shi synyptan bastap engizildi.
Mýzyka pániniń sheńberinde 6-synyp oqýshylary óz qalaýymen dombyra úırene alady.
Sonymen qatar, mektep qabyrǵasynda qosymsha fakúltatıv esebinen shahmatty damytýǵa múmkindik beriledi.
Dıplomyń bolsa da, test tapsyrasyń
Muǵalimderdi mektepke Ulttyq biliktilik testileý arqyly jumysqa alý tártibi qabyldandy. Iaǵnı endi dıplomnyń ǵana negizinde emes, qosymsha óz páni boıynsha testileýden ótkenderdi ǵana mektepke jumysqa qabyldaıdy.
Materıaldyq kómek mólsheri birizdendirildi
Oqý-aǵartý mınıstrliginiń málimeti boıynsha, áleýmettik turǵydan osal otbasynda turatyn 475 myń oqýshy bar.
Zań boıynsha olarǵa jalpy bilim berý qorynan kıim, mektep-jazý quraldaryn satyp alýǵa kómek kórsetiledi.
Bıyl osy baǵyt boıynsha eki jańa ózgeris engizildi.
a) Bıyl materıaldyq kómek ata-ananyń esepshotyna túsedi. Endi ata-analar mektep formasy men keńse taýarlaryn ózderi tańdap, satyp alady. Buryn ákimdik satyp alyp, taratatyn. Saldarynan kıimniń ólshemi men sapasyna baılanysty syn men shaǵym kóp túsetin.
á) Buryn bir balaǵa bólinetin qarjy óńirdegi búdjet saıasatyna qaraı 17 myńnan 40 myń teńgege deıin bolsa, endi onyń mólsheri eń tómengi kúnkóris deńgeıinen, ıaǵnı 37 389 teńgeden az bolmaýy kerek. Osylaısha 150 myńǵa jýyq otbasyǵa búdjetten mektep formasy men keńse taýarlaryn alýǵa aqsha bólinip, kómek kólemi 17 myń teńgeden 37 myń teńgege deıin ósti.
Jańa oqý jylynda 900 myńǵa jýyq bala tegin bir mezgil tamaqpen qamtylady.
«Sıfrlyq ustaz», 350 myń bala.
«Qazaqstan halqyna» qory esebinen az qamtylǵan otbasynda turatyn úlgerimi nashar 350 myń bala «Sıfrlyq ustaz» jobasy arqyly qosymsha bilim ala bastaıdy.
Jańa oqý jylynda mektep formasyna qoıylatyn talaptar ózgerissiz qaldy
Alǵash ret mektepterde 7-synyptan bastap bolashaq mamandyqty tańdaýǵa baǵyttaıtyn pedagog-kásiptik baǵdar berýshi mamany engiziledi.
Bala quqyqtary jónindegi jergilikti ókilder
El óńirlerinde Bala quqyqtary jónindegi ýákil laýazymy engizilip jatyr. Endi ár aımaqtyń óz ókili bolady. Olardan balalar da, ata-analar da kómek suraı alady.
Bala quqyqtary jónindegi ýákilder balanyń quqyqtary men zańdy múddeleriniń buzylýy týraly ótinishterdi, jergilikti atqarýshy organdardyń jáne ózge de uıymdardyń áreketterine nemese áreketsizdigine qatysty shaǵymdardy qaraıdy. Sondaı-aq olar balalardy qorǵaý salasyndaǵy máselelerdi sheshýge arnalǵan zań jobalaryn damytýǵa, ilgeriletýge qatysady.
Sonymen qatar bala quqyqtary jónindegi ombýdsmenderdiń memlekettik organdar men bilim berý, densaýlyq saqtaý, mádenıet, sport jáne halyqty áleýmettik qorǵaý uıymdaryna kedergisiz qol jetkizýi qamtamasyz etiledi.
Oqý-aǵartý mınıstrligi Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary Elına Paýlıdiń aıtýynsha, qazirdiń ózinde jeti oblysta bala quqyqtary jónindegi ýákilder taǵaıyndalyp úlgergen. Olardyń arasynda úkimettik emes uıymdardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń jetekshileri men zańgerler bar.
Endi biliktilikti arttyrý bes jylda bir ret emes, úsh jylda bir ótkiziledi. Vedomstvo basshysy Asqat Aımaǵambetovtiń aıtýynsha, bul attestasıa da úsh jylda bir ótkiziledi degendi bildirmeıdi. Iaǵnı attestasıa burynǵysha bes jylda bir ret uıymdastyralady. Tek ótkiziletin kýrstardyń sany kóbeıedi.
Jekemenshik balabaqsha tárbıeshileri de biliktilikti arttyrý kýrsynan ótedi
«Balabaqshalarda kadrlar daıarlyǵynyń jetkiliksiz bolýyna biliktilikti arttyrý kýrstarynyń azdyǵy sebep bolyp tur. Kelesi jyly biliktilik kýrstaryn úsh ese kóbeıtemiz. Atap aıtqanda, jekemenshik balabaqshalar memlekettik uıymdar sıaqty bizdiń balalardy tárbıelep jatyr. Jekemenshik balabaqshalardy kýrstarmen qamtymaý durys emes. Sondyqtan aldaǵy jyldan bastap jekemenshik balabaqshalarda jumys istep jatqan tárbıeshilerdi de memlekettiń biliktilikti arttyrý kýrstarymen qamtý máselesin sheshemiz», - dedi Asqat Aımaǵambetov Tamyz konferensıasynda.
Bir topqa eki tárbıeshiden
Mektepke deıin bilim berý uıymdarynda pedagogterdiń jalaqysyn kóterý úshin bir topqa eki tárbıeshi bóletin qanatqaqty joba qolǵa alynady.
«Bul óz kezeginde birneshe mindetti sheshedi. Birinshiden, qazir toptaǵy bir tárbıeshige shamamen 25 baladan keledi. Qanatqaqty joba aıasynda eki tárbıeshi kúni boıy bir topta jumys istese, bir tárbıeshi 12-13 balany qamtı alady. Bul turǵyda olar balalarǵa kóp kóńil bólip, pedagogke túsetin júkteme azaıady. Bul qanatqaqty joba óziniń tıimdiligin kórsetip jatyr. Olardyń jalaqysyn eki ese ósirý eskerilgen. Osy jumysty jańa oqý jylynda júrgizetin bolamyz», - deıdi mınıstr Asqat Aımaǵambetov.
Ǵylym jáne joǵary bilim
Qazirgi ýaqytta respýblıkada 120 joǵary oqý orny jumys isteıdi. 2022-2023 oqý jylyna kútiletin stýdentter kontıngenti – 609,5 myń adam. Onyń ishinde 164 300 adam bıyl oqýǵa qabyldanady.
Granttardyń 60 paıyzy - tehnıkalyq mamandyqtarǵa
2022-2023 oqý jylynda memlekettik tapsyrys kólemi 88 214 orynǵa jetip otyr. Bakalavrıatta - 73 061, magıstratýrada - 13 263, doktorantýrada - 1 890 oryn. Onyń ishinde 42 303 grant nemese 60%-y tehnıkalyq mamandyqtarǵa bólingen.
Shákirtaqy ósedi
Jańa oqý jylynan bastap bakalavrıat deńgeıinde stıpendıa 20% ósedi. Iaǵnı, qazirgi 31 423 teńgeden 33 660 teńge artady. Pedagogıkalyq mamandyqta oqıtyn stýdentterdiń shákirtaqysy 50 myń teńgeden 58 800 teńgege ósedi. Al, magıstratýra (76 950 teńgeden 86 987 teńgege) men doktorantýra stıpendıasy 15% ósedi. Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbektiń málimeti boıynsha, shákirtaqylar endi jyl saıyn 15-20 paıyz ósip turady. Mysaly, doktoranttar osy oqý jylynan bastap 195 myń teńge shákirtaqy alady. Bul norma shamamen 161 myń bilim alýshyǵa qatysty bolady
«Qazaqstan tarıhynyń» mazmuny ózgeredi
«Qazaqstannyń qazirgi zamanǵy tarıhy» pániniń ornyna «Qazaqstan tarıhy» páni engizildi.
Sondaı-aq, bazalyq jáne beıindeýshi pánder bloktary kredıtteriniń sanyn qatań reglamentteý alynyp tastaldy. JOO praktık-mamandar men top-menedjerlerdi stýdentter men magıstranttardyń dıplomdyq jáne zertteý jumystaryn basqarýǵa tarta alady.
Joǵary oqý oryndary eńbek naryǵynda suranysqa ıe daǵdylardy qalyptastyrý úshin ınovasıalyq bilim berý baǵdarlamalaryn ázirledi. Olardyń sany 262-ge jetti.
Eńbek naryǵyn joǵary bilim deńgeıinde tájirıbeli mamandarmen qamtamasyz etý jáne olardy mobıldi daıarlaý úshin qoldanbaly bakalavrıat engiziledi. Osy jyldyń qyrkúıek aıynan bastap pılottyq rejımde 8 JOO bazasynda jańa baǵdarlamalar iske qosylady.
Stýdentterdiń bilimin baǵalaý tásili ózgeredi
Stýdentterge baǵa qoıý kezinde onyń akademıalyq bilimimen birge áleýmettik jáne zertteý belsendiligin eskeretin pılottyq joba qolǵa alynady. Bul pılottyq rejımde 8 joǵary oqý ornynyń bazasynda jańa baǵdarlamalar iske qosylady.