Jasandy ıntellekt pen avtomattandyrý júıeleri damyǵan saıyn eńbek uǵymynyń ózi túbegeıli ózgerip barady. Buryn adamnyń qatysýynsyz elestetý múmkin bolmaǵan salalarda endi algorıtmder sheshim qabyldaı bastady. Al sıfrlyq tehnologıalar bolsa, adamnyń vırtýaldy kóshirmesin jasaqtaýǵa kóshken.
Búgingi tańda jasandy ıntellekt býhgalterıa, logıstıka, densaýlyq saqtaý, zań jáne kreatıv salalaryndaǵy kez kelgen qyzmetti atqarýda. Algorıtmder muny adamnan jyldamyraq, naqtyraq ári sharshamaı oryndaıdy. Tıimdilik úshin kompanıalar adamı resýrsty shettetip, JI júıelerin keńinen engizip jatyr. Bir qaraǵanda, bul – óndiristiń tıimdiligin arttyratyn jaqsy jańalyq.
Alaıda, memleket pen qoǵam jańa tehnologıany ádilettilik pen ınklúzıa prınsıpine súıenbeı qoldansa, júıeniń ózi adamdy shettete bastaıdy. Bul jaǵdaıda JI men sıfrlyq kóshirmeler múmkindik emes, qaýipke aınalýy múmkin.
Ekonomıst Daron Adjemoglý avtomattandyrý rettelmese, bul úrdis jumyssyzdyq pen teńsizdiktiń ósýine alyp kelýi múmkin ekenin eskertedi. Qazirdiń ózinde kóptegen kompanıalar tıimdilik úshin adamdy emes, júıeni tańdaýda. Biraq bul ózgeristiń áleýmettik saldary árdaıym eskerilip jatqan joq. Ekonomıst Daron Adjemoglý bul ózgeristerge qatysty uzaq jyldar boıy zertteý júrgizip keledi. Ol Djeıms Robınsonmen birigip jazǵan «Why Nations Fail» atty kitabynda atap ótkendeı, tehnologıalyq jetistikter men tıimdilikke umtylý – árqashan ádildik pen ınklúzıaǵa ákelmeıdi. Kerisinshe, eger bul prosester ashyq ári ınklúzıvti ınstıtýttarmen rettelmese, tehnologıa qoǵam ishindegi teńsizdikti kúsheıtip, bılik pen baılyqty az ǵana toptyń qolyna shoǵyrlandyrýy yqtımal.
Qazir dál osyndaı qaýip bar. Adjemoglý eskertkendeı, avtomattandyrý durys basqarylmasa, jumyssyzdyqtyń artýy, jumysshylardyń quqyǵynyń shektelýi, áleýmettik qaqtyǵystardyń ýshyǵýy múmkin.
Osy oraıda taǵy bir tańqalarlyq qubylys – adamnyń sıfrlyq kóshirmeleri paıda bola bastady. Bolashaq týraly batyl boljamdarymen tanymal fýtýrolog Reı Kýrsveıl «2045 jylǵa qaraı adam sanasyn vırtýaldy ortaǵa tolyq júkteý múmkin bolady» dep boljaǵan edi.
Qazirdiń ózinde MindBank, Replika syndy startaptar naqty adamǵa tán aqparattar negizinde sıfrlyq avatarlar jasap jatyr. Bul júıeler adamnyń jeke stıli men oılaý úlgisin úırenip, onymen tildeskende naqty adammen sóıleskendeı áser beredi. Erteńgi kúni mundaı sıfrlyq kóshirmeler ekonomıkada da belsendi qyzmet atqara alýy múmkin – ıaǵnı, fızıkalyq denesi joq, biraq kádimgi adam sıaqty jumys isteı alatyn «qyzmetkerler» paıda bolady degen sóz.
Adjemoglý men Berek (Simon Johnson) «Power and Progress» atty eńbeginde tehnologıalyq progrestiń áleýmettik ádiletsizdikti tereńdetý qaýpin eskertedi. Olardyń oıynsha, tehnologıa ózdiginen baılyq ákelmeıdi – baılyqqa kim ıe bolatyny mańyzdy. Sondyqtan JI dáýirinde tek ónimdilik emes, ádilettilik te basty ólshem bolýy kerek.
Qalaı degenmen de, jasandy ıntellekt pen sıfrlyq kóshirmeler – endi bolashaqtyń emes, búgingi kúnniń naqty shyndyǵy. Bul ózgerister eńbek, mamandyq, tipti adamnyń ózi týraly túsinigimizdi ózgertýde. Sondyqtan qazirden bastap jańa jaǵdaıǵa beıimdelýdiń jolyn izdeý, tehnologıalyq damýdy áleýmettik teńdikpen qatar ustaý – qoǵamnyń, memlekettiń jáne árbir adamnyń ortaq mindetine aınalýy tıis.
Degenmen kóptegen suraqtar jaýapsyz qalýda. Mysaly, eger sıfrlyq kóshirme tabys tapsa, sol tabys kimge tıesili bolady – adamǵa ma, otbasyna ma, álde kóshirmeniń ózine me? Salyqty kim tóleıdi – adam ba, álde sıfrlyq sýbekt pe? Sondaı-aq memleket zańdary mundaı «gıbrıdtik tulǵalarǵa» beıimdele ala ma?
Bul saýaldar qazirgi tańda Davos forýmynda, halyqaralyq sıfrlyq quqyq konferensıalarynda burynǵydaı fantasıka emes, shynaıy strategıalyq máseleler retinde qarastyrylyp jatyr.
Eń bastysy, jasandy ıntellekt pen sıfrlyq kóshirmeler qanshalyqty damysa da, adam óz ornyn joǵaltpaýy kerek. Tek ekonomıkada ǵana emes, mádenıette, tarıhı sanada da adam basty tulǵa bolyp qalýy qajet.