Tól kompanıasyn senimdi basqarýǵa bermegender mandatynan aırylady.
Beıresmı derek boıynda jańa saılanǵan Parlamentte kem degende 27 bıznesmen-depýtat bar. Shynaıy sany budan da kóp bolýy múmkin, sebebi beıresmı tabys tabatyn qazaqstandyqtar, mysaly, blogerler, ol kásibin resmı rásimdeı bermeıdi.
Qalaı bolǵanda da, Memlekettik qyzmet isteri agenttigi bıliktegilerge óz bıznesin ózgeniń basqarýyna berýiniń nusqaýlyq-ınstrýksıasyn jazyp berdi. Bul vedomstvo usynǵan «Memlekettik qyzmetshilerdiń múlkin senimgerlik basqarýǵa berý qaǵıdalarynyń» jobasynda aıtylǵan.
Jarıalaýǵa arnalmaǵan jeke áńgimede birqatar depýtat tól bıznesin, kompanıalaryn ózgeniń basqarýyna tapsyrý úrdisin aıaqtamaǵanyn aıtyp qaldy. Sebebi, onyń birazy partıalyq tizimge kirgenimen, aqyr sońynda mandat tıetinine senimdi bolmapty. Al zańdy tulǵanyń basshylyǵyn aýystyrý biraz ýaqyt alady eken. Sonyń ishinde ádilet organdaryndaǵy tirkeýge qatysty rásimderdi júrgizý, jańa basshy atynan zańdy tulǵanyń elektrondy sıfrlyq qoltańbasyn alǵyzý, aksıonerleri bolsa, olardyń jıynyn ótkizý jáne basqa da zańǵa, qarjyǵa, kelisimsharttarǵa qatysty prosedýralar saqtalýy shart.
Bir mandatty okrýg boıynsha saılanǵan bir depýtat budan bylaı bıznesti depýtattyqpen qatar alyp júre almaıtynyn apparat zańgeriniń eskertýinen bilgenin aıtady.
Demek, eger jańa depýtattardy nemese Úkimet pen mınıstrlikterge jańadan kelip jatqan tulǵalardy asyqtyrmasa, olar ýaqyt sozyp júrip alýy múmkin.
Osydan bolsa kerek, bılikke jańadan kelgen adamdarǵa kompanıalaryndaǵy basshylyq laýazymnan ketip, bıznesin ózi senetin basqa adamnyń atyna jazýǵa bir aı ǵana merzim kesilmek.
Memlekettik qyzmet isteri agenttigi túsindirme jazbasynda bul jobanyń taǵy bir jańalyǵyn atady: oǵan sáıkes, endi memlekettik qyzmetshilerdiń múlkin senimgerlik basqarýǵa berý tártibin burynǵydaı Úkimet aıqyndamaıdy. Ol tártipti qabyldaý quzyreti agenttik deńgeıine beriledi.
Sonymen, depýtat ózi qalaǵan kez kelgen adamdy óz bıznesiniń, fırmasynyń senimger basqarýshysy dep belgileı alady. Mysaly, kásipkerler 85 jastaǵy qarıanyń atyna tirkelgen bir iri kompanıa keıingi kezde maıshelpek tenderlerdi utyp jatqanyna nazar aýdartyp júr. Bul turǵyda esh shekteý joq. Tipti belgili orny, mekenjaıy joq adamnyń atyna jazsa da, qolyn qaqpaıdy. Tek sense bolǵany.
«Senimger basqarýshy – tıisti sharttyń negizinde memlekettik qyzmetshiniń múlkin senimgerlik basqarýdy júzege asyratyn memlekettik qyzmetshi tańdaǵan kez kelgen adam», – dep anyqtama berilgen qaǵıdalarda.
Biraq bul depýtat burynǵy tabysynan qaǵylady degen sóz emes, burynǵy kólemde kiris alýyna jol ashyq: «senimgerlik basqarýǵa berilgen múlikten kiris alýyna quqyǵy bar».
Sonymen, jańa tártip boıynsha saıası jáne ákimshilik memlekettik qyzmetshiler laýazymǵa kirisken kúnnen bastap kúntizbelik 30 kún ishinde bıznesin senimgerine tabystaýy shart.
Qandaı múlikti tapsyrýǵa tıis?
Senimgerlik basqarýǵa:
- komersıalyq uıymdardyń jarǵylyq kapıtalyndaǵy úlesterdi;
- olardaǵy aksıalardy;
- paıdalanylýy kirister alýǵa ákeletin ózge de múlikti beredi.
«QR Parlamenti jáne onyń depýtattarynyń mártebesi týraly» zańyna sáıkes, Parlament depýtatyna basqa ókildi organnyń, naqtylaǵanda, máslıhattyń depýtaty bolýyna, aqy tólenetin ózge de jumysty qosa atqarýyna, kásipkerlik qyzmetpen shuǵyldanýyna, komersıalyq uıymnyń basshylyq organynyń nemese baıqaýshy keńesiniń quramyna kirýge tyıym salynǵan.
Oǵan tek oqytýshylyq, ǵylymı nemese ózge de shyǵarmashylyq qyzmetpen aınalysyp, jalaqy alýyna ǵana ruqsat. Saldarynan, depýtattardyń birazy qyzmetiniń sońynda jappaı profesor, dárisker, ǵalym bolyp shyǵa keledi.
Eger depýtat osy tyıymdardy buzsa, nemese bıznesin senimgerlik basqarýǵa tapsyrmasa ne bolady? Atalǵan zań boıynsha bul Ortalyq saılaý komısıasynyń usynýymen onyń depýtattyń ókilettigin toqtatýǵa ákep soǵady. Aqparat belgili bola salysymen, mandatynan aırylady.
Bıznesmen nemese kompanıalary bar depýtattar jáne sheneýnikter múlikti senimgerlik basqarý shartynyń notarıýs kýálandyrǵan kóshirmesin notarıat kýálandyrǵan kúnnen bastap 10 kún ishinde jumys ornyndaǵy personaldy basqarý qyzmetine, kadr bólimine, Májilistiń apparatyna tapsyrýy qajet.
Ol qujatty aqyry ákelmegen depýtattar tabylsa, onda alda Májiliste mandattar bosap qalýy da ǵajap emes.
Eger parlamentshi tól bıznesi men kompanıalaryn áıeline nemese onyń sheshesine berse, biraq depýtat bolyp júrgende, onymen júz shaıysyp, ajyrasyp jatsa, ne bolady? Onda bıznesin qaıtaryp alýyna ruqsat. Biraq bir aı ishinde basqa bir senimger basshyny tabýy kerek. Depýtat senimgeriniń ózgergenin, senimgerlik basqarý sharty buzylǵanyn 30 kúnnen keshiktirmeı, kadr qyzmetine habarlaýǵa, osy merzim ishinde basqa tulǵaǵa senimgerlik basqarýǵa tabystap, onymen kelisimsharttyń notarıaldy rastalǵan kóshirmesin ákelýge tıis. Osy bir aılyq merzimde soǵan qatysty qıyndyqtardy tegis eńserip, qujat ákelip úlgermese, isin OSK qaraıdy.
Iaǵnı, bıznesi bar depýtattar zań shyǵarýmen aınalysýdyń ornyna, onyń bárin bylaı ysyryp tastap, óz isteriniń shyrǵalańyna bas qatyrýy da yqtımal.
Qalaı bolǵanda, bıliktegi aýys-túıis biraz adamdy baıytýy múmkin. Ekonomıs Oljas Qudaıbergenov aıtqandaı, depýtattardyń áıelderi, balalary, qaıyn eneleri, baýyrlary, basqa týysqandary endi tosynnan «tabysty bıznesmen» bolyp shyǵa keledi. Mıllıondaǵan, tipti mıllıardtaǵan qarjy tasqyny qolynan ótetin kompanıalardy basqara bastaıdy.
Bir alańdatatyny, jańa depýtattyq korpýstyń birinshi sesıasyn ózi ashqan Prezıdent Q.Toqaev dál osy Parlament «Lobbızm týraly» zańdy qabyldaıtynyn jetkizdi.
«Zańdar men túrli erejelerdi ázirlegen kezde qarjy-ónerkásip toptary, iri bıznes ókilderi Parlamenttegi sheshim qabyldaýǵa zor yqpal etedi. Ashyǵyn aıtsaq, bul barlyq elge, tipti, damyǵan memleketterge tán jaǵdaı. Biraq osy úderisti qoǵamnan jasyrmaı, zańmen retteý kerek, áıtpese, jemqorlyq beleń alady. Órkenıetti elderde saıasat jabyq esik jaǵdaıynda astyrtyn jasalmaıdy. Sondyqtan lobıstik qyzmetti zańmen retteýdiń jáne oǵan baqylaý jasaýdyń halyqaralyq tájirıbesin zertteý kerek», – dedi Prezıdent.
Endeshe qazirgi Májilis lobbızmdi zańdastyryp alsa, al onyń depýtattary áıeliniń, týysqanynyń, enesiniń bıznesin astyrtyn emes, «qoǵamnan jasyrmaı», ashyqtan ashyq qamqorlyq jasap, barlyq sýbsıdıa, artyqshylyqtar men memlekettik qoldaýdy soǵan baǵyttap otyrsa, ne bolady? Zańda bul eskerilse, jón.
Áıtpese, depýtattar jańa Qazaqstandy eski bıliktiń jemqorlyǵynan adaldaıdy dep kútken qarapaıym saılaýshy tóbesinen jaı túskendeı sulq túsip, bir núktege kózin qadaǵan kúıi otyryp qalmaı ma? Bul suraqqa ázir jaýap joq.