Depýtat Abzal Quspan Májilis otyrysynda túzeý mekemelerindegi jaǵdaı týraly aıtty, - dep habarlaıdy aqshamnews.kz tilshisi.
Ol depýtattyq saýalyn premer-mınıstr Oljas Bektenovke joldady.
"Men 2023 jyly depýtat bolyp saılanǵan sátten beri elimizdegi barlyq negizgi túzeý mekemesin aralap shyqtym. Jýyrda ǵana Batys Qazaqstan oblysyndaǵy jaǵdaımen tanysyp qaıttym. Aıtarym – jaǵdaı aýyr emes, óte aýyr. Búgin shuǵyl túrde sheshilýge tıis máselelerge toqtalǵym keledi", - dedi ol.
Depýtattyń aıtýynsha, qylmystyq-atqarý júıesiniń (QAJ) sozylmaly qarjylandyrylmaýyna baılanysty bul saladaǵy negizgi mindetterdiń oryndalýy qaterge tirelip otyr.
2025 jylǵa İİM QAJ komıteti 151,4 mlrd teńge somasynda shyǵyn josparlaǵanymen, tek 88,3 mlrd teńge ǵana maquldanǵan. Bul — 63 mlrd teńge nemese 42% defısıt degen sóz.
Eń osal baǵyttardyń qatarynda – arnaıy kontıngentti azyq-túlikpen, kıim-keshekpen, komýnaldyq qyzmettermen qamtamasyz etý bar.
Jaǵdaıdy odan ári qıyndatyp turǵan – sottalǵandar sanynyń artýy (2024 jyly – 36 923, 2025 jyly – 40 364) jáne qyzmet kórsetý tarıfteriniń kóterilýi.
Búgingi tańda shuǵyl túrde 14,1 mlrd teńge kóleminde qosymsha qarjy qajet, onyń ishinde:
- 8,7 mlrd tg – tamaqtandyrýǵa (sonyń ishinde 2,3 mlrd teńge bereshekti óteýge);
- 3,4 mlrd tg – komýnaldyq qyzmetterdi tóleýge;
- 2 mlrd tg – kıim-keshek jáne tósek-jabdyq alýǵa.
Sottalǵan shetel azamattaryn óz elderine qaıtarý máselesi de áli sheshimin tappaı otyr.
"Jyl basynan beri 1 000-nan astam sheteldik sottalǵannyń nebári 45-i ǵana elderine qaıtarylǵan. Keıbir memleketter óz azamattaryn qabyldaýdan bas tartýda. Osy baǵyttaǵy halyqaralyq kelissózder men yntymaqtastyqty jandandyrý qajet.
Taǵy bir alańdatarlyq jaıt — gýmanıtarlyq normalardy (shartty túrde merziminen buryn bosatý jáne jaza túrin aýystyrý) qoldanýdaǵy problemalar", - dedi ol.
Zalaldy ótegen, tártip buzbaǵan sottalǵandarǵa qatysty mundaı normalardyń qoldanylmaýy — ádiletke qaıshy.
Máselen, 2024 jyly 12 445 ótinishtiń tek 4 641-i (ıaǵnı 37%) ǵana qanaǵattandyrylǵan.
"2025 jylǵy 14 naýryzda Memleket basshysy Ulttyq quryltaı otyrysynda kámeletke tolmaǵan balalary bar áıelderge qatysty jazalaý tájirıbesin qaıta qaraý qajetin atap ótti. Osyǵan baılanysty İİM-men birlesip zańnamalyq túzetýler ázirledim.
Alaıda 2020 jyldan beri jazany óteýdi keıinge qaldyrý boıynsha kelip túsken 83 ótinishtiń tek 11-i ǵana qanaǵattandyrylǵan", - dedi Abzal Quspan.
Sonymen qatar, eldegi túrmelerdiń ınfraqurylymy múlde eskirgen. Qazaqstandaǵy túzetý mekemeleriniń 75%-y ótken ǵasyrdyń 30–70 jyldary, tipti keıbiri patshalyq Reseı zamanynda – 200–300 jyl buryn salynǵan.
Búgingi talapqa saı kelmeıtin baraqtyq úlgidegi túrmelerdi kameralyq tıptegi zamanaýı mekemelermen almastyrý – kezek kúttirmeıtin mindet.
Baraqta 80–100 adam birge turatyn ortada tárbıelik jumystar júrgizý múmkin emes. Ondaı jerde ózindik qylmystyq sýbmádenıet qalyptasady.
Osy ortada dinı ekstremızmniń de tamyry jaıylyp keledi.
QAJK-nyń ózekti máselelerine keshe Memleket basshysy quqyq qorǵaý organdarynyń keńeıtilgen alqasynda taǵy da arnaıy toqtaldy. Bul – atalǵan problemanyń mańyzdylyǵyn aıǵaqtaı túsedi.
Abzal Quspan Oljas Bektenovten myna máselelerdi qarastyrýdy surady:
- 2025 jyly İİM QAJ komıtetiniń basym baǵyttaryna 14,1 mlrd teńge kóleminde qosymsha qarjy bólý múmkindigin qarastyrý;
- Sheteldik sottalǵandardy azamattyǵy bar elderine qaıtarý tájirıbesin jandandyrý boıynsha sharalar qabyldaý;
- Sottardyń gýmanıtarlyq normalardy keńinen jáne negizdi túrde qoldanýyn qamtamasyz etý úshin ýákiletti organdarǵa tıisti tapsyrma berý;
- Kámeletke tolmaǵan balalary bar áıelderge qatysty jazany izgilendirýge baǵyttalǵan zańnamalyq bastamalardy qoldaý.