Rýhanı sala men onyń talantty ókilderi qaı zamanda da, qaı elde de qamqorlyqqa zárý. Osy turǵydan alǵanda, qazaq qoǵamyndaǵy mádenıet pen bıznestiń ortaq til tabysa alatyn kúni bola ma? Olardyń ózara tıimdi áreket etýi múmkin be? Eger múmkin bolsa, dál qazirgi ýaqytta oǵan ne kedergi?..
Negizi, mádenıet pen bıznestiń arasyndaǵy baılanysty jolǵa qoıý máselesi ár kezde, ár elde oryn alǵan. Ásirese bıliktiń rýhanıat salasyna degen yqylasy azaıyp, janashyrlyǵy kemigen kezeńderde Eýropa memleketteriniń de osy kúıdi bastan keshkeni belgili. Áıtse de olardyń ókimeti qandaı jaǵdaıda da mádenıettiń damýyna yqpal etýden syrttaǵan joq. Iaǵnı naryq jaǵdaıynda múlde qorǵansyz bolyp qalǵan atalmysh salaǵa qatysty tıisti mindettemeler qabyldady. Sonyń biri – mádenıetke qoldaý kórsetýshi bıznes ókilderine artyqshylyqtar berip, naqty jeńildiktermen qamtamasyz etý máselesi. Mysaly, Fransıada mádenıet pen bıznestiń qarym-qatynasyndaǵy ilgerileýshilik mesenattyq týraly bir ǵana zańnyń qabyldanýy nátıjesinde júzege asqan. Óıtkeni atalmysh zań arqyly rýhanıat ókilderine qoldaý kórsetýshilerge salyqtyq jeńildikter berip qana qoımaı, qaıyrymdylyq áreketteri úshin olarǵa memleket esebinen syılyqtar taǵaıyndaý sharalary jan-jaqty qarastyrylǵan. Sol sıaqty, Ulybrıtanıada da mádenıet pen bıznestiń qarym-qatynasyn zańdastyrý maqsatynda salyqtyq yntalandyrýlar men basqa da túrli demeýshilik jobalar oılastyrylǵan. Sonyń ishinde, máselen, qajetti qarjynyń bir bóligi demeýshiniń qaltasynan shyqsa, ekinshi bóligin memlekettiń ózi sala otyryp, mádenı jobanyń múmkindigin meılinshe arttyratyn aǵylshyndyq tıimdi baǵdarlamanyń mańyzy erekshe zor.
Ózgeler úshin áldeqashan qalypty ómir úrdisine aınalǵan órkenıetke qansha umtylǵanymyzben, «qyryq kúndik kemdigimiz» báribir qaı tustan da kórinip turady. Sodan da bolar, mesenattyq týraly arnaıy zań qabyldamaq túgili, biz tipti osy uǵymnyń maǵynasyn jete túsinip te úlgermegen sıaqtymyz. Elimizdegi qaltaly azamattardyń mádenıetke moıyn bura bastaýy nátıjesinde sońǵy jyldarda «Alash», Tarlan» sıaqty iri syılyqtardyń taǵaıyndala bastaǵany ras. Biraq, ókinishke qaraı, demeýshilerdiń kópshiligi azdy-kópti jasaǵan jaqsylyqtaryn jarqyratyp kórsetip, dabyra qylýǵa qumar. Ol-ol ma, tipti mektepke bir kompúter alyp bergen de – mesenat, bir aýylǵa mektep saldyryp bergen de – mesenat. Al ol qarjy oǵan qaıdan keldi, bul – qandaı nıetten týyndaǵan shara?.. Ol jaǵy beımálim. Sol sebepti de, qoǵam men Atymtaı jomarttardyń ara qatynasyn rettep otyratyn arnaıy zań qalaıda qajet.
Bul onsyz da túsinikti. Jalpy, «mádenıet pen bıznestiń qarym-qatynasyn retteýge ne kedergi bolyp otyr?» degenge kelsek, munda birneshe basty «tejegishter» bar. Sonyń biri de, biregeıi de – bıznes ókilderiniń mádenı jobalarǵa qyzyǵýshylyǵynyń joqtyǵy. Árıne, bul jerdegi áńgime – kez kelgen kompanıa jylt etip kórinýdi ózine mártebe tutatyn iri aksıalar jóninde emes, ónerge, ádebıetke, mádenı muralarǵa qatysty, ıaǵnı jurtshylyqqa asa qajetti, biraq júzege asyrýǵa eshkim qulyqty bolmaı júrgen áldebir jobalar týraly bolyp otyr. Ondaı jobalarǵa qarjy salý bıznesmender úshin aqshany jelge shashýmen para-par. Áıtpese aýyl-aýylda nebir talanttar júr. Almatyda, Astanada ótip jatatyn irili-usaqty óner baıqaýlaryna qatysýǵa nemese talabyn ushtap, arnaıy bilim alýǵa, ónerin jetildirýge kez kelgeniniń múmkindigi bola bermeıdi. Sondyqtan da iri bıznes ıeleriniń respýblıkalyq, halyqaralyq festıválder men óner saıystaryna demeýshilik etýge ǵana qumartpaı, jer-jerdegi talanttarǵa, halyq teatrlaryna, mádenıet mekemelerine qaıyrymdylyq jasaýǵa tyrysýyna bolar edi. Mundaı áreketter elimizde ázirge neken-saıaq. Óıtkeni mádenıetti qoldaý degen nárse bizde «áleýmettik jaýapty bıznes» uǵymynan tys jatyr. Mádenıetke memlekettik turǵyda basym mán berilmeıinshe, ondaı uǵymnyń qalyptasa qoıýy da ekitalaı.
Ókinishke qaraı, demeýshilik degendi biz «mádenıettiń bızneske qol jaıýy» dep túsinemiz. Jáne tap osy túsinik túptiń-túbinde kez kelgen bastamany besiginde tunshyqtyrýǵa sebepker bolady. Negizi, mesenattyqty «ekijaqty baıý» dep qarastyrǵan abzal. Iaǵnı mádenıetten aqsha aıamaǵan adam ózi de rýhanı jaǵynan ósedi, kemeldenedi. Ónerge jaı adam emes, onyń baǵasyn bilgen, qadirine jetken adam ǵana naǵyz janashyr bolady. Sondaı-aq kózboıaýshylyq úshin istelgen bir rettik shara emes, ult mádenıetiniń bolashaǵyna alańdaý men óner adamyn jańa jetistikterge jigerlendirý maqsatynan týyndaǵan izgilikti is qana shyn mánisinde qaıyrly...