Forým: Qazaqstan týrızmnen óz úlesin alý kerek

I halyqaralyq medıa jáne týrızm forýmy bolyp ótti

«Týrızm – valúta generatory» degen sóz bar. Onda trıllıondaǵan AQSH dollary aınalyp jatyr. Aıtalyq, jahandyq indetke deıin bul salanyń jalpy quny 9 trıllıon dollarǵa baǵalanyp, tutas álem JİÓ-niń 10,4 paıyzyn ustaǵan. Ortasha eseppen, halyqaralyq saýdanyń 7 paıyzy, qyzmet kórsetý eksportynyń 25 paıyzy týrızmge tıesili. Álem elderindegi ár onynshy jumys orny da osy saladan ashylady. COVID-19 indeti týrızmdi aýyr soqqymen oısyratyp ketti, sonda da, byltyrdan beri qaıta qarqyn aldy. 2022 jyly týrızm salasynyń jalpy tabysy 1 trln dollarǵa jetip, pandemıadan keıingi alǵashqy rekordty ornatty. Mundaı tabysty naryqtan Qazaqstan da óz úlesin alýy tıis. 21–23 shilde aralyǵynda Almaty oblysynda ótken I Halyqaralyq Medıa jáne týrızm forýmynyń túpki maqsaty da osy bolatyn.

Áýeli, medıa men týrızmdi tý etken shara­ny Túrkitildes jýrnalıser qory QR Aqpa­rat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń, Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń, tike­leı Almaty oblysy ákimdiginiń qoldaýymen ótkizgenin aıta keteıik. İs-sharaǵa sonaý aǵylshyn jerinen tartyp Moldovaǵa deıingi Eýropanyń 8 elinen, kórshiles aǵaıyn ózbek pen qyrǵyzdan, baýyrlas Ázerbaıjan men Túrkıadan, sondaı-aq, elimizdiń ár óńirinen 150-den astam BAQ ókilderi qatysty. İs-sha­ranyń aýqymyn osydan-aq bilýge bolady. Alǵash ret ótkizilip otyrǵan Medıa jáne týrızm forýmy: pres-týr, 4 sesıadan tura­tyn forým otyrystary men Qonaev qalasyn­daǵy týrısik is-sharalarǵa qatysý syndy úsh úlken mazmunnan turdy.

«EGIPETTEN EÝROPAǴA KELGENDEI BOLDYQ...»

İs-sharanyń shymyldyǵy Sharyn shatqa­ly men Kólsaı baǵytyndaǵy pres-týrmen ashyldy. 150-ge tarta otandyq jáne sheteldik BAQ ókilderi otyrǵan kólik kolonnasy Almatydan shyǵyp, Uly Jibek jolynyń boıymen Sharyn shatqalyna tús áletinde jetti. Mıllıondaǵan jyldyq tabıǵı úrdis qalyptastyrǵan shatqaldyń ǵajaıyp túzilisi alǵash kelýshilerdiń aýzyn ashtyrǵany anyq. Shatqal jolymen saıahatshylardy órleı-qul­daı tasyp júrgen eki «Ýaz» kóliginde tynym joq. Toptyń bir bóligi saı taǵanyndaǵy Sha­ryn ózenine deıin birneshe shaqyrym jaıaý tústi. Shatqal jolynan qurlyq asyp kelgen saıahatshylar da kezdesedi.

Sharyn – álemdegi ekinshi úlken shatqal, ári Qazaqstannyń tabıǵı brendteriniń biri. Burnaǵy jyldaǵylarǵa qaraǵanda týrısik nysanǵa az da bolsa bul nysan da kirgen. Shatqal jolynyń ár tusynan saıahatshylar kóleńkelep demalatyn, sý iship áldenetin, keıde jaýynnan tasalanatyn kúnqaǵarlar salynypty. Shatqal jartastarynyń túsine uqsatyp jasaǵan kúnqaǵarlar tabıǵı kóri­nedi. Biraq joldan qatalap jetken týrıske sý tabylmaıdy. Ornatylǵan sý shúmekteri qań­syp bos tur, oǵan sýdy qaıdan, qalaı jetki­zetini taǵy belgisiz. Jýrnalıser toby saı taǵanyna jınalyp, aptapqa urylǵan júz­derin Sharynnyń salqyn sýyna shaıyp, sonda tústendi. Artynsha kóp bógelmeı ekinshi aıaldamaǵa – áıgili Kólsaı kóline at basyn burdy.

Týrısik topty Sharyn qapyryq ystyǵy­men attandyrsa, Kólsaı joly Jalańashtan óte jaýynmen qarsy aldy. Birer saǵat buryn ǵana Saharanyń aptabynan shyqqandaı bol­ ǵan saıahatshylar Alpiniń aq jaýynyna jo­lyqqandaı boldy. Kólsaı eteginde kofe- breıkte Germanıadan kelgen qonaq Alıpasha Akbash: «Egıpetten shyǵyp, bir jarym saǵat­ta Eýropaǵa kelgendeı boldyq qoı», – deıdi Qazaqstandaǵy klımattyq aıyrmashylyqqa tańdanyp.

MÚMKİNDİGİ KÓP SALA

Kólsaıdan kún batyryp shyqqan kólik tizbegi Qonaevtaǵy qonalqyǵa tún ortasy aýa jetti. Ertesi is-sharanyń negizgi bóligi I Ha­lyqaralyq medıa jáne týrızm forýmy ótti. Forýmnyń ashylýynda QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Darhan Qydyráli, Almaty oblysynyń ákimi Marat Sultanǵa­zıev jáne Túrkitildes jýrnalıser qorynyń prezıdenti Názıa Joıamergenqyzy týrızm salasynyń el ekonomıkasyna bereriniń mol ekenin, sondaı-aq týrızmdi damytýdaǵy me­dıanyń mańyzy jaıynda sóz etti.

Aqparat jáne damý mınıstri D.Qydyráli bir óńirdegi týrızmdi damytý úshin óńirlik mıfterdiń aıryqsha rólin ataı kelip, kezekti is-sharanyń İle jaǵasynda ótip jatýynyń tarıhı máni bar degen oıyn ortaǵa saldy. «İleniń ult mádenıeti tarıhynda mańyzy aıryqsha. Búgingi sharanyń İle jaǵasynda ótkeni de tarıhı sáıkestik deýge bolady. Kóneshe jyl sanaýdyń shyǵý tegi jaıynda­ǵy ańyzda, ertede osy óńirde bir qaǵan eleýli oqıǵalardyń jyldaryn umytpaý úshin kúntizbe jasaýdy ýázirlerimen aqyldasady. Janýarlardy İle darıasynan ótkizip, aldy­men kelgenderine qaraı jyldarǵa retimen atyn beripti dep keledi. Óńirdiń týrızmin damytýda ulttyq fólklordaǵy mundaı detaldardy tıimdi paıdalanýdy usynar edim», – dedi mınıstr sózinde.

Forýmnyń ashylý saltanatynan keıin oblys basshysy men mınıstrler sheteldik jýrnalıser tobymen kezdesý ótkizdi. Onda týrıserdi jáne ınvestorlardy tartý máse­lesi qarastyryldy.

Budan keıin forýmnyń «Medıa, PR jáne týrızm ındýstrıasy» atty ekinshi otyrysy ótti. Moldova memlekettik telear nasynyń dırektory Lúdmıla Barba hanym beıne-rolıkterdiń sheteldik týrıserdi tar­týdaǵy mańyzy týraly tamasha mysaldar keltirdi. Moldovanyń ulttyq arnalary ja­saǵan bundaı tájirıbeler az qarjymen kóp týrıserdi elge kelýge yntalandyra alǵanyn áńgimeledi. Bul elimizdegi týrızm salasynyń damýynda eskerýsiz qalyp jatqan tájirı­beniń biri. Aıtalyq, Altaı men Arqanyń, Mańǵystaýdyń, Jetisýdyń kórkem kórinis­terin, ondaǵy týrısik nysandarǵa sheteldik týrıser tartýǵa baǵyttalǵan jarnamalyq rolıkterdi kórmeımiz. Úndistan men Túrkıa, Mysyr men Dýbaıda ózderiniń ulttyq brend­terine aınalǵan nysandardy keremet mazmun­dy beıne-rolıkter arqyly tanystyryp, keń kólemde nasıhattap jatady. Moldova ulttyq arnalary taratqan beıne-rolıkterdiń birin­de Gollıvýd akteri Bred Pıttke uqsaıtyn jergilikti ártisti bas keıipker etken. Keıin Moldovanyń týrızm salasyna osy bir ro­lıktiń úlesi aıryqsha bolǵan.

Osy otyrys aıasynda Fransıadaǵy Media France-tiń dırektory Alı Gedıkoǵly Qazaqstannyń kórshiles jáne tutas túrki elderimen birlese otyryp, dinı týrızmdi damytýǵa zor múmkindikteriniń bar ekenin ortaǵa saldy. Rasynda, týrızmniń úlken bir salasy dinı týrızm úshin Qazaqstanda Ahmet Iasaýı, Arystan bab keseneleri, Beket ata meshiti sekildi keremet nysandar bar. Bular­dy baýyrlas túrki elderi men ortaq dindegi ıslam elderine nasıhattaý arqyly týrızmniń úlken bir arnasyn qalyptastyrýǵa zor múmkindikterimiz bar.

«Qazaqstandaǵy týrızm: Damý keleshegi men múmkindikter» dep atalatyn al­ǵashqy sesıa otyrystarynyń tizginin «Alatau Aqparat» medıa-holdınginiń Bas dırektory Erjan Qalymbaıuly ustady. Onda Túrkıa Týrızm mınıstrliginiń ke­ńesshisi Alparslan Akynjy myrza men Ózbekstan Týrızm mınıstrligi PR depar­tamentiniń dırektory Lola Rahmanbaeva hanym óz elderindegi sala boıynsha damý úrdisteri men tájirıbelerdi usyndy. Al «Kazakh Tourism» ulttyq kompanıasynyń basqarma tóraǵasy Talǵat Amanbaev elimizdegi týrızm salasynyń jalpy jaǵdaıy men múmkindikterin, damý baǵdarlamalaryn tanystyrdy.

Buǵan qosa, ekinshi sesıa otyrysynda Ázerbaıjan memlekettik telearnasy, Jańa­lyqtar bóliminiń dırektory Aıda Eıvazova hanym men Túrkıanyń Avrasya Spor Medya- nyń dırektory Ahmet Túzún myrza túrki elderinde ortaq týrızm keńistigin qalyptas­tyrý týrasyndaǵy oılarymen bólisti. Ahmet Túzún myrza sport týrızminiń tabystylyǵy jaıynda jandy mysaldardy keltire kele, Dúnıe júzi kóshpeliler oıynyn bolashaqta keńeıte otyryp, sport týrızminiń iri joba­syna aınaldyrýǵa bolatynyn alǵa tartty.

Forýmnyń sońǵy sesıasynda «SINTE­TIKALYQ MEDIA: Kontent qalyptas­tyrýdaǵy neırojúıe» taqyryby kóterildi. Brıtanıadan kelgen Avrupa Media Group qu­ryltaıshysy ári redaktory Vatan Óz ben Kırenıadan kelgen Amerıca Global Carrier Institute dırektory Orhan Annahgıazada sheteldegi jýrnalısıka salasyna jasandy ıntellekttiń qalaı áser etip jatqany ja­ıynda sóz etti. Qazaqstanda jasandy ıntel­lekt salasyndaǵy eńbek etip júrgen Meıir­ jan Áýelhan, Aıdyn Máýlythan qatarly azamattar jańa tehnologıa salasyndaǵy úrdister týraly tájirıbelik baǵyttaǵy pre­zentasıalarymen bólisti.

İLENİŃ JAǴASY, ALATAÝDYŃ SAǴASY TÝRIZMDİ DAMYTÝǴA SURANYP TUR

Oblys basshysy Marat Eleýsizuly fo­rýmnyń óńirdegi týrızm salasynyń damýyna úlken yqpaly bolady dep úmittenedi. İs-sha­ra barysynda otandyq BAQ ókilderine ber­gen pikirinde ol: «Óńirdegi osy salany damy­týda bul forýmnan kúterimiz kóp, jaqsy áseri bolady dep kútemiz. Oblys ortalyǵy bir jyldan asa Qonaev qalasynda jumys is­tep jatyr. Óńirdiń týrızm salasyndaǵy áleýeti joǵary. Túrkitildes jýrnalıser qory osy taqyryptaǵy forým ótkizýdi usyn­ǵan kezde birden qoldadyq. Forým aıasynda sheteldik jýrnalıserden kóp usynys tústi, úmitimiz zor, týrızmdi birlesip damytsaq deımiz», – dedi. Sheteldik jýrnalısermen kezdesý kezinde olarǵa oblystyń atalǵan sa­lany damytý boıynsha josparyn tanysty­ryp, týrıser men ınvestorlar tartýdy kóz­dep otyrǵanyn da jetkizdi.

Almaty oblysy týrızmdi basty damytý baǵytynyń biri etip keledi. Burynǵy Qapsha­ǵaı, qazirgi Qonaev qalasy ár demalys kún­deri 40 myńnan asa týrısi qabyldap otyr. Qonaev qalasynda 10 myń adamdyq qonaqúı men túselderdiń olardy tolyq alyp qalýǵa múmkindigi joq ekenin de moıyndady. Degen­men, óńir týrıserdi byltyrǵyǵa qaraǵanda 23 paıyzǵa kóbirek qabyldaǵan.

Medıa men týrızmdi taqyryp etken birinshi halyqaralyq forýmnyń Al­maty oblysynda ótýiniń de óz máni bar. Oblys týrızm salasynda ózge óńirler­ge qaraǵanda úlken artyqshylyqqa ıe. Sebebi, Almaty syndy iri megapolıs­pen shektesip jatqan oblys – sheteldik týrıser úshin elimizdegi alǵashqy aıaldama. Bul áýe jáne qurlyqtaǵy kólik-logıstıkasynyń jaǵdaıyna da baılanysty. Altaı men Atyraý ara­synda, ózge de qazaq jerlerinde ishki jáne syrtqy týrızmde elimizge úlken tabys ákeletin eko-týrızm nysandary jeterlik. Biraq sonyń bárinde ınf­raqurylymdyq múmkindik birdeı emes. Bunyń ózi saladaǵy eń aldymen qolǵa alatyn másele ekenin kórsetip otyr.  

«Almaty-akshamý», №88, 25 shilde, 2023 jyl