2025 jylǵy 16 qyrkúıekten bastap Qazaqstanda dropperlikke qatysty jańa qylmystyq jaýapkershilik zań júzinde kúshine endi. Bul – bank shottaryna, tólem kartalaryna nemese jeke sáıkestendirý quraldaryna zańsyz qol jetkizý men olardy paıdalaný áreketterin qatań baqylaýǵa alý maqsatyndaǵy mańyzdy zańnamalyq qadam. Aqshamnews.kz tilshisi osy taqyrypty zerttep kórdi.
Dropper degen kim?
Dropper – alaıaqtardyń zańsyz jolmen alynǵan aqshasyn qolma-qol aqshaǵa aınaldyrý úshin paıdalanylatyg adam. Olar óz atyna bank kartasyn rásimdep, sol arqyly aqshany aýdarý men qolma-qol aqshaǵa aınaldyrý jumystaryn júzege asyrady. Dropperler sondaı-aq basqa adamdardyń shottaryn paıdalanyp, alaıaqtyq sqemalaryn iske asyrady.
Dropperler – bul basqa bireýdiń shottary, karta derekteri nemese qujattaryn paıdalanyp, alaıaqtar urlaǵan aqshany alý nemese qolma-qol aqshaǵa aınaldyrý úshin kómektesetin adamdar. Olar kóbinese alaıaqtardyń izin jasyrýǵa jáne urlanǵan aqshany zańsyz qoldanýǵa arnalǵan.
Dropperlerdiń alaıaq dep ataýǵa bola ma?
Eger dropper ózi belsendi túrde alaıaqtyqqa qatyssa (mysaly, adamdardy aldap, jalǵan qujattar jasasa), onda ol alaıaq bolyp esepteledi.
Al eger dropper tek alaıaqtarǵa kómektesip, zańsyz áreket jasap jatqanyn bilse, ony alaıaqtardyń serigi dep ataýǵa bolady. Iaǵnı, ol alaıaqtyqqa janama túrde qatysady jáne zań boıynsha jaýapqa tartylady.
Dropperler tikeleı alaıaqtyq emes, biraq olardyń (alaıaqtardyń) jumysyn qoldap, zańsyz áreketke qatysady. Sondyqtan olardy ádette alaıaqtardyń serigi nemese qylmystyq serigi dep ataýǵa negiz bar.
Jańa zańda qandaı jaýapkershilik bar?
QR Qylmystyq kodeksine engizilgen jańa 232-1-bapqa sáıkes, endi dropperlik áreketteri úshin naqty qylmystyq jaza qarastyrylǵan:
Bank shotyn, tólem quralyn nemese sáıkestendirý quralyn zańsyz túrde berý: 160 AEK deıin aıyppul nemese 50 táýlikke deıin qamaý, sonymen qatar múlikti tárkileý múmkindigi bar.
Eleýli somada zańsyz paıda alý jaǵdaıynda: aıyppul 3 000 AEK-ke deıin ulǵaıýy nemese 2 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý.
Úshinshi tulǵalar atynan zańsyz tólemder men aqsha aýdarymdaryn jasaý: 5 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý.
Dropperlik áreketterdi uıymdastyrý, ıaǵnı basqalardyń shottaryn zańsyz paıdalaný maqsatynda satyp alý: 7 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý.
Almatydaǵy jaǵdaı qandaı?
Almaty qalasynyń Polısıa departamentiniń Kıberqylmysqa qarsy is-qımyl basqarmasynan alynǵan resmı málimetterge súıensek:
- 2024–2025 jyldary dropperlikke qatysty qylmystyq ister sany kúrt ósken.
- Qazirgi ýaqytta polısıa tarapynan júıeli túrde jedel-izdestirý jáne aldyn alý sharalary júrgizilip jatyr.
- Ókinishke qaraı, sońǵy jyldary jastar men stýdentter arasynda dropperlikke tartylý jaǵdaılary jıilegen. Jasóspirimderdiń de aralasýy anyqtalǵan, bul baǵytta arnaıy kámeletke tolmaǵandar isteri jónindegi ınspeksıa belsendi jumys atqaryp keledi.
- Qylmystyq jaýapqa tartylǵan dropperlerdiń ortasha jasy - 18 men 30 jas aralyǵynda.
Alaıaqtar qandaı ádisterdi qoldanady?
Polısıa málimetinshe, alaıaqtar kóbine tómendegideı tásilderdi paıdalanady:
- Jalǵan jumys usynystary: "Úıde otyryp aqsha tabyńyz" degen habarlandyrýlar.
- Áleýmettik jelilerdegi tartymdy jarnamalar men habarlamalar.
- "Ońaı tabys" týraly jalǵan ýádeler.
- Áleýmettik jeliler men messendjerler – dropperlik áreketterdi uıymdastyrýdaǵy basty arna.
Qazaqstanda ınternet-alaıaqtyq sanyna esep bar ma?
2025 jyly Qazaqstanda tirkelgen ınternet-alaıaqtyq sany 14 myńnan asty, bul ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 22%-ǵa kóp. Bas prokýratýranyń vedomstvoaralyq keńesinde kıberalaıaqtardan keltirilgen jalpy shyǵyn 6 mıllıard teńgeden asady, onyń 26%-y ǵana ótelgeni habarlandy.
Qylmystyq jaýapkershilikke 217 dropper tartylǵan, olardyń áreketteri alaıaqtyqqa tólem quraldaryn berý arqyly júzege asyrylǵan. 61 kıber top anyqtalyp, 2,9 mıllıard teńgeden astam kúdikti tranzaksıalar toqtatylǵan.
Aldyn alý sharalary qalaı júrgiziledi?
- Oqý oryndarynda túsindirý jumystary ótkiziledi.
- Áleýmettik jelilerde aqparattyq rolıkter men eskertýler taratylady.
- Polısıa profılaktıkalyq áńgimeler júrgizedi.
- Kámeletke tolmaǵandar isteri jónindegi ınspeksıa jasóspirimdermen jumys jasaıdy.
Qurbandarǵa keńes
Eger siz alaıaqtyq qurbany bolsańyz nemese dropperlikke qatysty aqparatqa ıe bolsańyz, dereý:
- «102» jedel jelisine habarlasyńyz;
- Jaqyn jerdegi polısıa bólimshesine aryz berińiz.
Eger sizdiń shotyńyzdy úshinshi tulǵalar paıdalanyp jatsa, dereý bankke habarlasyp nemese onlaın-bankıng arqyly kartańyzdy bloktańyz.
Zańǵa sáıkes jeńildik alý múmkindigi bar ma?
Jańa bapta arnaıy eskertý bar: eger adam alǵash ret dropperlikke qatysty quqyq buzýshylyq jasaǵan bolsa, óz erkimen moıyndap, quqyq qorǵaý organdaryna kómek kórsetse jáne áreketterinde basqa qylmys bolmasa, qylmystyq jaýapkershilikten bosatylýy múmkin.
Qazaqstanda dropperlikke qarsy kúres jańa deńgeıge kóterilip, alaıaqtyqtyń aldyn alý boıynsha sharalar kúsheıtilýde. Jastardyń, ásirese stýdentterdiń, alaıaqtyqqa tartylmaýy úshin quqyq qorǵaý organdary profılaktıkalyq jumystardy belsendi júrgizýde. Óz qaýipsizdigińizdi saqtaý jáne zańsyz áreketterge aralasýdan aýlaq bolý – ár azamattyń mindeti.