Almatydaǵy kólik keptelisi men qoıý tútin turǵyndardy ábden mezi etkeni belgili. Qalanyń aýa sapasyna teris áser etetin basty sebepterdiń biri - jeke avtokólikke táýeldiliktiń artýy. Osy problemalardy sheshý úshin keıingi jyldary qala bıligi qoǵamdyq kólikti damytýǵa basymdyq berip keledi. Sonyń bir dáleli - osydan on jyl buryn toqtatylǵan tramvaı júıesin qaıta iske qosý týraly sheshim. Bul jańalyqty ótken aıdyń sońyna taman Almatyda ótken halyqaralyq SHARE sáýlet forýmynda «Almaty bas jospary» ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory Asqat Sádýov málimdedi. Onyń aıtýynsha, alǵashqy kezeńde tramvaı Tóle bı kóshesindegi «Barlyq» bazarynan bastap burynǵy dáliz boıymen júredi, keıin áýejaıǵa deıin sozylyp, qalanyń batysy men shyǵysyn baılanystyrady. Joba bes jyl ishinde júzege asýy múmkin. Osyǵan oraı Aqshamnews.kz tilshisi bul jobanyń tıimdiligi men bolashaǵyna qatysty mamandar pikirin bilgen edi.
Sýret: kolesa.kz
«Basty maqsatymyz – turǵyndardyń qaladaǵy negizgi polısentrler arasynda 20 mınýtta erkin qatynaýyna jaǵdaı jasaý», – dedi ol.
Bul bastamany sarapshylar da qoshtap otyr. Urban Living kompanıasynyń negizin qalaýshy ári bas dırektory, ýrbanıst Gúlmıra Baıǵabylovanyń «Adamdar úshin arnalǵan qalalar» ıdeıasyn nasıhattap kele jatqanyna on jyldan asqan. Ol tramvaı júıesin de adamǵa laıyqtap qaıta jańǵyrtý – durys baǵyttaǵy qadam ekenin aıtady.
Sýret: Gúlmıra Baıǵabylovanyń jeke muraǵatynan, Vecher.kz
Biraq onyń tıimdi bolýy úshin birneshe mańyzdy shart oryndalýy tıis.
- Birinshiden, tramvaı qozǵalysy jıi ári kestege saı bolýy qajet.
- Ekinshiden, metro jáne avtobýs júıelerimen birtutas tólem kartasy arqyly yńǵaıly baılanysýy kerek.
- Úshinshiden, múmkindigi shekteýli azamattarǵa tolyq qoljetimdilik qamtamasyz etilýi mańyzdy.
Sonymen qatar jańa baǵyttar turǵyndardyń naqty suranysyna saı josparlanyp, basqa kólik aǵyndarymen qaqtyǵysty boldyrmaýy tıis. Zamanǵa saı, tómen edendi, dybyssyz júretin vagondar paıdalanylyp, tramvaı joldarynyń boıy kógaldandyrylyp, irgeles kósheler abattandyrylsa ǵana turǵyndar ony yńǵaıly ári senimdi kólik retinde qabyldaıdy.
Mamannyń aıtýynsha, tramvaıdyń ekologıalyq artyqshylyǵy da kóp.
Ol elektr qýatymen jumys isteıdi jáne ishten janatyn qozǵaltqyshy bar avtomobılder men avtobýstarǵa tán kómirqyshqyl gazyn (CO₂), azot totyǵy, kúıe jáne basqa da zıandy zattardy tikeleı bólmeıdi. Bul – Almaty úshin erekshe mańyzdy, sebebi qalanyń geografıalyq ornalasýyna (ańǵarly jer bederi men aýa aınalymynyń álsizdigine) baılanysty shyǵaryndylar jer betindegi aýa qabatynda uzaq saqtalyp qalady. Sonymen birge zamanaýı vagondardyń barlyǵy derlik dybyssyz qozǵalady, bul qaladaǵy akýstıkalyq lastanýdy azaıtady. Elektr qozǵaltqyshtar jylý araldaryn týyndatpaıdy.
Gúlmıra Masabaıqyzy bir tramvaı júz avtokólikti almastyra alady eken. Demek, ol tek ekologıalyq turǵydan ǵana emes, energıa tıimdiligi turǵysynan da utymdy kólik túri bolmaq.
Kollaj: Nurbolsyn Órisuly
Almaty úshin tramvaı tańsyq emes. Qalanyń relsti kólik tarıhy sonaý 1937 jyldan bastaý alady. Bir kezderi qala kóshelerinde birneshe baǵyt jumys istep, turǵyndardyń kúndelikti tirshiliginiń bólinbes bóligine aınalǵan edi. Alaıda 1990-jyldardyń ortasynan bastap baǵyttar qysqara bastady, al 2015 jyldyń 30 qazanynda sońǵy tramvaı toqtap, kóp uzamaı joldary men elektr jelileri túgel alynyp tastaldy. Ondaǵy sebep, osy kóliktiń qatysýmen bolǵan jol apattarynyń jıileýi edi. Osylaısha, Almatynyń bir belgisine aınalǵan kólik túri tarıh sahnasynan ketti.
Endi on jyldan keıin tramvaıdy Almatyǵa qaıtarý kózdelip otyr. Alaıda bul joly onyń taǵdyry – tek sımvoldyq mánde emes, naqty qalalyq qajettilik retinde qaralýy tıis. Joba sátti bolýy úshin ár qadamy muqıat josparlanyp, zamanaýı talaptarǵa saı jyljymaly quram, qoljetimdi tarıf, yńǵaıly marshrýttar men tolyqqandy kólik ıntegrasıasy qamtamasyz etilýi qajet.
«Qaıtqan malda qaıyr bar» deıdi halqymyz. Eger bul bastama ýrbanıster men qala turǵyndarynyń usynys-pikirlerin eskere otyryp júzege asyrylsa, tramvaı – Almatynyń kólik júıesindegi naǵyz tıimdi, jaıly ári ekologıalyq taza balamaǵa aınalýy ábden múmkin.