Depozıt – bul bankke nemese qarjy mekemesine belgili bir somany belgili bir merzimge jáne sharttarǵa sáıkes saqtaýǵa berý.
Depozıtke aqsha salǵan adam banktiń klıenti retinde qarajatty paıdalanǵany úshin paıyzdyq syıaqy alady.
Qaı bankte depozıt ashý tıimdi ekenin anyqtaý úshin birneshe faktordy eskerý qajet, sebebi ár adamnyń qarjylyq jaǵdaıy, maqsaty jáne depozıtti paıdalaný merzimi ár túrli.
1. Depozıttiń negizgi túrleri
Depozıttiń túrin tańdaý – basty qadam.
Jınaq depozıti: Belgili bir merzimge ashylady. Joǵary paıyzdyq mólsherleme usynady, biraq merziminen buryn sheshý kezinde tómendetilgen paıyz qoldanylady.
Talap etýge deıingi depozıt: Qarajatyńyzdy kez kelgen ýaqytta sheship alýǵa bolady, biraq mólsherleme tómen.
Kartalyq (jınaqtaý shoty): Tranzaksıalar jasaýǵa múmkindik beredi. Usaq paıyzdar usynylady.
Valútadaǵy depozıt: Qunsyzdaný qaýpinen qorǵanǵysy keletinder úshin. Paıyzdyq mólsherleme ulttyq valútaǵa qaraǵanda ádette tómen.
2. Stavkalardyń salystyrmasy
Paıyzdyq mólsherleme – eń mańyzdy krıterıılerdiń biri. Qazaqstanda depozıt stavkalary bankterdiń saıasatyna jáne ulttyq banktiń negizgi mólsherlemesine baılanysty bolady. 2024 jyldyń qarasha aıy jaǵdaıynda jınaq depozıtteri boıynsha ortasha mólsherlemeler:
Ulttyq valútada: 14-16%
Sheteldik valútada: 1-3%
Mysaly:
Halyk Bank: Jınaq depozıtterine 15.5%-ǵa deıingi mólsherleme usynady.
Kaspi Bank: Joǵary mobıldilik jáne 14-15% syıaqy.
Forte Bank: Jınaq depozıtteri úshin bonýstar men jyldyq 16%-ǵa deıin stavka.
3. Senimdilik jáne qaýipsizdik
Bank senimdiligin baǵalaý mańyzdy, sebebi depozıtter uzaq merzimdi ınvestısıa.
Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qory (KDKB): Bul uıym árbir banktik depozıtke kepildik beredi (ulttyq valútada 20 mıllıon teńgege deıin). Tek osy qorǵa kiretin bankterdi tańdańyz.
Bank reıtıńi, qarjylyq jaǵdaıy jáne naryqtaǵy bedeli de mańyzdy. Mysaly, Halyk Bank, Kaspi Bank, jáne Jusan Bank – naryqta senimdi bankter.
4. Depozıt sharttary
Bank tańdaǵanda sharttardy muqıat zertteńiz:
Merzimderi: Ádette 3 aıdan 36 aıǵa deıin. Uzaq merzimge ashylǵan depozıtter boıynsha paıyzdar joǵary.
Merziminen buryn sheshý múmkindigi: Keı bankterde bul jaǵdaıda paıyzdar múldem tólenbeıdi nemese azaıtylǵan mólsherleme qoldanylady.
Avtomatty kapıtalızasıa: Aı saıynǵy eseptelgen paıyzdardy negizgi somamen qosý arqyly tabysty arttyrý múmkindigi.
5. Qosymsha múmkindikter men bonýstar
Keıbir bankter qosymsha artyqshylyqtar usynady:
Mobıldi qosymshalar arqyly yńǵaıly basqarý.
Jınaqtaý prosesin avtomattandyrý.
Saqtandyrý, bonýstyq baǵdarlamalar nemese lotereıalar.
Mysaly:
Kaspi Gold klıentteri depozıtti mobıldi qosymsha arqyly basqara alady jáne qosymsha bonýstar ala alady.
Halyk Bank aksıalary arqyly syılyqtar usynady.
Tıimdi tańdaý jasaý úshin usynys:
Paıyzdyq mólsherleme men sharttardy salystyryńyz.
Uzaq merzimdi maqsattaryńyzǵa sáıkes depozıt tańdańyz.
Senimdi jáne KDKB qoryna kiretin bankti tańdańyz.
Valúta táýekelderin eskerińiz.
Aqshany depozıtte jınaý tıimdiligi adamnyń qarjylyq maqsattaryna, jaǵdaıyna jáne naryqtyq jaǵdaılarǵa baılanysty. Depozıtter qarjy jınaý quraly retinde tanymal, sebebi olar qaýipsiz ári turaqty tabys kózi usynady. Biraq bul tıimdilik árdaıym ózekti bola bermeıdi. Tómende depozıtke aqsha salýdyń artyqshylyqtary men kemshilikteri talqylanady, sondaı-aq tıimdilikke áser etetin negizgi faktorlar kórsetiledi.
Depozıtte aqsha jınaýdyń artyqshylyqtary
Qaýipsizdik
Depozıtter – eń qaýipsiz qarjy quraldarynyń biri. Qazaqstanda depozıtterge memleket kepildik beredi:
Ulttyq valútada: 20 mln teńgege deıin.
Sheteldik valútada: 5 mln teńgege deıin.
Bul júıe bank bankrotqa ushyrasa da, qarajatyńyzdy saqtaıdy.
Turaqty tabys
Bank sizdiń aqshańyz úshin belgili bir syıaqy tóleıdi. Paıyzdyq mólsherleme aldyn ala belgilengen, sondyqtan tabysyńyzdy aldyn ala esepteýge bolady.
Jeńil basqarý
Bankter usynatyn mobıldi jáne ınternet-bankıng arqyly depozıtti baqylaý, tolyqtyrý nemese jabý óte yńǵaıly.
Inflásıadan ishinara qorǵanys
Depozıttik mólsherleme ulttyq banktiń negizgi stavkasymen baılanysty, bul ınflásıa deńgeıine sáıkes retteledi. Jınaqtaryńyz qunsyzdaný táýekelin azaıtýy múmkin.
Qarjylyq tártipti damytý
Depozıtke aqsha salyp otyrý – jınaqtaý ádetin qalyptastyryp, qarjyńyzdy durys basqarýdy úıretedi.
Depozıttiń kemshilikteri
Tómen tabystylyq
Depozıtter joǵary tabys kózi emes. Basqa ınvestısıa quraldaryna (mysaly, aksıalar, oblıgasıalar, nemese bızneske salymdar) qaraǵanda, depozıtterdiń tabystylyǵy tómen.
Inflásıa qaýpi
Eger ınflásıa deńgeıi depozıttik mólsherlemeden joǵary bolsa, jınaqtyń naqty quny tómendeıdi. Mysaly, ınflásıa 16%, al sizdiń depozıtińiz 14% bolsa, naqty shyǵynǵa ushyraısyz.
Qarajattyń qoljetimsizdigi
Kóptegen jınaq depozıtterin merziminen buryn sheshý kezinde paıyzdyq tabystyń bir bóliginen aıyrylýyńyz múmkin. Bul qarajatty tez arada paıdalanýdy shekteıdi.
Shetel valútasyndaǵy álsiz mólsherleme
Valútadaǵy depozıtter boıynsha paıyzdyq mólsherleme ulttyq valútaǵa qaraǵanda áldeqaıda tómen (1-3%). Sonymen qatar, teńgeniń qunsyzdaný qaýpi shetel valútasyna aýysýdy tartymdy etýi múmkin.
Aqshany depozıtke salýdyń tıimdiligine áser etetin faktorlar
Maqsatyńyz
Eger maqsatyńyz qaýipsizdik pen turaqty tabys bolsa, depozıt tıimdi. Eger joǵary tabysty kózdeseńiz, basqa ınvestısıalyq quraldardy qarastyrǵan jón.
Merzimi
Uzaq merzimdi depozıtter joǵary paıyzdyq mólsherleme usynady. Biraq eger aqshaǵa merziminen buryn qol jetkizý qajet bolsa, bul tıimdi bolmaýy múmkin.
Inflásıa deńgeıi
Inflásıa deńgeıi depozıt mólsherlemesinen joǵary bolǵan jaǵdaıda, naqty tabys teris bolýy múmkin.
Bank tańdaý
Tek senimdi jáne Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qoryna kiretin bankterdi tańdańyz.
Depozıtke balama nusqalar
Eger depozıtten joǵary tabystylyq izdeseńiz, kelesi balama quraldardy qarastyryńyz:
Investısıalyq qorlar (PIF): Aksıalarǵa, oblıgasıalarǵa salymdar. Táýekel joǵary, biraq tabysy da joǵary bolýy múmkin.
Jyljymaıtyn múlik: Uzaq merzimdi ınvestısıa. Jaldaý tabysyn qamtamasyz etedi.
Altyn nemese shetel valútasyn satyp alý: Inflásıadan qorǵaný úshin jaqsy qural.
Depozıtke aqsha salý:
Tıimdi: Eger siz qarjy qaýipsizdigi men turaqtylyǵyn birinshi orynǵa qoısańyz.
Tıimsiz: Eger ınflásıa deńgeıi joǵary bolsa nemese joǵary tabysqa umtylsańyz.
Eger depozıtten basqa quraldardy paıdalanǵyńyz kelse, qarjylyq keńesshimen keńesken durys. Ár adam úshin eń tıimdi sheshim qarjylyq maqsattaryna baılanysty.