Jaıdary jazdyń sońǵy sátteri de synaptaı syrǵyp barady. Ýaqyttyń tez ótetini sonsha, qalaı tań atyp, kún batatynyn ańǵarmaýǵa aınaldyq. Jazben birge kópshiligimiz asyǵa kútken, jyl boıǵy jumys kezinde arqa-basymyzdy keńge salyp tynyǵýdy kóksegen demalys kezeńi de aıaqtalýǵa taıaý. Al sol jyl on eki aıda bir sáti túsetin qysqa ýaqytty biz ádette qalaı ótkizemiz, tıimdi paıdalana alamyz ba?..
Árıne, qashannan-aq «Qoly qımyldaǵannyń ǵana aýzy qımyldaıtyny» túsinikti. Biraq ter tógip, eńbek etý qanshalyqty qajet bolsa, adamǵa demalys ta sonshalyqty mańyzdy. Eńbek pen demalysty durys úılestire bilgende ǵana adam aǵzasy qalypty damıdy.
Eger adam ortasha eseppen 70 jyl ómir súredi desek, ol – nebári 25 myń kún. Aqparat kózderiniń dereginshe, onyń 8 myńy – uıqyǵa, 1500-i – tamaqtanýǵa ketedi, 1000 saǵaty kólikte ótetin kórinedi. Basym bóligi, ıaǵnı 9000 saǵaty oqýǵa jáne jumys isteýge bólinedi. Sonda 40 jyl jumys isteıtin paqyrdyń úlesine tıetin aqyly, zańdy demalys ýaqyty – bar bolǵany 960 kún eken.
Al demalys – kez kelgen adamnyń qalypty damýy men iskerlik qabiletiniń jan-jaqty ashylýyna, densaýlyǵynyń nyǵaıýyna negiz bolatyn alǵyshart. Tynyǵýdyń tıimdi bir joly – ol, árıne, salqyn samaly men saf aýasy boıyńdy sergitip, kúsh-jigerińdi tasytar tabıǵat aıasyndaǵy demalys. Qustardyń úni, japyraqtyń syldyry men bulaqtyń syńǵyry júrekti baýrap, kóńil kúıdi kóteredi, sharshap-shaldyqqan, qajyǵan adamnyń janyn jadyratyp, tynyshtyq uıalatady. Biraq biz, ókinishke qaraı, durys demala bilmeımiz, múmkin, bilgimiz de kelmeıdi. «Baıaǵy – Qoılybaıdyń taıaǵy» demekshi, jyldar boıy bir sarynmen, eski súrleýdi shıyrlap júre beremiz. Kúndelikti atqaratynymyz – bir sharýa, kóretinimiz – sol bir adamdar, sol bir orta. Birsaryndylyqtan biz tipti kúnderdiń kúninde qalaı robotqa aınalyp ketkenimizdi ańǵarmaı da qalamyz. Sondyqtan keıde kásip aýystyrý, úırengen jaıly ortadan shyǵyp, jańa birdeńe bastaý, sony salaǵa bet burý asa mańyzdy.
Osy oraıda, japon bilgirleriniń bir ustanymy oılandyrady. Olar «Ózin baqytty sezinýi úshin adam árbir 7 jyl saıyn ómirinde tym bolmasa bir ózgeris jasap turýy kerek» dep esepteıdi eken.
Bul rette, jańasha birdeńeni kórip, sezinip, sodan jaqsy áser alýdyń ózi keremet. Bireýler tabıǵatpen qaýyshýdan, endi bireýler ónerden lázzat alýdan, taǵy bireýler adamdarmen aralasýdan rýhanı kúsh alady, jigerlenedi. Al árkimniń óziniń jan qalaýyna, súıikti isine moıyn burýǵa qolaıly múmkindik týatyn kez de – demalys ýaqyty. Ádette jumysbasty ata-anasyn kúnuzaqqa kórmeıtin balalar úshin de bul – úlken qýanysh. Bala tek qarny toq, kóılegi kók bolýmen ǵana jaqsy azamat bolyp shyqpaıdy. Materıaldyq qundylyqtardan da góri, balaǵa ata-anasynyń meıirimi, mahabbaty qymbat. Demek demalys – bala-shaǵaǵa, otbasyna kóńil bólip, olarmen birge ýaqyt ótkizý, júregine jol tabý turǵysynan da taptyrmaıtyn ýaqyt. Ásirese baıaǵydaı ár balanyń jazǵy demalysy aldyn ala oılastyrylyp, túrli demalys lagerlerine jiberý jaǵy qarastyrylmaǵan, qarastyrylǵan kúnde de ony árkimniń qaltasy kótere bermeıtin búgingideı jaǵdaıda balalardyń ata-anasymen birge ýaqyt ótkizýi, birge tynyǵýy mańyzdy.
Kúreń kúnderi men jaýyn-shashyny birge júretin kúz mezgili de ıek astynda. Degenmen jaımashýaq aýa raıyn paıdalanyp, tıimdi tynyǵýǵa, demalys ýaqytyn bosqa sarp etip, qapy qalmaýǵa áli de kesh emes. Bastysy, nıet bolsa bolǵany.
Kerek derek
Teńiz sýy adam aǵzasyna óte paıdaly. Iaǵnı ol tamaq, kómeı bezderiniń isýi, túrli teri aýrýlary sıaqty sozylmaly aýrýlarǵa myńnan bir dárý. Teńiz sýy men paıdaly mıneraldarǵa, mıkroelementterge toly aýa – organızmdi nyǵaıtýǵa yqpal etedi. Máselen...
Iod – qala turǵyndaryna jetispeıdi, qalqansha bezinen gormondardyń bólinýine áser etedi jáne zat almasýdy retteıdi.
Brom – júıke júıesin tynyshtandyrýǵa ońdy áser etedi.
Selen – kletkalardy jaǵymsyz ekologıanyń áserinen buzylýdan qorǵaıdy.
Magnıı – aǵzadan qajetsiz sólderdiń bólinýine, býyn qyzmetin nyǵaıtýǵa qajet.
Kalıı – qan qysymyn qalypqa keltiredi, júrek-qan tamyrlary qyzmeti úshin mańyzdy ról atqarady.
Kálsı – súıek qurylysyn qataıtady, tiske óte qajetti.
Sýda júzý kezinde adam denesine ózindik massaj jasalady. Ol bulshyq etterdi qataıtyp, qan aınalymyn retteıdi. Bul qyz-kelinshekterge óte paıdaly, óıtkeni artyq salmaq tastaýǵa kómektesedi jáne teriniń qalpyn jaqsartady. Aıtpaqshy, sýdaǵy massajdy qabyldaýdyń eń ońaı tásili – tolqyn soqqan taıaz sýda, jaǵalaýda jatý. Sol sıaqty, qumda jaıaý júrý de ishki organdarmen baılanysty tabandaǵy reflektorly núkteleriniń qalypqa túsýine jaqsy áser etedi.