Aǵymdaǵy jyldyń 16 naýryzynda Prezıdent Q.K.Toqaev Qazaqstan halqyna arnaǵan «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý joly» atty Joldaýynda jalpy Qazaqstannyń júıeli transformasıasyna yqpal etetin jáne memlekettiń uzaq merzimdi damýynyń jańa paradıgmasyn aıqyndaıtyn saıası reformalardyń 10 basym baǵytyn belgileni aıan. Sondaǵy kózdelgen saıası reforma – Ekinshi Qazaqstannyń strategıalyq jańa paradıgmasy bolary anyq. Bul – egemen eldiń jańa dáýirindegi halyq ıgiligine qyzmet etetin birden-bir saıası betburys tuǵyrnamasy.
Halyq nazaryna usynylyp otyrǵan Konstıtýsıalyq jańarýǵa saraptamalyq pikirdiń quptarlyq jaqtary tómendegideı:
- Qoǵamnyń jáne eldiń ómirine jan-jaqty yqpal etetin eldiń saıası júıesin qaıta iske qosýdyń órshil maqsattar aıasynda atalǵan irgeli ózgerister bes negizgi baǵytta júrgiziletini senim uıalatady. Túptep kelgende olardyń bári Jańa Qazaqstan saıası júıesin tereń demokratıalandyrýǵa baǵyttalǵan.
- Ásirese, sýperprezıdenttik basqarý formasynan myqty prezıdenttik respýblıkaǵa túpkilikti kóshý ıdeıasy oryndy bolmaq,
- Májilistiń rólin kúsheıtý, Konstıtýsıalyq Sot qurý baǵytynda memlekettik bılik tarmaqtarynyń tejemeliligi men tepe-teńdigi júıesin odan ári jetildirý azamattyq qoǵam qurýdyń joldarynyń biri dep aıtýǵa bolady.
- Saılaý júıesin demokratıalandyrý – aralas proporsıonaldy-majorıtarlyq modelge kóshý saıası bılikti lıberalızasıalaý úderisin bildirse kerek. Bul da oń qadam.
- Máslıhattardyń rólin, ásirese, olardyń derbestigin arttyrýǵa qadam naǵyz demokratıalyq sana men áleýmettik-saıası mádenıetti qalyptastyrý kózi deı alamyz.
- Ólim jazasyna tyıym salynýy – gýmanısik ustanymnan týyndasa kerek.
- Alqabılerdiń qatysýymen qaralatyn isterdiń sanatynyń ulǵaıtylýy quptarlyq is. Bul halyqtyń mámlegerlik mádenıetti qurmetteýine aparatyn jol.
- Buqaralyq aqparat quraldarynyń básekege qabiletin arttyrý jáne azamattyq qoǵam ınstıtýttarynyń rólin nyǵaıtý máseleleri boıynsha jeke zańnyń bolýy quptarlyq is. Bul shyn mánisinde quqyqtyq memleketti qalyptastyrýǵa, sóz bostandyǵyn qamtamasyz etýge jáne zańnyń ústemdik qurýyna muryndyq bolmaq.
- Konstıtýsıanyń 6-babynyń 3-tarmaǵynyń: «Jer jáne onyń qoınaýy, sý, ósimdikter jáne janýarlar álemi, basqa da tabıǵı resýrstar halyqqa tıesili. Memleket halyq atynan menshik ıeligin júrgizýge quqyly. Jer, sondaı-aq zańda belgilengen negizderde, sharttar men shekterde jeke menshikte de bolýy múmkin» dep redaksıalanýy memleketke senimdi eseleı túspek. Mine bul – «Halyq úshin memleket» konsepsıasynyń iske asyrylý úlgisi bolmaq.
Endi keıbir usynystarǵa jol bersek:
- «Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jaqyn týystarynyń saıası memlekettik qyzmetshiler, kvazımemlekettik sektor sýbektileriniń basshylary laýazymdaryn ıelenýge quqyǵy joq» deıtin 43-baptyń 4-shi tarmaqshasy bizdegi resmı qujattarda ustanǵan merıtokratıalyq ustanymǵa qaıshy kelmes pe degen oı týady. Bul emosıalyq beıildikke negizdelgen tujyrym bolyp kórine me degen sezimge ıtermeleıdi. Árıne, bul bizdiń jeke pikirimiz, ol tym sýbektıvti de bolýy múmkin. Alaıda, Ata Zańda ondaı sensorlyq deńgeıde aıtylatyn tujyrymdardyń hattalýy qanshalyqty saýatty bolatyny oılandyrady.
- «Kelisý komısıasy» degen sóz tirkesi «Mámilegerlik komısıa» nemese «Mámilelik komısıa» degen sóz tirkesterimen aýystyrylsa qalaı bolady.
- «Saıası partıalardy tirkeý rásimin ońaılatý» degen bólimdegi «ońaılatý» degen sóz aýyzeki tilde qoldanylady, al qujat tilinde «jeńildetý» nemese «ońtaılandyrý» dese durys bolar edi.
- 83-1-baptyń 3-tarmaqshasyndaǵy «Qylmys ústinde ustalǵan nemese aýyr qylmystar jasaǵan jaǵdaılardy qospaǵanda, Adam quqyqtary jónindegi ýákil óz ókilettigin atqarý merzimi kezeńinde Senattyń kelisiminsiz tutqyndaýǵa, kúshtep ákelýge, sot tártibimen belgilenetin ákimshilik jazalaý sharalaryn qoldanýǵa, qylmystyq jaýapqa tartylýǵa jatpaıdy» deıtin tujyrym qarapaıym halyqtyń túsinigine óte salmaq salyp, ony túsinbeıtin jaǵdaıǵa ákeledi degen pikirdemiz.
- 71-baptyń 4-tarmaqshasynda. «Konstıtýsıalyq Sot sýdıalarynyń qyzmeti depýtattyq mandatpen; oqytýshylyq, ǵylymı nemese ózge shyǵarmashylyq qyzmetterdi qospaǵanda, ózge de aqy tólenetin jumysty atqarýmen, kásipkerlikpen aınalysýmen, komersıalyq uıymnyń basshy organynyń nemese baıqaýshy keńesiniń quramyna kirýmen syıyspaıdy» degendegi sońǵy sóz tirkesteri de túsiniksizdeý bolyp kórinedi.