dep sert bergen adýyndy aqpan aıy esik qaǵyp tur.
«Qańtar – aıaz aıy, aqpan – boran aıy» degen babalar. Jylqyny jabýlatyp, sıyrdyń astyna kóń tósetetin de osy aı... Qystyń qytymyr aıynyń «tuıaqserper» sońǵy aptasy bastaldy.
Búgin qoldanystaǵy kúntizbe qańtardyń 26-syn kórsetip tur. Qystyń qytymyr aıynyń «tuıaqserper» sońǵy aptasy bastaldy. Júrip jatqan «toqyraýyn» amaly keshe aıaqtaldy. «Qarasýyq» ta báseńsidi. Alaıda, «qys shildesi» áli bitken joq. Qańtardyń sońǵy kúnderinde qys kúshine enedi, saqyldaǵan saryshunaq aıaz bolatyn kez.
Túrkitildester, sonyń ishinde bizdiń babalarymyz, aı ataýlaryn ertegi men ańyzǵa nemese dinı senimge baılanystyryp qoımaǵan. Orys halqynda «Ilın den», «Petrov den», «Rojdestvo», taǵy basqa oıdan shyǵarylǵan ataýlar tolyp jatyr.
Qazaq kerisinshe, aı ataýyn tabıǵatpen, onyń qubylystarymen tikeleı baılanystyryp otyrǵan. Qazekeń tabıǵatqa jaqyn halyq, sonyń «tilin» bilgen, syryn uqqan, keregin de deregin de sodan alǵan.
Uly dalany mekendeýshiler aýa raıynyń qubylysyna Úrkerdiń áseri baryn burynnan-aq sezgen. Úrkerdiń árbir qımylyn jiti qadaǵalap, qatań baqylaǵan. «Úrkerdiń shalshyqqa túsýi», «Úrkerdiń tolǵaǵy», «Úrkerdiń batýy», t.b. tolyp jatqan Úrkerge qatysty amaldardyń barlyǵy aldaǵy bolatyn aýa raıyn dóp basyp, dál boljaýǵa múmkindik bergen. Aıtalyq, «Úrkerdiń aýýy» (3–5 aqpan. Bul kezde aýa raıy jylylyqqa bet burady). «Úrkerdiń jambasqa kelýi» (4–5 naýryzdaǵy jylymyq), «Úrkerdiń batýy» (30–31 mamyr, 40 kúndik shildeniń bastalýy) bári nazardan tys qalmaǵan. Toǵys esebi de Úrkerdiń qımylyna qarap júrgizilgeni aıtpasa da túsinikti.
Osy aptanyń sońynda adýyndy aqpan aıy bastalady.
Qazaq aı ataýyn tabıǵatpen, onyń qubylystarymen tikeleı baılanystyryp otyrǵan. Qazekeń tabıǵatqa jaqyn halyq, sonyń «tilin» bilgen, syryn uqqan, keregin de, deregin de sodan alǵan.
Danagóı babalar: «Qańtar – aıaz aıy, aqpan – boran aıy» degen. Qańtar bóget salady, ony aqpan buzady. Aqpan - qaıtalamanyń aq borany. Aqpan aıynyń: «Bilmeseń bildirem, bilseń búldirem», - degen serti bar.
Aqpan aldamshy. Bir búıirińdi qyzdyrsa, ekinshi búıirińdi muzdatady. Bir qolymen mańdaıdan sıpap, ekinshi qolymen mańdaıdan shertedi.
Aqpan turaqsyz: keıde aıazdyń beti qaıtyp, synady, keıde aspan túnerip, japalaqtap qar jaýady. Onyń burqasyndy da, shýaqty kúnderi alma-kezek. Aqpanda qys pen kóktem beldesedi. Qańtarda burqasyn, boran táýlik boıy soqsa, aqpanda túnde, tań aldynda soǵady. «Jaqsylyǵyna barsa – qut, jamandyǵyna barsa – jut» aıy. Amal kezinde burynǵylar «Jylqy saýyrynan, sıyr baýyrynan» dep jylqyny jabýlap, sıyrdyń astyna kóń tóseıtin bolǵan... Qazaqy paıym osylaı deıdi.
Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, búgin qańtardyń – 26-sy. Aı júıesine kóz salsaq, aqpannyń – 4-i. Qazaqsha, aıdyń –13-i. Apta aıdyń basyn, ortasyn jáne sońǵy aptasyn qamtyp tur. Bul jaǵdaı aptanyń (26 qańtar – 1 aqpan aralyǵy) turaqsyz bolatynyn ańǵartqandaı. Biraq aıaz synyp, kúnniń epten jylıtynyn da bildirip turǵan syńaıly. Jalpy aqpan – ashýy mol, asaý aı. Sondyqtan da bul kezgi jylymyqqa kóp sene berýge bolmaıdy...
BABALAR BOLJAMY
Qysta:
*Kún qulaqtansa, qatty aıaz bolady.
*Qazdar qańqyldasa, jyly bolady, aıaqtaryn baýyryna tyǵyp jatyp alsa, kún sýytady.
*Átesh bir aıaǵyn kóterip tursa, qatty aıaz bolady.
*Tıin uıasyn tómenge salsa, kún jyly, joǵaryǵa salsa, kún sýyq bolady.
*«Jaqsylyǵyna barsa – qut, jamandyǵyna barsa – jut» aıy.