Bıiktiktegi qaýipsizdik

Jedelsatylar atyna zaty saı ma?

Almatyda sońǵy úlgidegi qurylys materıaldarymen salynǵan kóp qabatty turǵyn úıler men sáýleti sándi bıik ǵımarattar kóbeıdi. Álbette, olardyń barlyǵy jedelsatysyz emes. Órkenıettiń bir belgisi sanalatyn, qala turǵyndaryna qajetti qondyrǵynyń búgingi jaı-kúıi qalaı? Olardyń aty zatyna saı ma? Búgingi maqalamyzda osy taqyrypty sóz etemiz.

Qazaqstandaǵy eń iri turǵyn úı qory Almatyda. Ótken jylǵy derekterge súıensek, megapolıste 8 myńnan astam kóp páterli turǵyn úı bar. Biraq bul kórsetkish keıingi ýaqytta ózgeretini anyq. Óıtkeni, qalanyń ortalyqtarynda da, shetki aımaqtarynda da úzdiksiz salynyp jatqan kóp qabatty turǵyn úı kóp. Qazaqstan lıftshileriniń ulttyq qaýymdastyǵynyń prezıdenti Erjan Igibaevtyń aıtýynsha, búginde Almatyda 12 myńǵa jýyq jedelsaty qala turǵyndaryna qyzmet kórsetedi. Turǵyn úı qorynda 6300-ge jýyq lıft bar. Olardyń jaǵdaıyn qanaǵattanarlyq dep baǵalaýǵa bolǵanymen, qyzmet kórsetý merzimi 25 jyldan asyp ketken.

Lıft standarttary qalaı belgilengen? Qazaqstanda adam ómiri men densaýlyǵyn qorǵaý úshin lıftterge jáne lıft qaýipsizdigi quraldaryna qoıylatyn talaptardy belgileıtin Keden odaǵynyń 011/2011 tehnıkalyq reglamenti bar. Jedelsatyny paıdalaný kezinde ónerkásiptik qaýipsizdikti qamtamasyz etý erejeleri de qoldanylady.

Qaýymdastyq basshysynyń pikirinshe, lıft salasyndaǵy basty másele – eskirgen jedelsatylardyń kóbeıýi servıstik qyzmet kórsetetin kompanıalar tarapynan tıisti qyzmettiń kásibı deńgeıde kórsetilmeýinen týyndaıdy. Al ereje boıynsha, turǵyn úı keshenderindegi jedelsatylardy jóndeıtin kompanıalarda Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi Ónerkásiptik qaýipsiz­dik komıteti bergen lıftilerge tehnıkalyq qyzmet kórsetý boıynsha jumystardy júrgizý quqyǵynyń kýáligi bolýy kerek. Sonymen qatar, olar  ST-3305-2018 «Múgedekterge arnalǵan lıftiler, eskalatorlar, travolatorlar jáne kótergishter» Ulttyq standartynyń talaptaryn saq­taýǵa, jabdyqtaýǵa, ornatýǵa jáne paıdalanýǵa, táýlik boıy jedel qyz­met kórsetýge mindetti.

Búginde elimizde lıft jabdyqtaryn shyǵa­ra­tyn úsh zaýyt bar. Onyń biri – Almaty qala­syn­da. Ekinshisi – Aqmola oblysynda, úshin­shi­si – Almaty oblysynyń Talǵar qalasynda orna­las­qan. Qazaqstan lıftishileri ult­tyq qaýymdastyǵynyń máli­me­tinshe, bir lıftiniń paıdalaný merzimi – 25 jyl. Jedelsaty minsiz jumys isteýi úshin teh­nı­­kalyq mamandar ony aı saıyn josparly tekserýden ótki­zip otyrýy tıis. Qondyrǵyǵa berilgen zaýyttyq kepildik bir jylǵa jaramdy. Al eger jetkizýshi nemese óndirýshi kásiporyndardyń jabdyqtary (QR ST 3305-2018) Ulttyq standartqa sáıkes kelse, onda olardyń ónimderine kepildik úsh jylǵa beriledi. Erejege sáıkes turǵyn úı qorynda jolaýshylarǵa arnalǵan jáne júk tasymaldaıtyn eki túrli jedelsaty qoldanylady. Baıqasańyz, qazirgi jańa salynǵan turǵyn úı keshenderinde eki lıft ornatylýda. Al medısınalyq mekemelerde naýqastardy tasymaldaý úshin belgili talaptary bar arnaıy medısınalyq lıftter qoldanylady. Eger lıftini qaýipsizdik talaptaryn qatań saqtaı otyryp, uqypty paıdala bilse, zamanaýı qondyrǵy siz ben bizge uzaq ýaqyt boıy qaýipsiz ári minsiz qyzmet kórsete alady. Sebebi, qazirgi shyǵarylyp jatqan otandyq jedelsatylar  sheteldik lıftilerden esh kem túspeıdi. Olar qaýipsizdiktiń búkil standarttaryna saı quraldarmen jabdyqtalǵan. 

Qondyrǵy kimniń esebinen jóndeledi?

Derek kózderine júginsek, 9 qabatty turǵyn úıdegi bir lıftini ornatýdyń ortasha quny (montajdaý men júk kótergishtigin qosa eseptegende) shamamen 14–16 mıllıon teńgeni quraıdy. Lıftiniń modelin qurylys salýshy kompanıa tańdaıdy, al ony ornatý jumystaryn arnaıy nusqaýlyqqa jáne óndirýshiniń tehnıkalyq qujattamasyna súıene otyryp attestasıadan ótken mamandandyrylǵan montajshylar toby júrgizedi. 

– Jedel­sa­ty – turǵyndardyń ortaq men­shi­gi. Sondyqtan ony aǵymdaǵy jóndeý prosesi turǵyndardyń qarajaty esebinen júzege asyrylady. Ol myna tártip boıynsha júrgiziledi. Eń aldymen, lıftige servıstik qyzmet kórsetetin kompanıa lıftidegi aqaýlardy kórsetip akt toltyrady, ony keıinnen MIB nemese PIK tóraǵasyna joldaıdy. Al óz kezeginde tóraǵa, eger ol isten shyqqan bolsa, qajetti jabdyqty jóndeýge ketetin shyǵyndardy eseptep, olardy satyp alýǵa aqsha bóledi. Lıft tehnıkalyq qurylǵy, sondyqtan kabelder, arnaıy aıaqkıim, t.s.s qajetti zattar alynady. Olardyń barlyǵyn satyp alý turǵyndardyń qarajay esebinen júrgiziledi. Keńes zamanynda lıfter deıtin mamandyq bolǵan jáne ol sol úıde turatyn. Onyń páterinde lıfttiń buzylǵanyn jáne qaı qabatta turyp qalǵanyn kórsetetin arnaıy jabdyq bolǵan.

– Mine, dál osy maman lıft toqtaǵan jaǵdaıda evakýasıamen aınalysqan. Qazir bul mamandyq joq. Qazirgi tańda úlken turǵyn úı keshenderinde lıftidegi qaýipsizdikke jaýap beretin dıspecherlik qyzmet bar, al shaǵyn turǵyn úı keshenderinde bul jumyspen apattyq qyzmet ókilderi aınalysady. Árbir lıft kabınasynda avarıalyq lıft qyzmetiniń baılanystary, qyzmet kórsetetin kompanıanyń ataýy bolýy tıis, – deıdi Erjan Igibaev.

Lıftterdi jóndeýmen jáne qyzmet kórsetýmen ónerkásiptik qaýipsizdik salasyndaǵy atestaty, sondaı-aq QR ST 3305-2018 ulttyq standartyna sáıkestigi týraly kýáligi bar mamandandyrylǵan lıft kompanıasy aınalysýǵa tıis. Bul kompanıalarda elektromehanık lıftti jóndeýmen aınalysady, ol jeke buıryqpen jaýapty bolyp bekitiledi.

Jedelsatyda nege mán berý kerek?

Maman atap ótkendeı, birinshi kezekte jedelsatyny paıdalaný kezinde birinshi kezekte onyń pasportynyń bolýyna jáne onda Almaty qalasy Komýnaldyq ınfraqurylymdy damytý basqarmasynyń tehnıkalyq qurylǵylardy ornatý boıynsha esepke qoıý belgisiniń bolýyna nazar aýdarý qajet. Odan keıin lıftke mindetti jyl saıynǵy kýálandyrý týraly belgilerge mán bergen jón. – Eger lıftimen kóterilgende nemese túsip bara jatqanda bógde dybystar estilip, diril nemese qozǵalys kezinde ózgeshe qubylysty sezseńiz, aqaýlar oryn alsa, onda bul – jedelsatynyń durys jumys istemeı turǵanynyń belgisi dep bilińiz. Mundaı jaǵdaıǵa turǵyndar erensiz bolmaǵany jón. Ýaqyt ozdyrmaı qyzmet kórsetetin lıft kompanıasyna ózi nemese MIB, PIK tóraǵalary arqyly habarlasyp, tekserýge ótinim jiberýi kerek. Servıstik qyzmet ótinishti keıinge qaldyrmaı, dereý kelip lıftini tekserýi tıis, – deıdi Erjan Igibaev. Ereje boıynsha qyzmet kórsetetin kompanıa lıftterdi aıyna jáne toqsanyna bir ret tehnıkalyq tekserýden ótkizýge, sonymen qatar, jylyna bir ret onyń qyzmetiniń qaýipsiz ekenin kýálandyrýǵa mindetti. Al tártip buzýshylyq oryn alsa, quqyq qorǵaý organdaryna habarlasqan jón. Qazirgi lıftlerdiń barlyǵynda beınekameralar ornatylǵan. Bul turǵyndardyń qaýipsizdigi úshin óte mańyzdy. Kameradaǵy jazbalar PIK nemese MIB serverinde saqtalady.

Aıta keteıik, lıft jabdyǵynyń jumys istemeýine, jedelsaty kompanıasyna qatysty kúmán týyndaǵan daýly máseleler oryn alǵan jaǵdaıda Saǵadat Nurmaǵambetov kóshesi, 162 mekenjaıy boıynsha Qazaqstannyń ulttyq lıftshiler qaýymdastyǵyna jazbasha ótinishpen júginýge bolady. 

Eger qamalyp qalsańyz...

Saspańyz. Eń bastysy, lıftiden óz betińizshe áreket jasap, esikterin syndyryp shyǵýǵa tyryspańyz. Mundaı áreket qaıǵyly jaǵdaıdyń oryn alýyna sebepshi bolmaq. Nege deseńiz, lıft kez kelgen ýaqytta qozǵalysyn jalǵastyryp ketýi múmkin. Qysqasy, eger siz lıft kabınasynda turyp qalsańyz, dıspecherlik baılanys túımesin basyńyz. Ol jaýap bermese, onda qyzmet kórsetetin lıft kompanıasynyń kórsetilgen nómirlerine qońyraý shalyńyz. Operatorǵa mekenjaıyn qatesiz, naqty aıtyńyz. Sodan keıin lıft kompanıasynyń tótenshe qyzmet mamandarynyń kelýin kútińiz. Eger olardyń telefony qoljetimdi bolmasa nemese baılanys aıasynan tys jerde bolsa, 109 qutqarý qyzmetine qońyraý shalý kerek.

 Kerek derek

• Almatyda 2020 jyly 139 úıde 302 jedelsaty aýystyrylǵan.


• 2021 jyly 334 lıft jóndelipti.


• Ótken jyly 352 lıftini qalpyna keltirý jumystary qolǵa alyndy.


• Mamandar aldaǵy 5 jylda shahardyń turǵyn úı qoryndaǵy barlyq eskirgen jedel satylar aýystyrylady dep josparlap otyr.

«Almaty-akshamý», №4 (6297) 12 qańtar, 2023 jyl