Eýropada Germanıa, Italıa, Ulybrıtanıa bolsa, kórshimiz Reseı men Grýzıa da osy júıege kóshken, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke silteme jasap.
Álemde majorıtarlyq jáne praporsıonaldyq saılaý júıesin qatar qoldanatyn eldiń biri – Germanıa. Bul memlekette aralas saılaý júıesi 1953 jyly engizilgen. Elde bir palataly parlament – Federaldyq jıynǵa saılaý ár 4 jyl saıyn ótedi. 598 orynnan turatyn Býndestag músheleriniń jartysy bir mandatty okrýg boıynsha saılanady. Qalǵan bóligi partıalyq tizimmen jasaqtalady. Osyǵan saı elektorat ta 1 búleten arqyly 2 daýys berý quqyǵyna ıe. Biraq partıalyq tizim boıynsha sanaq mańyzdy. Sebebi ol parlamenttegi saıası kúshtiń úlesin anyqtap, úkimetti qurylymdaýǵa tikeleı áser etedi. Partıa parlamentke ótý úshin 5 prosenttik mejeni eńserý kerek.
Kári qurlyqta saılaýda aralas júıege súıenetin taǵy bir memleket – Italıa. Appenın túbegi oǵan 1993 jylǵy reformadan keıin kóshti. Onyń parlamenttiń qos palatasyna da qatysy bar. Mysaly, 400 oryndyqty Tómengi palata depýttarynyń tek úshten bir bóligi bir mandatty okrýg boıynsha saılanady. Partıalar parlamentke ótý úshin 3 prosenttik mejeni eńserýi tıis. Al birneshe saıası toptan qurylǵan odaq bolsa saılaýshylardyń 10 prosent daýysyn jınaýy qajet. Qos palataǵa da saılaý bir ýaqytta ótedi. Onyń músheleri 5 jylǵa saılanady.
Kúnshyǵys elinde de parlamenttik saılaý osyndaı jolmen ótedi. Ol ótken ǵasyrdyń 80-shi jyldarynan bastap engizilgen. Oǵan ishki saıası ahýal yqpal etken. Sebebi majorıtarlyq saılaý júıesinen «Lıberal-demokratıalyq partıa» únemi jeńiske jetip, synǵa ushyraıdy. Qazir parlamenttiń qos tarmaǵynda da aralas saılaý júıesi qoldanylady. 465 oryndy Ókilder palatasynyń 289 depýtaty birmandattyq okrýg, al qalǵan 176 múshesi praporsıonaldyq prınsıp boıynsha saılanady. Bir ereksheligi partıa tizimine engizilgen kandıdat birmandattyq okrýgte de saıysqa túse alady. Ókilder palatasynyń músheleri 4 jylǵa, al Keńesshiler palatasy 6 jylǵa saılanady. Sońǵysynyń quramy ár 3 jyl saıyn jańartylyp otyrady.
Tynyq muhıtyndaǵy Jańa Zelandıanyń da aralas júıege kóshkenine 30 jyldaı ýaqyt boldy. 1994 jylǵa deıin bul elde bir palataly parlament majorıtarlyq saılaý júıesi boıynsha ótti. Saldarynan 60 jyl boıy eldi «Leıborısik» jáne «Ulttyq» partıa bılep, shaǵyn saıası toptar parlamentke kire almaǵan. Qazir 120 orynnan turatyn bir palataly parlamenttiń 72-i oryny bir mandatty okrýg boıynsha saılanady. Qalǵany partıalyq tizim boıynsha tańdalady. Munda da partıa úshin 5 paıyzdyq meje bar.
Al kórshi elderdiń ishinde osy júıeni qoldanatyn memlekettiń biri – Qyrǵyzstan. Aıyr qalpaqty aǵaıyndar bul júıege 2021 jyly kóshti. Reformadan keıin Jogorký keneshtiń 54 depýtaty partıalyq tizim boıynsha, qalǵan 36-sy bir mandatty okrýg boıynsha saılanatyn bolyp bekitilgen. Partıanyń Garlamentke kirýine qajetti meje 3-ten 5%-ke kóterildi. Áıelderge 30 paıyzdyq kvota saqtalǵan. Iaǵnı, partıa 10 orynǵa ıe bolsa, onyń 3 mandatyn áıel depýtat ıeleneýi tıis.