Tazarǵyń kelse, teatrǵa bar
«Teatr – symbatty ónerdiń ishindegi eń zor ónerdiń biri» demekshi, osy salada talantymen talaıdy tamsandyrǵan Merýert Omarbekova apaıymyz alpys jasqa toldy. Kıeli sahnada túrli obrazdardy dúnıege ákelip, ózgeshe jan bitirdi. Máselen, ol «Túlki bıkeshte» basty keıipker –Denızanyń rólin somdaý arqyly elge etene tanyldy. Ol 30 jyldaı Muhtar Áýezov atyndaǵy Qazaq ulttyq akademıalyq drama teatrynda eńbek etti. "Ónerim – ómirim" dep, sahnaǵa jan-tánimen berilgen talantty aktrısamen bolǵan suhbatty nazarlaryńyzǵa usynamyz.
–Áńgimemizdi ózińizden, ónerge kelýge yqpal jasaǵan jáıttardan bastasaq.
– Kıeli Túrkistan jerinde dúnıe esigin ashtym. Ákemniń jumysyna baılanysty Jezqazǵan qalasyna qonys aýdardyq. 1979 jyly 16 jasymda Teatr jáne Kórkemsýret ınstıtýtyna oqýǵa tapsyrdym. Alǵashynda drama janryna tapsyramyn degen úmitpen kelgenmin, qabyldaý komısıasyna óz ónerimdi de kórsettim. Marqum Sholpan Jandarbekova apaıymyz: «Sen qyz ándi de aıtady ekensiń, bıdiń de túbin túsiresiń, saǵan Káýken Kenjetaev ashyp jatqan Mýzykalyq teatr artısi fakúltetine barý kerek qoı», – dep jón siltedi. Aýyldaǵylarǵa drama aktrısasy bolamyn dep aıtyp qoıǵanmyn. Anashym: «Seni Nıkýlınniń oqýyna jiberdik pe?» – dep urysyp ta aldy. Alaıda, baǵymdy synap, osy fakúltetke qujatymdy tapsyrdym. Oqýǵa túskenderdiń kóbisi derlik maıtalman ánshiler – Roza Rymbaeva, Maıra İlıasova, Qudaıbergen Bekish syndy ártister bolatyn. Tobymyzda eki-aq adam mektepten keıin kelgen. Sonyń biri men edim, qatarymnyń aldy bolýǵa umtyldym. Sabaqtarymdy da qaldyrmaı oryndap júrdim. Ustazym Rahılám Mashýrovanyń bergen bilimi kúni búginge deıin azyq bolyp kele jatyr. Kópshiligimiz ónerdiń baspaldaǵyn sol kisiden bastaǵan edik. Saǵan bilim men tájirıbeni beredi de, sol bergen bilimdi senen alatyn da edi. Bir kezderi Tuńǵyshbaı Jamanqulov aǵamyz da sabaq bergen bolatyn. Ol kisiden tálim-tárbıeni de, bilgenderin de boıymyzǵa sińirdik. Jalpy aıtqanda, aldymyzdaǵy abyzdarymyzdyń, naqtylap aıtsam, Bıken Rımova, Sholpan Jandarbekova, Jamal Jarmuhamedova, Nurmuqan Jantórın, Ánýar Moldabekov aǵalarymyzdyń eńbekterin kórip óskendikten, alǵa qaraı damymaý múmkin emes edi.
–Oqý bitire sala, birden Áýezov atyndaǵy drama teatryna jumysqa ornalastyńyz ba?
– Tórt jyldyq bilimnen keıin Semeıge tájirıbe jınaýǵa attandym. Bir jyl kóleminde sol jaqtaǵy teatrda jumys jasadym, basty rólderdi somdadym. Turmys qurdym, joldasym almatylyq bolǵandyqtan, arý qalaǵa qaıta oraldym. Ortada bir jyl ótkennen soń, Almatydaǵy Áýezov atyndaǵy drama teatryna kelýge bel býdym. Munda meni qurbym Roza Rymbaeva kútip aldy. Ózime sál senińkiremeı, qurbyma teatrǵa alyp barýǵa ótinish jasadym. Ne degenmen, tanymal ánshi ǵoı, aıtqanyna bola alyp qalar degen úmit boldy. Ekeýmiz teatrǵa kirdik. Ázirbaıjan Mámbetov aǵamyz otyr eken, jaılap yńǵaıymyzdy bildire bastaǵanymyzda, ol kisi Rozaǵa qarap: «Sen ónerge bireý arqyly keldiń be?», – dep surady. Sonda Roza turyp: «Joq, ózim keldim»,– dep jaýap berdi. Ázirbaıjan aǵamyz: «Men de ózim keldim, endeshe bul qyz nege ózi kelmeıdi?» – degende, Roza turyp: «Merýert óte talantty qyz, talaı rólderdi somdaǵan, ony men bilgenmen, siz bilmeısiz ǵoı», – dep jaýap berdi. Sonda Ázirbaıjan aǵamyz teatrda qazirshe oryn joq ekenin, biraq ázirge kelip júrýime bolatynyn aıtty. Arada alty aı ýaqyt ótti, teatrǵa kúnde kelýimdi toqtatqan joqpyn. Ádettegideı, kúnderdiń birinde Ázirbaıjan aǵamyz aıaq astynan: «Qane, ónerińdi kórset!» – degende, sasyp qaldym, bul meniń sońǵy úmitim sekildi kórindi. Qolymnan bar kelgenin aıamadym, ándi de aıttym, bıdi de bıledim, monolog ta oqydym. Osy eńbegimdi baǵalap, aqyr sońynda teatrǵa aldy.
–Alǵash qandaı rólderdi somdadyńyz? Qıyndyqtar týyndaǵan kezder boldy ma?
–Kıeli shańyraqqa qabyldanǵannan keıin qyzyqty rólderdi somdaı bastadym. Mysaly: «Túlki bıkeshte» Denızanyń, «Bizdiń klasstyń qyzdarynda» Sholpannyń rólderinde oınadym. Keıinnen Bolat Atabaevtyń «Mahabbat – mahabbat» spektaklinde Nesibelini somdadym. Este qalǵan qyzyq jaǵdaı – «Túlki bıkesh» spektaklinde Denıza ándi kóp aıtatyn obraz bolatyn, men óz daıyndyǵymdy kórsetý úshin jetekshini shaqyrdym. Bul jerde birinshi ánge, odan keıin akterlik sheberlikke qaraıtyn. Ándi oryndap shyqtym, jetekshi qabyldamady, ekinshi ret qaıta tapsyrdym, taǵy da qabyldamady, sodan ne kerek, jetinshi ret degende ázer qabyldady. Bul meniń alǵashqy rólderim bolǵandyqtan, esten ketpesteı bolyp esimde qaldy. Sodan keıin rejıser Áýbákir Rahımovtyń «Bes boıdaqqa bir toı» spektaklinde Kúıketaıdy oınadym.
Keıinnen ómirime úlken ózgerister engizgen, basqa jaǵymnan ashylýyma sebepshi bolǵan talantty rejıser Bolat Atabaev edi. Ol kisi óte talapshyl, jasandylyqty jek kóretin adam boldy. Spektáklde róldi somdaǵanda jasandy daýysty emes, júrekten shyqqanyn qalaıtyn. Teatrǵa kóptegen jańalyqtar alyp keldi. Sonyń biri – basqasha oılaýdy damytý bolatyn. Iaǵnı bolmaı turǵan sharýany 180 gradýsqa buryp, bolatyn qylyp shyǵaratyn.
–Teatrdan bólek, ekran betinen de sizdiń akterlik ónerińizdi tamashalaǵan edik, osy jaıly qysqasha aıta ketseńiz.
－Shynymen de, birshama kınoǵa da túsip, baq synap kórdim. «Paryz» serıalyndaǵy Asannyń sheshesiniń rólin somdaǵanymda, kınoda teatrǵa qaraǵanda ózgeshelik bar ekenin baıqadym. Atap aıtsaq, teatrda obrazdy ashý úshin ánmen ne bımen, is-qımylmen kórsetýge bolady. Al kıno salasy múlde basqa, 90 paıyzǵa emosıa bolsa, qalǵan 10 paıyzy túsirilim men óńdeý bolyp tabylady. Osy jaǵynan azdap qıyndyqtar bolǵanmen, jalpy, jaman emes, ol jaqta da sátti óner kórsetýge bolatynyna kózimiz jetti.
–Kórermen qoshemeti kóńilińizden shyǵa ma? Jas býyn jaıly oıyńyz qandaı?
– Meniń baıqaýymsha, sońǵy jyldary kórermender tarapynan teatrǵa degen talap kúsheıip kele jatqan sıaqty. Ásirese, jastar jaǵyna basymdyq berýi - kisini qýantarlyq jaǵdaı. Pandemıa kezinde kórermen sany 50 paıyzdan aspaı otyrsa, pandemıa basylyp, shamaly erkindik berilgennen keıin zal lyq tolyp otyrǵanyn kórgen kezde júregimiz zyrq etip, úırenise almaı qalǵanymyz bar. Onymen qosa, teatrda jas akterlarǵa degen talap pen suranys artyp kele jatyr. Olarǵa jasalyp otyrǵan jaǵdaılar da kisi qýantarlyq. Mysalǵa aıtsaq, tańerteń bı sabaǵy bolsa, tústen keıin vokal, akrobatıka syndy qosymshalarmen qamtamasyz etilgen. Arasynda sol qosymshalarǵa ózim de barsam ǵoı dep ázildep qoıamyn. Osynyń arqasynda qazirgi jastar shyńdalyp, qaı baǵyt bolsa da ıirip alyp ketetin bolǵan. Ártis adam segiz qyrly bir syrly bolýy kerek. Nege deseńiz, teatrda qatyp qalǵan qaǵıda joq, ártúrli rólderdi somdaý qajet bolady, osylardyń bárine ishiń men syrtyń birdeı daıyn bolǵanda ǵana esh qıyndyqsyz berilgen beıneni joǵary deńgeıde oryndap shyǵýǵa bolady. Mine, osyny negizge alatyn bolsaq, qazirgi jas akterlarymyz óte daryndy jáne talapqa saı, joǵary deńgeıde dep aıtýǵa tolyq negiz bar.
–Ómirińizde bolǵan erekshe jaǵdaılarmen bólise otyrsańyz.
–Ónerde talantyńdy ashyp kórsete alý úshin áriptesterińniń róli óte mańyzdy oryn alady. Janyńdaǵy áriptesińmen úndese bilýdi ónerdiń shyńy dep te aıtar edim. Qudaıǵa shúkir, mundaı áriptester mende de boldy. Bekjan Turys, Danagúl Temirsultanova, Dýlyǵa Aqmolda syndy áriptesterimniń arqasynda spektákldi sátti oryndap, kórermen qoshemetine bólendik. Asanáli aǵamyzdyń «Farhat–Shyryn» spektaklinde oınaǵan kezde 7 aı daıyndyq barysynda 15 kılogramǵa jýyq salmaq tastadym. Asanáli aǵamyzdyń talabyna saı bolý úshin óte úlken eńbek kerek boldy. Shyny kerek, somdaǵan rólderimniń ishinde qatty bir qınalǵan beınem osy Mehmene Baný beınesi boldy. Sebebi, bul beınede tek akterlik sheberlik qana emes, daýys ta mańyzdy ról atqardy. Sahnanyń artqy jaǵynda otyrǵan kórermenge daýsymyzdy durys jetkize alý úshin kóp kúsh saldyq. Bul spektákldiń qıyndyǵy – ózim oınaǵan Mehmene Baný beınesi – patshanyń obrazy, ǵashyqtyq sezim, baýyrǵa degen meıirimdilik, mahabbatqa degen qyzǵanysh, qımastyq, tolqynys syndy emosıalardy óz boıyna sińirgen úlken obraz boldy.
–Endi otbasyńyz jaıly da aıta ketseńiz.
–Jalpy aıtqanda, árbir oryndap shyqqan obrazymnyń árqaısysynyń jeke-jeke oqıǵalary bar. Biraq osylaı ónerde júrgenimde, otbasyma kóńil bólýim asa ońaı bolmady. Biraq meni túsinip, qoldap kelgen otbasyma, joldasyma, balama rahmetimdi aıtamyn. Joldasym qurylysshy-ınjener, kóp oqyǵan, kózi ashyq kisi. Árqashan spektáklge kelip qoldaý kórsetip, qatelikterim bolsa, talqylyp aıtyp otyrady. Balam da meni túsinip, óz qoldaýyn aıamaıdy. Balam da ónerge jaqyn ósti, arasynda ártisterdiń balalaryna jany ashıtynyn aıtyp otyrady. Endi óner adamy bolǵannan keıin úıde bolsań da, sahnadaǵy obrazdy oılap otyrasyń ǵoı. Sondaı sátterde bala-shaǵamyzǵa tolyq kóńil bóle almaı qaldym ba dep oılanyp qalamyn.
–Sóz sońynda óz alǵysyńyzdy kimge bildirer edińiz?
–«Ár jastyń adamǵa berer óz nesibesi bar» demekshi, sahnada júrgenimizge otyz jyldan astam ýaqyt ótipti. Jasymyz elýge taıap qaldy, biraq áli de bolsa óz zamanymyzda ózimizge tán beınelerdi somdap kelemiz. Ótkendi eske túsirsek, zamanymyz qas qaqqansha óte shyqqandaı kórinedi. Baıaǵyda bizge aqyl aıtatyn aq samaıly analarymyzdyń ornyna ózimiz kelip, jas býynǵa óz tájirıbemiz ben tárbıemizdi berip júrmiz. Bul da bolsa Allanyń bizge bergen nyǵmeti bolar. Osy ýaqytqa deıin qoldap, qoshemettep kelgen otbasyma, jaqyndaryma jáne kórermenderge alǵysym sheksiz!