Ár eldiń salty basqa...
"Estimegen elde kóp" demekshi, Nıderlandyda balalar 4 jastan mektepte qabyldana beredi. Alaıda balanyń jasy beske kelmeıinshe, oqý mindetti bolyp sanalmaıdy.
Iá, dál solaı. Ár eldiń salty, tili, ádet-ǵurpy ártúrli keletini belgili jaıt. Tipti, kóp eldiń bilim alý júıesi, tártibi de bir-birine kele bermeıdi eken.
Mysaly, Qytaıda bilim alýda qoıylatyn talaptyń joǵarylyǵy sondaı, balalardyń oıyn oınaıtyn ýaqyty joq. Eń kóp úı tapsyrmasy osy eldiń oqýshylaryna beriledi eken: aptasyna ortasha eseppen 14 saǵat. Qytaıdaǵy básekelestiktiń kúshtiligi sonshalyq, ata-analary balalarynyń qulaǵyna erte jastan emtıhandardan joǵary kórsetkish kórsetpese, bolashaqta joǵary oqý oryndaryna qabyldanbaıtynyn quıa beredi.
Al Ońtústik Koreıada sabaq bite sala, oqýshylardyń sómkelerin alyp, úılerine qaıtýy quptalmaıdy. Olardan sabaqtan soń qalyp, synypty jınasady, bul tártipke shaqyrýǵa baýlysa kerek. Bul elde dene shynyqtyrý jáne mýzyka, óner sıaqty synyptan tys sabaqtarǵa kóp kóńil bólinedi. Al joǵary synyp oqýshylary ýaqyttaryn keshke deıin kitaphanalarda ótkizedi. Koreıada sabaq túngi 10-ǵa deıin, tipti tún ortasyna deıin jalǵasýy qalypty qubylys.
Al Fransıa memleketinde mektep oqýshylarynyń durys tamaqtanýyna qatty mán beredi. Mekteptegi túski asqa asa jaýapkershilikpen qaraıdy. Balalardyń sendvıch pen gazdalǵan sýsyndar ishýlerine jol berilmeıdi. Munda oqýshylar keshendi túrde ári tek paıdaly as ishýleri kerek.
Tamaqtanýǵa beriletin ýaqyt oqý baǵdarlamasynyń bir bóligi bolyp sanalady. Sebebi bul jerde tek durys tamaqtaný ǵana emes, dastarhan basynda oqýshylardyń ózderin ustaýyna, etıkaǵa, jaqsy ádetter qalyptastyrýyna mán beriledi.
Plasık ydystar men qaǵaz tárelkelerdi qoldanýǵa munda ruqsat joq. Jáne bir qyzyǵy, fransıalyq oqýshylar úzilistegi 5-10 mınýtynda bizdegideı júrek jalǵap alý úshin asqanaǵa júgirmeıdi. Sebebi onda tamaqtanyp alý úshin bir nemese eki saǵat arnaıy ýaqyt beriledi.
Fınlándıada mektepke 7 jastan erte qabyldamaıdy. Onyń ústine ol elde emtıhandy óte sırek tapsyrady jáne oqýshylarǵa jasóspirim kezge deıin úı tapsyrmasyn oryndaý mindetti emes.
Barlyq oqýshylar bir synypta oqı beredi. Tek 16 jasqa tolǵannan keıin mindetti bir test tapsyrady.
Al norvegıalyqtar bolsa, mektep bitirý keshine erekshe mán beredi eken. «Rýssfaırıng» (norvej tilinen aýdarǵan rýss – qyzyl tústi, ıaǵnı mektep bitirýshiniń ýnıformasynyń túsin bildiredi) dep atalatyn salttary 20 sáýir men 17 mamyr aralyǵynda jalǵasady.
Bul dástúrge saı, joǵary synyp oqýshylary jınalyp, eski avtokólik, avtobýs nemese fýrgon satyp alady. Odan keıin ony bezendiredi. Shamamen bir aıǵa sozylatyn mektep bitirý dástúrinde túlekter jumysshylar kıetin kók tústi kombınezon kıip, ony da túrli tústerge boıaıdy. Oqýdyń sońǵy úsh aptasyn oqýshylar osylaı avtokólikte kóńil kóterip, túrli keshter uıymdastyrýmen bitirip shyǵady.
Islandıa - tabıǵaty óte qatal memleket. Sol sebepti el azamattarynyń jyly jempir toqı bilgenderi jón. Sondyqtan Islandıa mektepteriniń sabaq kestesinen toqý sabaǵyn kórseńiz, tań qalmańyz.
Deıturǵanmen ár nárseniń óz jóni men reti bar. Bilim júıesi ár zamanda ǵylym men tehnologıanyń damýyna qaraı únemi ózgeris pen damý ústinde. Bizdiń elde de bilim salasy jyl ótken saıyn ózgerip, damyp keledi. Mysaly, bıylǵy jyldan bastap oqýshylarǵa ultymyzdyń bas aspaby – dombyra úıretý jolǵa qoıyldy. Bul arnaıy pán emes, dese de, oqýshylar arasynda ulttyq salt pen ulttyq ónerdi baýlýdyń jaqsy joly. Bireýdiń bilim júıesi bizge tańsyq emes. «Ánniń de eseri bar, estisi bar» degendeı, damyǵan elderdiń bilim júıesinen ilip alary bolsa kórip, qajetsiz tusyn syzyp tastaǵan jón bolar. Bastysy, bilim qýǵan, bilim izdegen jastar kóp bolsa, elimiz de, bolashaǵymyz da damı bermek.