A.P.Chehov atyndaǵy ortalyq qalalyq kitaphanada «qazaq poezıasynyń aq shaǵalasy» atanǵan belgili aqyn Aqushtap Baqtygereevamen oqyrmandar kezdesýi ótti.
Aqushtap Baqtygereeva Qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynda oqyǵan kezinde osy kitaphanaǵa jıi kelip turǵanyn aıtyp, sózin kitaphana ujymyna alǵys aıtýmen bastady. Búginde 80-niń seńgirine shyqqan aqyn araǵa 25 jyl salyp, jastyq shaǵynyń kýási bolǵan arý Almatyǵa qonys aýdarǵan eken. Ol óziniń ótken ómirine, etken eńbegine oı júgirte kele, adamnyń bar maqsaty – artynda iz qaldyrý ekenine toqtaldy. Aqyn paıymynsha, iz degen – ósirip otyrǵan óz urpaǵyń men ultyńnyń urpaǵy jáne olardyń esinde qalatyn bir aýyz sóziń. Bul rette:
«Mahabbattyń bolmaıdy joly jańa,
Qyz úlesi qashan da – bolý ana.
«Janym» degen jigitti jek kórmeńder,
Ózi súıý – qyzdardyń sory ǵana» nemese:
«Osal da bolma oıyńnan ońaı adasqan,
Ójet te bolma orynsyz sózge talasqan.
Aldymen qyzǵa keregi – páktik, adaldyq,
Odan soń, janym, jaz minez kerek jarasqan», – degen sıaqty názik lırızmge toly jyrlary oqyrman júregine jol tapqan Aqushtap Baqtygereeva, shyn mánisinde, qazaq poezıasyna ǵana emes, kúlli qazaq rýhanıatyna eleýli iz qaldyrǵan, eńbek sińirgen tulǵa. Kezinde qabyrǵaly qalamger, akademık Zeınolla Qabdolov: «Oral degende meniń oıyma úsh qyz túsedi: biri – Qyz Jibek, ekinshisi – Mánshúk, úshinshisi – Aqushtap Baqtygereeva» degen eken. Aıtsa-aıtqandaı, Aqushtap aqyn esimin Aq Jaıyqtan, Oral óńirinen bólip qaraý múmkin emes.
«Ónerge qanat qaqtyrǵanyń úshin,
Ómirden oryn taptyrǵanyń úshin,
Ózińe súıep arqamdy ár kez,
Ótkir shyndyqty aıttyrǵanyń úshin –
Oraldym saǵan.
Júrekte sherdi aıta qalaıyn dep,
Kóńilder syryn baıqap alaıyn dep,
Jalǵan kúlkiden sharshaǵan janarymdy
Móldir aıdynǵa shaıqap alaıyn dep –
Oraldym saǵan... – dep týǵan topyraǵyna taban tiregen ol, báribir eldik máselelerge, búkil qoǵam jaıyna ún qosyp, jandúnıesindegi tebirenisterdi jyryna arqaý etýden tanbady. Ásirese aqyndy qatty tolǵandyratyny, mazalaıtyny – qazaq qyzynyń tárbıesi, taǵdyry. Ol soǵan oraı:
«Aıdap saldym jylqymdy aq qaýlanǵa,
Jabaǵy aryq, taı semiz kóp saýǵanǵa.
Qýanǵannan júregim ottaı janar,
Aq bilegiń sybanyp qoı saýǵanda», – deıdi. Mysaly, osy halyq áninen jigitter qoı saýǵan qyzdyń aq bilegin kórip óleń arnap, kúı tartyp, ǵashyq bolǵanyn kóremiz. Sóıtken qazaqtyń qyzdary qazir arzandap ketken joq pa? Bet-aýzyn tumshalap qara oramal jamylady, jerge súıretip birdeńe kıedi, ne bop ketti bular?!» – dep qynjylady. «Bulaı kete berse urpaǵymyz ne bolady?! Qazaq qyzdary ultty ustap qala ala ma?!» – dep alańdaıdy.
Óleńdi jan serigi etken Aqushtap apaı aqyndyq jolynyń dańǵyl bolmaǵanyn da ańǵartty.
«Qazaq qyzyna qalam ustap ne kerek? Balasyn baqsyn, oshaǵynyń otyn jaqsyn. Ádebıetke nemenege qabattasady?!» degendi biz jeńip shyqtyq. Onyń basynda Farıza turdy. Ol búkil ómirin, jastyǵyn, densaýlyǵyn qıdy. «Óleń, men seni aıalap ótem. Dara kúnderimniń, nala túnderimniń syrlasy bolǵanyń úshin» dep, Farıza qazaq qyzynyń óleń jaza alatynyn dáleldedi. Farızadan keıin «Óleńdi jigitter jazady» degen uǵym joǵaldy. Ekeýmiz eki baǵytta keldik. Men: «Qazaq qyzynyń qolynan óleń jazý, ot jaǵý, bala ósirý, jórgek jýý, bári keledi, men sony dáleldeımin» dedim. Mine, sóıtip, jarty ǵasyr jar bolyp, ana bolyp, tútin tútetip kele jatyrmyz. Biz ózimizden keıingi aqyn qyzdarǵa baspaldaq boldyq, jol saldyq. Al bizdiń aldymyzda kim boldy? «halyq jaýynan» qalǵan tuqym – Márıam Hakimjanova men komýnıs Tursynhan Ábdirahmanova ǵana boldy», – deıdi.
Jalpy, Aqushtap Baqtygereva jyrlarynan aqynnyń jan tazalyǵy, adaldyqqa, adamgershilikke ińkár bolmysy aıqyn kórinedi. Sezim qylyn tap basatyn shynaıy shýmaqtarda adamǵa degen senim, súıispenshilik, danalyq tujyrym basym. Ol adaldyqqa, adamgershilikke úndeıdi, adamdy qurmetteýge, dostyqty baǵalaýǵa shaqyrady, qaıyrym, meıirim, izgilik ataýlyny dáripteıdi.
Kezdesý keshinde sóz alǵan ádebıettanýshy, synshy Álıa Bópejanova aıtpaqshy, Aqushtap jyrlary, bir qaraǵanda, ekiniń biri jaza alatyndaı óte qarapaıym kórinedi. Biraq, túptep kelgende, onda tereń oı, nebir obrazdar, qazaqtyń tutas tulǵasy, bolmysy bar.
«Búgingi qoǵamnyń tynys-tirshiligi aqynnyń úlken júreginen, fılosofıalyq turǵyda zerdeleýinen ótip jatqany baıqalady. Aqushtap Baqtygereva jyrlary kezindegi Ábýbákir Kerderi babamyzdyń oı-tolǵamdarymen, eldiń bolashaǵyna alańdap aıtqan ýájderimen úndes, rýhtas. Quddy sol kisiniń búgingi tańdaǵy, zamanaýı jalǵasy tárizdi áser beredi», – deıdi Álıa Bópejanova.
Júzdesý barysynda áserli áńgimemen qatar, aqyn óleńderi de tyńdalmaı qalǵan joq. Talapty jastar sharaǵa qatysýshylardy Aqushtap Baqtygereevanyń syrshyl lırıkasymen sýsyndatyp, keshti ádemi jyr, kelisti kúımen kómkerdi. Shyǵarmashylyǵyna qyzyǵýshylyq tanytqan jastarǵa rızashylyǵyn bildirgen aqyn, olarmen estelik sýretke tústi, qoltańba berdi jáne júzdesip, oı bólisýge qashanda daıyn ekenin aıtty.