Búgingi tańda qalada týberkýlezge qarsy emdeý óte tıimdi preparattarmen júrgiziledi
Bul týraly ÓKQ brıfıńinde Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ftızıopýlmonologıa ǵylymı ortalyǵynyń dırektory Málik Ádenov málimdedi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Jyl saıyn 24 naýryzda Dúnıejúzilik týberkýlezge qarsy kúres kúni atap ótiledi.
"Bul kún Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý aýyrtpalyǵy retinde týberkýlezdi joıý isin odan ári ilgerileýge saıası jáne áleýmettik mindettemeni jumyldyrýǵa sebep bolyp tabylady jáne týberkýlez týraly aqparattanýdy arttyrýǵa jáne ony búkil álemde aldyn alý men emdeýge kúsh salýǵa baǵyttalǵan", - dep túsindirdi M.Ádenov.
Qazaqstan BUU-nyń joǵary deńgeıdegi týberkýlez jónindegi keńesiniń saıası deklarasıasyna qosylǵan jáne 2035 jylǵa qaraı epıdet retinde týberkýlezdi joıýǵa baǵyttalǵan END TB strategıasyn iske asyratyn el retinde óz mindettemelerin oryndaıdy.
Qazaqstanda 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha týberkýlez boıynsha turaqty epıdemıologıalyq jaǵdaı baıqalady. Týberkýlezben syrqattanýshylyq kórsetkishi 2022 jylmen salystyrǵanda 4,9% - ǵa tómendedi. Ólim kórsetkishi 14,3% - ǵa tómendedi. Taralý deńgeıi 5,4% - ǵa tómendedi.
ÓKQ spıkeri pasıentke baǵdarlanǵan tásil, MSAK deńgeıinde qyzmetterdi ortalyqsyzdandyrý júzege asyrylyp jatqanyn atap ótti.
"Búginde týberkýlezdi emdeý negizinen ambýlatorıalyq jaǵdaıda júrgiziledi. Emdeýdiń birinshi kúninen bastap naýqas ınfeksıalyq baqylaý sharalary men klınıkalyq jaǵdaı saqtalǵan jaǵdaıda úıde bola alady. Týberkýlezben aýyratyn naýqastardyń ambýlatorıalyq emdeýdegi úles salmaǵy 2023 jyly 64,6% DDU standartynda 55% qurady, olardyń 36,4% - y uıaly telefondardy, planshetterdi jáne mobıldi qosymshalardy paıdalana otyryp, beıne-baqylanatyn emdeýde boldy", - dedi M. Ádenov.
QR zańnamasyna sáıkes týberkýlezben aýyratyn naýqastarǵa psıhoáleýmettik qoldaý kórsetiledi. 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha ambýlatorıalyq em alatyn pasıentterdiń 95% - dan astamy áleýmettik qoldaý sharalarymen qamtyldy.
Búkil el boıynsha densaýlyq saqtaýdyń bastapqy býyny deńgeıinde PTR (molekýlalyq-genetıkalyq dıagnostıka) ádisimen týberkýlezdi jáne dárige tózimdi týberkýlezdi anyqtaýdyń zamanaýı ekspress-ádisteri engizildi. Osy synaqtardyń kómegimen eki saǵat ishinde nátıje alýǵa jáne adamnyń negizgi týberkýlezge qarsy preparatqa sezimtaldyǵy bar-joǵyn bilýge bolady.
Ol barlyq 20 óńirlik (oblystyq, qalalyq) týberkýlezge qarsy zerthanalar jańa jáne qaıta beıindelgen preparattardy qosa alǵanda, dárilik sezimtaldyqqa testileý boıynsha sapany syrttaı baǵalaýdan ótkenin atap ótti. Halyqaralyq standarttarǵa sáıkes keletin TB dıagnostıkasynyń barlyq zerthanalyq ádisterine 100% qoljetimdilik qamtamasyz etildi. Tolyq genomdyq rettilik engizildi. Balalardaǵy týberkýlezdi jáne eresekterdegi týberkýlez ınfeksıasyn dıagnostıkalaý úshin kvantıferon synaǵy engizildi.
Jańa jáne qaıta taǵaıyndalǵan preparattarmen, qysqa jáne jeke emdeý rejımderimen emdeý engizildi. DDU usynymdaryna sáıkes kóp dárige tózimdi týberkýlezdi emdeý merzimi 24 aıdan 9-12 aıǵa deıin qysqarady. Týberkýlezge qarsy jańa tıimdi preparattar (Bedakvılın, Delamanıd) keń dárige tózimdi TB jáne KDT TB emdeýde qoldanylady. Bul rette dáriger tózimdi týberkýlezdi emdeý tıimdiliginiń kórsetkishi 80%-dy qurap jaqsardy, ol DDU standartynda 80% dan kem emes.
Sondaı-aq, 2023 jyldan bastap DDU 6 aı boıy dárige tózimdi týberkýlezdi emdeýde usynǵan jańa pretomanıd preparatyn qoldana otyryp, Operasıalyq zertteý túrindegi pılottyq joba iske qosyldy.
Monıtorıń jáne baǵalaý júıeleri kúsheıtildi, týberkýlezben aýyratyndardyń ulttyq tirkelimi jetildirilýde, týberkýlezge qarsy qyzmetti turaqty qarjylandyrý jáne tehnıkalyq áriptestermen jáne halyqaralyq donorlarmen yntymaqtastyq qamtamasyz etilýde.
Sondaı-aq, Qazaqstannyń barlyq oblystarynda joǵary táýekel tobyndaǵy adamdarmen jáne halyqtyń qol jetkizý qıyn toptarymen jumys isteý úshin úkimettik emes uıymdar jumys isteıdi.
Sońynda M. Ádenov qala turǵyndaryn aýrýdyń alǵashqy belgilerinde dereý medısınalyq kómekke júginýge shaqyrdy.