InterContinental Almaty qonaq úıinde «FOC 2024: Fats and Oils Conference» maı ónerkásibi kóshbasshylarynyń úshinshi halyqaralyq konferensıasy ótýde.
Qazaqstannyń maıly daqyldardy qaıta óńdeýshilerdiń Ulttyq qaýymdastyǵy uıymdastyrǵan is-sharaǵa Qazaqstan Respýblıkasy Saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligi men Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń basshylary, 40-tan astam qazaqstandyq maı zaýytynyń top-menedjerleri, aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshiler, salanyń jetekshi sarapshylary men halyqaralyq taldaýshylar, alys-jaqyn shet elderden kelgen qyzmeti maı salasymen tikeleı baılanysty 180-ge jýyq delegat qatysyp jatyr.
Keleli jıynda alǵashqy bolyp sóz sóılegen Qazaqstannyń maıly daqyldardy qaıta óńdeýshiler Ulttyq qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Iadykar Ibragımov atalmysh salanyń Qazaqstan naryǵyndaǵy mańyzdylyǵyn atap ótti.
– Qurmetti qonaqtar, elimizdiń eń ásem qalasy Almatyda ótip jatqan konferensıaǵa qosh keldińizder! Maı ónerkásibi salasy áleýmettik mańyzy bar ónimder boıynsha azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin de, tutastaı alǵanda eldiń agroónerkásiptik keshenin – Aýyl sharýashylyǵy, qus sharýashylyǵy, mal sharýashylyǵy, qurama jem ónerkásibi, qaıta óńdeý, eksportyn damytý úshin de orasan zor mańyzǵa ıe. Sondyqtan maı salasy ókilderiniń bir alańda bas qosýy óte mańyzdy. Mundaı is-sharalar memleketimizdiń maı salasyn damytýǵa oń áser etetinine jáne áriptestik qatynastardy jolǵa qoıýǵa, sondaı-aq qazaqstandyq brendti jahandyq naryqta damytýǵa yqpal etedi. Barlyǵyńyzǵa konferensıada nátıjeli jáne tabysty jumys, jańa tanystar men iskerlik baılanystar, ózara tıimdi kelisimsharttar men ınvestısıalar, tabys pen órkendeý tileımin!, - dedi qaýymdastyq tóraǵasy.
Uıymdastyrýshylardyń aıtýynsha, otandyq maı salasynyń ishki jáne syrtqy naryqtardaǵy ustanymdaryn saqtaý jáne nyǵaıtý úshin ártúrli faktorlardyń, sonyń ishinde álemde bolyp jatqan geosaıası jáne klımattyq ózgeristerdiń áserin eskerý qajet. Osyǵan baılanysty mundaǵy taqyryptar atalmysh saladaǵy ózekti máselelerdi talqylaýǵa, sheshimder izdeýge jáne maı ónerkásibin odan ári damytý perspektıvalaryn aıqyndaýǵa baǵyttalatyn bolady. Atap aıtqanda, konferensıa barysynda azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty damytý, tereń óńdeýge kóshý, shıkizattyq emes ónimniń eksporttyq áleýetin iske asyrý, sondaı-aq eldiń agroónerkásiptik keshenine ınvestısıalar tartý sıaqty taqyryptar qozǵalady.
Maı ónerkásibiniń tanymaldyǵy jyl saıyn artyp keledi
Maı salasy Qazaqstannyń AÓK-niń asa mańyzdy jáne perspektıvaly baǵyttarynyń biri bolyp tabylady. Osy baǵyttaǵy kásiporyndar kúnbaǵys maıy, sondaı-aq margarınder, maılar men spredter, maıonezder, soýstar sıaqty áleýmettik mańyzy bar ónimdi shyǵarady. Maı ónimderin tek el turǵyndary ǵana emes, sonymen qatar qus sharýashylyǵy, mal sharýashylyǵy, qurama jem jáne kondıterlik ónerkásip salalarynda qoldaný úshin taptyrmas komponent bolyp tabylady. Sondaı-aq, salanyń ónimderi laktar men boıaýlar, sabyndar, jýǵysh zattar óndirisinde qoldanylady.
Maı ónerkásibiniń tanymaldyǵy jyl saıyn artyp keledi, sebebi elimizdiń árbir turǵyny úshin kúnbaǵys maıynyń, sondaı-aq qus eti, taýyq jumyrtqasy, sút jáne et ónimderi sıaqty basqa da áleýmettik mańyzy bar ónimderdiń baǵasymen ne bolatyny mańyzdy. Bul ónimderdiń óndirisi maıly daqyldardy óńdeý prosesinde alynǵan shrot pen kúnjara sıaqty joǵary aqýyzdy ósimdik taǵamdaryndaǵy kásiporyndardyń qaýipsizdigine tikeleı baılanysty.
2023/24 maýsymy Klımattyq, geosaıası jáne konúnktýralyq ózgeristerdiń áserinen kúrdeli boldy. Sonymen qatar, Memleket basshysy elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge jáne baǵany turaqtandyrýǵa erekshe nazar aýdara otyryp, bastapqy óndiristen neǵurlym joǵary dárejede óńdep-jasalǵan ónimderdi shyǵarýǵa kezeń-kezeńmen kóshý jáne úsh jyl ishinde AÓK-degi qaıta óńdelgen ónim úlesin 70%-ǵa deıin ulǵaıtý boıynsha mindetter qoıdy.
Qazaqstan EO elderine kúnbaǵys eksporttaıtyn jetekshi bestikte
Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń agroónerkásiptik keshendi damytýǵa baǵyttalǵan qoldaýynyń arqasynda sońǵy eki marketıńtik jylda qazaqstandyq óńdeý kásiporyndary oralǵan maıdyń ımportyn 19%-ǵa qysqartyp, ishki naryq úshin bótelkedegi maıǵa arnalǵan maı zaýyttarynan bosatý baǵalaryn turaqtandyryp jáne tómendete otyryp (2023 jyly orta eseppen 30%-ǵa), kúnbaǵys maıyn óndirý men eksporttaýdy eki eseden astam ulǵaıta aldy. İs júzinde 2022/23 maýsymda maı ónerkásibi boıynsha Memleket basshysynyń 2025 jylǵa qaraı shıkizattyq emes eksportty 2 esege ulǵaıtý jónindegi mindeti oryndaldy.
Ortalyq Azıadaǵy halyqtyń jyl saıynǵy ósýin eskere otyryp, kúnbaǵys maıyna degen qajettilik tek arta túsedi jáne Qazaqstan osy óńirde osy áleýmettik mańyzy bar ónimdi jetkizýde sheshýshi ról atqara alady. Mysaly, Tájikstanda 2022 jáne 2023 jyldary Qazaqstannyń ósimdik maıyn jetkizýdegi úlesi 70%-ǵa deıin ósti, osylaısha Reseı jetekshi orynnan yǵystyryldy. Sondaı-aq, Ózbekstan men Aýǵanstan naryqtaryna maı ónimderin jetkizý úlesi artyp keledi. Osylaısha, orta merzimdi perspektıvada Qazaqstan múddeli mınıstrlikterdiń durys qurylymdaǵan syrtqy saýda qyzmeti arqyly Ortalyq Azıanyń kúnbaǵys maıyna degen qajettiligin tolyǵymen óteı alady.
Sonymen qatar, Eýrokomıssıanyń málimeti boıynsha, 8 aıdyń qorytyndysy boıynsha (2023 jylǵy shildeden 2024 jylǵy aqpanǵa deıin) Qazaqstan EO elderine kúnbaǵys shrotyn eksporttaýshy jetekshi bestikke endi. Qazaqstan Respýblıkasynan EO-ǵa maı ónimderiniń jalpy eksporty 2022 jyly 91%-ǵa – 76 myń tonnaǵa deıin, aqshalaı eseptegende 118%-ǵa, 32 mln dollarǵa deıin ósti. 2023 jyly EO-ǵa munaı jáne toń maı ónimderiniń eksporty eki esege jýyq ósip, 146 myń tonnany qurady, valútadaǵy ósim 47%, 47 mln dollardy qurady.
Kórip otyrǵanymyzdaı, qazaqstandyq maı ónimderin jetkizý geografıasy dástúrli naryqtarmen shektelip qalmaı, jyldan jylǵa keńeıip keledi.
Sondaı-aq, 2023 jyly 62%-ǵa ósip, 199 myń tonnany quraǵan Qytaı baǵytyndaǵy maı ónimderiniń eksporty turaqty ósýde. Qaýymdastyqtyń boljamy boıynsha, ósimdik maılary men aqýyzy joǵary jemshópterdiń Qytaıǵa eksporty 2026 jylǵa qaraı 3 300 mln AQSH dollaryna jetedi.
MDQÓUQ baǵalaýy boıynsha, aldaǵy úsh maýsymda qazaqstandyq maı ónimderiniń jalpy valútalyq túsimi 700 mln AQSH dollarynan asyp, 2028 jylǵa qaraı 1 mlrd AQSH dollaryna jetýi múmkin. 2022/23 marketıń jylyndaǵy praktıkalyq kórsetkish 509 mln AQSH dollaryn qurady.