Almatydaǵy A.P.Chehov atyndaǵy Ortalyq qalalyq kitaphanada qazaq válsiniń koroli atanyp ketken Shámshi Qaldaıaqovtyń qurmetine arnalǵan «Án padıshasy – Shámshi aǵa» atty mýzykalyq kesh ótti. Ónerdi súıetin jastar jınalǵan alańda Halyq artısiniń kózi tirisinde birge júrgen zamandasy, qatar júrgen ini-dosy Álimǵazy Dáýlethan biraz estelik aıtty.
JÚREKKE JOL TAPQAN
– Baıqaıtynym, Shámshi týraly sóz qozǵalǵanda kóbine jeńil-jelpi áńgimeler, onyń ishkeni, júrgen-turǵany jıi aıtylady eken. Al onyń azamattyǵy, adamı kelbeti keremet edi! Biliminiń tereńdigi sonshalyq, qaı saladan suraq qoısańyz da, múdirmeı jaýap beretin, bilmeıtini joq edi. Qulaǵy qalqıǵan, denesi de shap-shaǵyn, qaǵylez, daýysy qyryldap shyǵatyn ózgeshe adam bolatyn. Qaljyńdaýshy edim, «Sháke, bir áýennen bir áýen týyndap jatyr tolassyz. Ózińizdiń turqyńyz mynaý, daýysyńyz anaý, sonda bul ánder qaıdan shyǵady?» dep. «Oý, dosym, maǵan kóldeneńimnen qaramaısyń ba?! Mynaý keýdeme qarasańshy! Ánniń bári boıdan emes, osy keýdeden shyǵady ǵoı», – dep kúlgeni bar edi. Rasymen de, júrekten shyqqan ániniń bárin jas ta, kári de áli kúnge shyrqap júr, – deıdi Álimǵazy qarıa.
TÝǴAN JER
– Birde «meniń týǵan jerimdi kóresiń be?» dep surady. Árıne dedim. Sonda Sháýildirdiń Sarykól degen jerine apardy. Sol jerde qamystan órilgen kúrkede týǵan eken. Ákesi Qaldaıaq (shyn aty Ánápıa, aıaǵynda qaly bolǵasyn jeńgeleri Qaldaıaq atap ketken kórinedi) baıdyń balasy bolǵan. Kámpeskeleý zamanynda Arqa jaqtan qonys aýdarǵan desedi. Sol kezeńde Sozaqtyń ózinde de kóterilister bolyp, boı tasalaýyna týra kelgen. Shámshiniń anasy tóreniń qyzy – Saqypjamal. «Meniń sheshem keremet ánshi bolǵan» dep otyratyn. Qaldaıaq ekeýi Syr ózeniniń boıynda qamystan kúrke jasap alyp kún keshken. Váls koroli sol jerde ómirge keledi. Otyzynshy jyly «Arys – Túrkistan» degen kanaldyń jumysy bastalady. Sonda arba, kúrek, qaıla, balta syndy sharýshalyq zattar jetispeı jatqanda, ustalyǵy bar Qaldaıaq sol qat qural-saımandardy jasap júrip aty shyǵyp, halyqtyń ortasyna, eldiń ishine solaı kirgen eken, – dedi qadirli qonaq.
ADAL DOS
– Men bir jyldary on jeti jyldaı qujatsyz júrip, kóship-qonýdyń azabyn bir kisideı tartqan adammyn. Sonda Shámshiniń bedeliniń arqasynda KSRO-nyń pasportyn alǵanmyn. Jastaıymnan án aıtyp, dombyra tartyp, án, kúı shyǵaratyn ónerim bolǵandyqtan shyǵar, únemi janyna ertip júretin. Onyń úlken-kishimen qarym-qatynasyna, adamgershiligine tánti bolýshy edim, – dep eske aldy Álimǵazy aqsaqal.
JANASHYR JAN
– Onyń elge, jerge, ata-anaǵa, jarǵa, dosqa degen yqylasy – shyǵarmashylyǵynyń basty taqyryby edi. Shámshiniń Almatyda Qonaev bergen tórt bólmeli páteri boldy. Jubaıy ekeýi eki ul súıdi. Men kórgende ol bul qalada kóp turmaıtyn, kúzge qaraı keletin. Mashınasyna bir qap kartop, sábiz, kapýstasyn jáne bir jylqynyń etin salyp alyp, artynyp-tartynyp jetetin bala-shaǵasyna. Osy qaladaǵy aǵaıyn-týys, jora-joldasyn shaqyryp soǵym basyn beretin. Sosyn qaıtadan Shymkent jaqqa jolǵa shyǵyp ketetin. Sonda tynbaı shyǵarmashylyq izdeniste júredi eken-aý! – deıdi kesh meımany.
«ÓMİR-ÓZEN»
Shámshiniń lırıkalyq sezimge, názik ıirimge baı, tereń maǵynaly kez-kelgen áni san júrekti terbeıdi. 40 jyldan asatyn shyǵarmashylyq jolynda 300-ge jýyq mýzykalyq týyndy jazǵan. «Ana týraly jyr», «Syǵan serenadasy», «Ómir-ózen», «Arys jaǵasynda», «Aq bantık», «Baqyt qushaǵynda», «Keshikpeı kelem dep eń» «Teriskeı», «Otyrardaǵy toı» syndy shedevr týyndylary búginde barlyq mereke, toı-dýmanda shyrqalady desek, artyq aıtqandyq emes. Qazaq dalasyn ánmen terbetken Qazaqstannyń halyq artısi, Qazaqstannyń Eńbek Eri, asa kórnekti sazger Shámshi Qaldaıaqovtyń tanymal birneshe ánin «Alataý» dástúrli óner teatrynyń ánshileri Maǵjan Satybaldy men Ulsaıa Bektas jáne T.Júrgenov atyndaǵy óner akademıasynyń stýdenti Aıbergen Kúzembaev áýelete shyrqady. Bul kesh júrekterge jylylyq syılaǵany anyq.
