Búginnen júz kún buryn Darhan Satybaldy elimizdiń qarjy, mádenı jáne áleýmettik-ekonomıkalyq ortalyǵy sanalatyn eń iri megapolıs Almaty qalasynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy. Mundaı qalany basqarý strategıalyq kózqarasty, júıeli sheshimderdi jáne zamanaýı syn-qaterlerge daıyn bolýdy talap etedi. Ákim qyzmetiniń alǵashqy aılarynda damý basymdyqtary aıqyndalyp, jańa baǵyt belgilendi jáne alǵashqy nátıjeler de kórine bastady. Bul Almatynyń jańa kezeńi naqty qadamdarmen bastalǵanyn kórsetedi.
Elimizdiń ekologıalyq, kólik jáne ýrbanıstıkalyq máselelerimen tanylǵan eń úlken megapolısin basqarý úshin erekshe kózqaras qajet. Bul - tek qala qurylysy máselelerin keshendi sheshý emes, alǵashqyda daýly bolyp kórinetin, biraq uzaq merzimdi turaqty damýdyń negizin qalaıtyn sheshimder qabyldaý.
1. Kólik júıesin damytý jáne ekologıany jaqsartý
Qyzmetine kirisken sátten bastap Darhan Satybaldy qaladaǵy kólik júıesine basa nazar aýdardy. Keptelister máselesin sheshýdi ol negizgi basymdyqtardyń qataryna qosyp, júıeli ári keshendi tásil qajet ekenin atap ótti.
"Jol kartasynyń" birinshi tarmaǵyna sáıkes bıyl jeke avtoparktermen birlese otyryp, 1 400 gazben júretin jáne 118 elektrlavtobýs satyp alynady. Sonymen qatar, qoǵamdyq kóliktiń balama túrleri de damyp jatyr.
Sonyń biri – BRT jelisi. Ákim Jibek Joly kóshesi men Raıymbek batyr dańǵyly boıyndaǵy BRT jobasynyń júzege asyrylý barysymen jeke tanysty. Jibek Joly kóshesinde uzyndyǵy 4,6 shaqyrym bolatyn jyldam avtobýs jolaǵy joldyń shetki bólikterinde ornalasady. Osylaısha bul jeli Tımırázev kóshesindegi jumys istep turǵan jáne Raıymbek batyr dańǵylyndaǵy salynyp jatqan BRT jelisin biriktirmek.
Sonymen qatar, uzyndyǵy 32,5 shaqyrym bolatyn LRT jobasynyń tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesi daıyndalyp jatyr. Birinshi jeli "Almaty-2" vokzalynan bastalyp, Tóle bı kóshesi arqyly "Barlyq" kólik torabymen jáne "Shyǵys qaqpasy" kólik torabyna (Quljabasy men Talǵar tasjoly qıylysyndaǵy) deıin sozylady.
Metro boıynsha "Qalqaman" stansıasynan "Barlyq" kólik torabyna deıin uzartý jáne "Jibek Joly" stansıasynan áýejaıǵa deıin ekinshi jelini salý josparlanyp otyr. Bolashaqta úshinshi jeli de salynyp, "Saıran" stansıasyn Alataý qalasymen baılanystyrady.
Darhan Satybaldy ONAY! qoǵamdyq kólikti dıspecherlik basqarý ortalyǵyna barǵan kezde (bul júıe 3,5 myńnan astam kólik birligin qamtıdy jáne avtobýstardy, troleıbýstardy jáne metropolıtendi qosa alǵanda, 206 baǵytta jumys isteıdi. Júıede 27 tasymaldaýshy, 3 500 avtobýs jáne 6 830 aıaldama bar) qozǵalys kestesin saqtaý jáne júıelik aqaýlardy joıý qajettiligine nazar aýdardy:
"Bir aıaldamada birneshe avtobýs qatar turatynyn óz kózimmen kórip júrmin. Mundaı jaǵdaıdy túzetý kerek. Grafık naqty bolýǵa tıis", - dedi ákim.
Ol tasymaldaýshylardyń jaýapkershiligin arttyrýdy jáne qosymshanyń turaqty jumysyn qamtamasyz etýdi tapsyrdy.
Ekologıalyq ahýaldy jaqsartýda Memleket basshysynyń bastamasymen iske asqan respýblıkalyq "Taza Qazaqstan" baǵdarlamasy Almatyda keń aýqymda júrgizilip jatyr. Qaladaǵy eki mıllıonnan asa turǵyndy qamtıtyn bul baǵdarlama aıasynda senbilikter apta saıyn ótkiziledi. Bul tek qoqys jınaý sharasy emes, kásipkerler arasynda áleýmettik jaýapkershilik mádenıetin qalyptastyrý jumysy da qatar júredi.
20 jylda alǵash ret Terrenqur saıabaǵy jańǵyrtylyp, Qarasý shaǵynaýdanynda jańa saıabaq ashyldy, al jyl aıaǵyna deıin 170 myń aǵash kóshetin otyrǵyzý josparlanǵan. Saıabaqtar men shaǵyn jasyl aımaqtardy kútip-baptaıtyn arnaıy "Jasyl Almaty" komýnaldyq kompanıasy quryldy.
2. Qala turǵyndarynyń jaıly ómiri men qaýipsizdigi
Darhan Satybaldynyń aıtýynsha, aýdandardy abattandyrý, aýlalardy, trotýarlardy, kóshe jaryǵyn jańartý, múmkindigi shekteýli adamdarǵa qoljetimdi orta qurý naqty merzimder men nátıjelermen bekitilgen jospar bolýǵa tıis.
Ákim bes polısentr qalyptastyrý boıynsha jobalardy qaıta qaraýdy tapsyrdy, onyń maqsaty – adamdar turatyn ǵana emes, jumys isteıtin jáne demalatyn, zamanaýı ári yńǵaıly aýdandar qalyptastyrý.
Keıin qala boıynsha jumys sapary barysynda Darhan Satybaldy jylytý maýsymy bastalǵanǵa deıin barlyq negizgi jumystardy aıaqtaýdy, ásirese mektepter, balabaqshalar men aýrýhanalar sıaqty áleýmettik nysandardyń daıyndyǵyna basa nazar aýdarýdy tapsyrdy. Qysqy maýsymǵa daıyndyqtyń sońǵy merzimi 31 tamyz dep belgilendi. Bul tapsyrma tolyq oryndaldy.
Bostandyq aýdanynda Almaty ákimi aqaýy joq jıektastar men asfáltty aýystyrýǵa narazylyq bildirip, jaýapty mamandardyń nazaryn mundaı jumystardyń tek úlken syzattar men zaqymdar bolǵan jaǵdaıda ǵana júrgizilýi tıis ekenine aýdardy. Qazaqstandaǵy komýnaldyq sharýashylyqty basqarýdaǵy ózekti máselelerdi eskersek, bul málimdeme qoǵam nazaryn birden aýdardy.
Darhan Satybaldy Almaty ákimi bolyp taǵaıyndalǵanyna eki aı ótken soń, Memleket basshysy qaladaǵy ekologıalyq sharalardy kúsheıtýge, qalalyq ortany teńgerimdi damytýǵa jáne taýǵa jaqyn aımaqtardy qurylysqa tyıym salý arqyly qorǵaýǵa baǵyttalǵan ózgeristerdi Bas josparǵa shuǵyl engizýdi tapsyrdy. Sonymen qatar Prezıdent kópqabatty turǵyn úıler men núktelik qurylystardy, Bas josparǵa sáıkes áleýmettik ınfraqurylym jáne týrısik klaster nysandarynan basqa, qalanyń joǵarǵy bóliginde salýǵa moratorıı engizýdi tapsyrdy.
Keıin Darhan Satybaldy Medeý aýdanyn aralaý kezinde keıbir turǵyn úılerde (mysaly, "River Park" jáne "Vostochka KZ" turǵyn úı keshenderi) ınjenerlik jelilerdiń áli kúnge deıin qala balansyna berilmegenin anyqtady. Turǵyndardyń aıtýynsha, bul jaryq pen sýmen qamtýda úzilisterge ákelip otyr. Qala ákimi "Almaty Sý" kompanıasyna magıstraldyq jelilerdi óz qaraýyna alýdy tapsyrdy jáne qurylys salýshyǵa aýlalyq jelilerdi retke keltirý úshin qyrkúıek aıynyń sońyna deıin naqty merzim qoıdy.
Birneshe kún buryn Áýezov aýdanyndaǵy komýnaldyq ınfraqurylym nysandaryn tekserý barysynda ákim "qys túskenin kútpeı", "Dostyq" shaǵynaýdanyndaǵy sý jáne káriz jelileriniń qurylysyn 2026 jylǵy aqpannyń ornyna bıylǵy qazan aıyna deıin aıaqtaýdy tapsyrdy.
Darhan Satybaldy kóshe jaryqtandyrý máselesine de erekshe kóńil bólip otyr. Almatynyń barlyq aýdanyn jáne negizgi kólik baǵyttaryn qamtıtyn jaryqtyń master-josparymen tanysqan ákim jaryq strategıasy formal emes, tıimdi bolýǵa tıis ekenin atap ótti.
"Jumys barysyn ózim jeke baqylap, keshki ýaqytta da nysandarǵa shyǵamyn: tek osylaı jaryqtandyrýdyń turǵyndarǵa qalaı qyzmet etip jatqanyn kórýge bolady", — dedi Darhan Satybaldy.
Jaryqtandyrýdyń master-jospary London men Seýl sıaqty álemniń jetekshi megapolısteriniń tájirıbesin qamtıdy, syrtqy jaryqtandyrýdy "aqyldy qala" júıesine biriktirýdi, sondaı-aq túngi ýaqytta, ásirese áıelder, balalar jáne múmkindigi shekteýli azamattar úshin qaýipsizdikti arttyrýǵa basa nazar aýdarady. Josparǵa sáıkes, 2025 jyldyń aıaǵyna deıin Almatynyń barlyq kóshesi tolyq jaryqtandyrylady.
Sonymen qatar, ákim Almatyda eń aýqymdy deńgeıde júzege asyrylyp jatqan "Halyqtyq qatysý búdjeti" baǵdarlamasy aıasyndaǵy barlyq joba boıynsha artta qalýshylyqty joıýdy tapsyrdy.
Aıta keteıik, ákimniń tapsyrmalary tek qaǵaz júzinde qalyp jatqan joq. Alǵashqy úsh aıda ǵana jumys baǵyty aıqyndalyp, basymdyqtar belgilenip qoımaı, oryndalǵan naqty tapsyrmalar tizimi de qalyptasty. Sonyń eń jarqyn mysaldarynyń biri — 1 qyrkúıekke deıin magıstral kóshelerdiń ortasha jóndeýin aıaqtaý tapsyrmasynyń oryndalýy. Jumystar jalpy uzyndyǵy 40 shaqyrym bolatyn 15 kóshede júrgizilip, dál jańa oqý jylynyń bastalýyna oraı aıaqtaldy.
3. Ekonomıkanyń turaqty damýy jáne kásipkerlikti qoldaý
Almaty dástúrli túrde elimizdiń ekonomıkasynda kóshbasshy qala sanalady, respýblıkalyq búdjet kirisiniń qomaqty bóligin qalyptastyrady. Darhan Satybaldy shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaýǵa baǵyttalǵan jańa qarjylyq quraldardy engizýdi, ákimshilik rásimderdi jeńildetýdi jáne ındýstrıalyq aımaqtardy damytýdy ýáde etti. Ákim megapolısti IT salasynyń, startaptardyń, kreatıvti ındýstrıalardyń, týrısik jáne bilim berý qyzmetteriniń ortalyǵy retinde kóredi.
Almaty Indýstrıalyq aımaǵyna sapary barysynda Darhan Satybaldy onyń damýy formaldy tirkeýlermen shektelmeı, naqty ekonomıkalyq ósimge qyzmet etýi tıis ekenin aıtyp, birqatar naqty tapsyrmalar berdi:
-
jumys istep turǵan kásiporyndardyń ónim túrin jáne ótkizý naryqtaryn keńeıtý jumystaryn jandandyrý;
-
jer telimderin tıimdi paıdalaný jáne ınvestısıalyq mindettemelerdi oryndaý talaptaryn kúsheıtý;
-
tıimdi óndiristerge qosymsha aýmaqtar bólý usynystaryn qarastyrý;
-
shaǵyn ónerkásiptik parkterdi damytý, IZA aýmaǵyn abattandyrý jáne kógaldandyrý deńgeıin arttyrý.
Strategıalyq baǵyttardyń biri retinde ákim Indýstrıalyq aımaq bazasynda halyqaralyq deńgeıdegi tehnopark tujyrymdamasyn ázirleýdi jáne jańa ınovasıalyq kompanıalardy tartýdy atady.
Darhan Satybaldy jańa jobalardy irikteýde joǵary qosylǵan quny bar, zamanaýı tehnologıalardy qoldanatyn jáne eksporttyq áleýeti joǵary kásiporyndarǵa basymdyq beriletinin atap ótti.
"PIT" arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynda ákim joǵary tehnologıalyq jáne ımportty almastyratyn óndiristerdi damytýǵa barynsha qolaıly jaǵdaı jasaý, eksportqa baǵdarlanǵan kásiporyndardy qoldaý jáne sapaly jumys oryndaryn kóbeıtý basymdyqtardyń biri ekenin aıtty.
Darhan Satybaldynyń ınvestısıa tartý baǵytyndaǵy naqty qadamdarynyń biri – jýyrda Qytaı ınvestorlarymen Qazaqstandaǵy alǵashqy qaldyqtardy energetıkalyq ýtılızasıalaıtyn kásiporyndy ashý týraly kelisimge qol qoıylýy. Bul nysan shyǵaryndylardy tolyq derlik ustap turýǵa múmkindik beredi jáne EO ekologıalyq qaýipsizdik standarttaryna saı keledi.
"Jańa ınovasıalyq zaýyt qoqysty kómý kólemin edáýir azaıtyp, ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa yqpal etedi. Bul joba jasyl ekonomıkanyń damýyna qomaqty úles qosyp, qazirgi jáne keler urpaq ıgiligine qyzmet etedi dep senemiz", — dedi Darhan Satybaldy.
Indýstrıalyq damýmen qatar, ákim qalanyń basqa da ekonomıkalyq baǵyttaryna kóńil bólýde. Atap aıtqanda, megapolıstiń týrısik áleýetin odan ári arttyrý aıasynda ol "Alma-Arasan" radon bulaǵyna baratyn tanymal týrısik soqpaqtyń jańǵyrtylý barysymen tanysty. Munda betkeıler bekitilip, kópirler jóndeldi, qaýipsiz júretin tósemder, baspaldaqtar men baqylaý alańdary ornatyldy.
"Baqyt soqpaǵy 2025" jobasynyń úshinshi kezeńi iske qosyldy: jańa demalys aımaqtaryn kógaldandyrý, besedkalar, navıgasıa, sanıtarlyq toraptar, ekájethanalar, baqylaý alańdaryn ornatý jumystary júrgizilip jatyr.
Ákimge "Aıýsaı" vızıt-ortalyǵyn damytý jáne Úlken Almaty kóline aparatyn joldardyń qoljetimdiligin arttyrý tujyrymdamasy usynyldy.
Darhan Satybaldy týrısik baǵyttardyń qaýipsizdigin barynsha qamtamasyz etýdi, qala turǵyndary men qonaqtary úshin jaılylyqty arttyrýdy, sondaı-aq týrısik ınfraqurylymdy qalalyq kólik jelisimen ıntegrasıalaýdy tapsyrdy.
4. Qoljetimdi ári sapaly bilim, densaýlyq jáne áleýmettik qorǵaý
Áleýmettik nysandardy aralaý barysynda Darhan Satybaldy jobalardyń sapasy men merzimin oryndaýdy jeke baqylaýda ustaıtynyn únemi atap ótedi: "Turaqty baqylaý bolady" nemese "Bul meniń jeke baqylaýymda bolady", – deıdi ol.
Máselen, Naýryzbaı aýdanyndaǵy ("Quramys" sh/a) saparynda ol merzimniń sozylýyn sabotaj dep baǵalap, mundaı merdigerlermen jumysty toqtatý qajet ekenin erekshe atap ótti. Al Jetisý aýdanynda ákim mekteptiń tapsyrylý merzimi buzylǵan jaǵdaıda ákimdik merdigerden páterlerdi satyp almaıtynyn eskertti.
Darhan Satybaldynyń bilim berý nysandarynyń qurylysyna jeke baqylaýy naqty nátıjesin berdi: 1 qyrkúıekte Almatyda "Keleshek mektepteri" jobasy aıasynda jalpy syıymdylyǵy 22,5 myń oryndyq 7 jańa mektep óz esigin ashty. Bilim berý mekemeleri Terekti, Samǵaý, Qarasý, Aqbulaq, Nurly Dala shaǵynaýdandarynda, sondaı-aq, Levıtan kóshesinde jáne Raıymbek dańǵylynda boı kóterdi. Qyrkúıek aıynyń aıaǵyna deıin bularǵa qosymsha jalpy syıymdylyǵy 10,5 myń oryndyq taǵy 5 mektep paıdalanýǵa berilmek. Osylaısha, qyrkúıekte Almatynyń bilim berý klasteri barlyǵy 12 jańa mekteppen tolyǵyp, qaladaǵy balalardyń sapaly bilimge qoljetimdiligi aıtarlyqtaı artady.
Áleýmettik salada bilim berýmen qatar densaýlyq saqtaý máselesine de erekshe kóńil bólinip otyr. Qalanyń medısınalyq mekemelerin aralaý barysynda qala basshysy №4 qalalyq klınıkalyq aýrýhananyń qabyldaý bólimin qaıta jańǵyrtý jumystaryn ýaqytyly aıaqtaýdy tapsyrdy. Bul – Almaty turǵyndary úshin asa mańyzdy densaýlyq saqtaý nysanynyń mańyzyn eskersek, tikeleı ómirlik mańyzy bar sheshim.
Sport salasyna da jeke toqtalǵan jón. Dál Darhan Satybaldynyń basshylyǵymen megapolıste 35 myń oryndyq jańa stadıon jobasy tanystyryldy. Bul - Almaty úshin jaı ǵana taǵy bir ınfraqurylymdyq nysan emes, halyqaralyq deńgeıdegi tolyqqandy sporttyq klaster qalyptastyrýǵa jasalǵan qadam. Mundaǵy sımvolızm de aıqyn: jańa stadıon Almatynyń ataqty "Qaırat" fýtbol klýbynyń dańqty dástúrin jalǵastyryp, qalanyń álemdik sport kartasyndaǵy mártebesin nyǵaıtýǵa arnalǵan. Eger alǵashqy júz kúnde júzege asqan jobayyń kóbi qalalyq ortadaǵy jergilikti máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan bolsa, stadıon qurylysyna qatysty bastama naǵyz halyqaralyq aýqymdaǵy iri jobaǵa aınaldy.
5. Ashyq bolý pen halyqpen dıalog
Almaty ákimi qyzmetine kirisken alǵashqy kúnderinen bastap Darhan Satybaldy óziniń basty ustanymyn aıqyndady: ádil ári turaqty qalalyq saıasat tek senim men turǵyndarmen turaqty dıalog arqyly qoldan keledi. Sol kezde ol aldyn ala daıyndalǵan baǵyttarmen ǵana emes, naǵyz Almatynyń tynysy seziletin aýlalarǵa, mektepterge, bazarlarǵa jáne kóshelerge shyǵyp, aýdandardy jıi aralaıtynyn ýáde etken edi. Bul sózder qur málimdeme bolyp qalǵan joq: búginde ákimniń kún saıyn belsendi jumys isteıtini, kún saıyn birneshe ret qala aralap, turǵyndarmen tildesetini baıqalady. Muny ákimniń qanyq jumys kestesin jáne "jergilikti tirshilikke" turaqty qatysýyn kórsetetin jazbalar men vıdeolary da dáleldeıdi.
Sonymen qatar ákim jergilikti atqarýshy organdardyń ashyq bolýyn jáne turǵyndarmen turaqty baılanys ornatýdy basty nazarda ustaıtynyn atap ótti.
Bul jumystyń mańyzdy bóligi, árıne, Qazaqstannyń bolashaǵy sanalatyn jastarǵa arnalady. Darhan Satybaldy jańa býyn ókilderiniń "Taza Qazaqstan" sıaqty ulttyq jobalarǵa belsendi qatysýynyń mańyzdylyǵyn únemi aıtyp, olardy túrli bastamalar arqyly qala ómirine tartýǵa mán beredi.
Aıryqsha atap óterlik kezdesýlerdiń biri – Áýezov aýdanyndaǵy komúnıtı-ortalyqta ótken jıyn. Onda ákim jastardyń túrli qyzyǵýshylyqtary men bastamalaryn qoldap, megapolıstiń damýyna úles qosýyna múmkindik beretin "Jastar qatysatyn búdjet" tetigin ázirleýdi tapsyrdy.
"Búginde Almatyda 700 myńnan asa jas turady. Árqaısysynyń sapaly bilimge, kásibı jáne shyǵarmashylyq turǵyda damýǵa, óz áleýetin iske asyrýǵa qol jetkizýin qamtamasyz etý – barshamyzdyń ortaq mindetimiz", - dep atap ótti Darhan Satybaldy.
Qorytyndy
Ákimniń alǵashqy 100 kúni – Almaty úshin jańa kezeńniń bastaýy. Bul merzimde damý baǵyty anyqtalyp, naqty tapsyrmalar berildi, olardyń bir bóligi oryndaldy, qalǵany iske asyrylyp jatyr. Ýaqyt kórsetkendeı, megapolıs júıeli jáne maqsatty jumys kezeńine aıaq basty.