Ol QR-kodtardyń kómegimen jasalady.
Fingramota.kz kıberqylmyskerlerden qalaı qorǵanýǵa bolatynyn aıtty, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
Bul fıshıngtiń bir túri, onda qaskúnemder siltemeler arqyly emes, "aq-qara sharshylar" arqyly adamdardyń jeke derekterin bilip alady.
Nelikten barlyq QR-kodtarǵa, ásirese qoǵamdyq oryndardaǵy QR-kodtarǵa ótýge bolmaıdy?
QR-kod degen ne?
Quick response code – jyldam jaýap berý kody, kodpen qorǵalǵan aqparatty oqýǵa arnalǵan eki ólshemdi shtrıh-kod. QR-kodtar, mysaly, uıaly telefon kamerasynyń kómegimen ońaı oqylady jáne búginde olar barlyq jerde kezdesedi. Bul derekterdi tasymaldaýshyda kez kelgen aqparatty: árippen jáne sanmen berilgen tańbalardy, sýretti, siltemelerdi, vızıtkalardy, sondaı-aq oqýǵa qajetti tólem derekteri: banktik derektemelerdi, satýshy týraly aqparatty, satyp alynǵan ónim jáne basqalardy shıfrlaýǵa bolady.
QR-kodty skanerleý kezinde qarajat tikeleı aýdarylady jáne satýshy aqsha qarajatynyń túskeni týraly dereý habarlama alady. Bul taýarlar men kórsetiletin qyzmetterge aqy tóleý prosesin edáýir jyldamdatyp, jeńildetedi. Osylaısha, QR-kod satyp alýshylar úshin ǵana emes, satýshylar úshin de qolma-qol aqshasyz tóleýdiń eń qoljetimdi, yńǵaıly jáne jyldam quraldarynyń birine aınaldy. Muny alaıaqtar da paıdalanady, QR-kodty qoǵamdyq oryndarda ornalastyrady nemese elektrondyq spam-habarlarǵa tirkeıdi.
Kvıshıng qalaı jumys isteıdi?
Skanerleý kezinde avtomatty túrde engizilgen URL-mekenjaıǵa jiberetin birqatar tegin onlaın-generatorlardy paıdalaný arqyly QR-kodty jasaý óte ońaı. Adamnyń kózi QR-kodty "oqı" almaıtyndyǵyn paıdalanyp, alaıaqtar naqty kodty ózderine yńǵaılap, ońaı aýystyra alady. Bul "jalǵan" QR-kodtar sizdi qupıa aqparatty urlaýǵa arnalǵan zıandy veb-saıttarǵa kirgizip jiberedi.
Alaıaqtyq QR-kodtarda ne jasyrylýy múmkin. Mysaldarmen taldaıyq.
1-mysal: Baılanyssyz tólemder kezinde QR-kodpen alaıaqtyq
QR-kodtardy qoldanýdyń barynsha keń taralǵan ádisteriniń biri – taýarlar men kórsetiletin qyzmetterge, mysaly, food court nemese avtoturaqqa aqy tóleý. Alaıda QR-kodpen tólem jasamas buryn saıttyń ataýy men qaýipsizdigin muqıat tekserińiz, ol HTTPS-ten bastalyp, jabyq qulyp belgisi bolýy kerek. Esh nársege kúdigi joq azamattar qoǵamdyq oryndarda QR-kodty skanerlep, jalǵan saıttarda qupıa aqparatty qaldyryp, fıshıngtiń qurbany bolǵan jaǵdaılar kezdesedi.
2-mysal: Elektrondyq poshtaǵa jiberilgen jalǵan QR-kodtar
Onlaın satyp alý kezinde sizdiń elektrondyq poshtańyzǵa «sátsiz tólem» týraly habarlama kelýi múmkin. Tranzaksıany aıaqtaý úshin QR-kodty skanerleý kerek. Eger siz hakerlik shabýyldar jasalǵan saıttardan taýarlar satyp alsańyz mundaı habarlamalardy alaıaqtar jibere alady. Eger siz onlaın satyp alý oryndalmady dep oılasańyz, QR-kodtyń kómegimen emes, tikeleı kompanıanyń veb-saıtynda ózińizdiń eseptik jazbańyzǵa kirińiz.
3-mysal: Kútpegen jóneltilimderdegi QR-kodtar
Alaıaqtar qyzyǵýshylyq seziminde oınaı alady. Muny isteýdiń eń qarapaıym ádisteriniń biri – siz tapsyrys bermegen ınternet-dúkennen kýrer arqyly taýar jiberý. İshinde nemese qaptamada siz QR-kodyn ony qalaı qaıtarýǵa bolatyndyǵy týraly «nusqaýlyqpen» kóresiz (nemese tapsyrysyńyz týraly kóbirek bile alasyz). Eger siz kodty skanerleseńiz, ol sizdi avtomatty túrde jeke aqparatyńyzǵa qol jetkize alatyn fıshıngtik veb-saıtqa baǵyttaıdy. Bul alaıaqtyqtyń taǵy bir nusqasy – sizdiń esigińizde «alynbaǵan jóneltilim» týraly QR-kody bar jazbasha habarlama. Kodty skanerlegen kezde sizden jeke derekterdi engizýdi nemese qosymsha jetkizý aqysyn tóleýdi suraıdy. Eger siz ózińiz kútpegen jóneltilimdi alsańyz, onda bul týraly jetkizý qyzmetine tikeleı habarlaǵan durys.
4-mysal: Áleýmettik jeliler (buzylǵan akkaýnttar) arqyly jiberilgen QR-kodtar
Alaıaqtar sizge jalǵan QR-kodtardy áleýmettik jelilerdegi buzylǵan eseptik jazbalar arqyly jiberýi múmkin. Mysaly, onda sizdiń dosyńyzdan: "Men jańa ǵana tapqan myna sýretke qarashy!" degen habarlama bolýy múmkin. Siz bul habarlamany "dosymnan" keldi dep oılaǵandyqtan, ony skanerleýińiz ábden múmkin.
Áleýmettik jelilerde eseptik jazbalardy buzý barlyq platformalarda jıi kezdesedi. Eger ózińiz jazylǵan eseptik jazbadan sizge QR-kody bar oǵash habarlama jiberilse, onyń eseptik jazbasy buzylmaǵanyna kóz jetkizý úshin sol adamǵa tikeleı habarlasyńyz.
5-mysal: Krıptovalútalyq QR-kodpen jasalatyn alaıaqtyq
QR-kodpen jasalatyn alaıaqtyqtyń barlyq túriniń ishinde alaıaqtyqtyń osy túri eń úlken qarjylyq shyǵyndarmen baılanysty. Alaıaqtar jalǵan ınvestısıalyq kompanıanyń atynan krıptovalútalarǵa ınvestısıa quıýdy usynýy múmkin. Olar sizge QR-kod jiberedi, ol sizdiń aqshańyzdy bıtkoındar, sizge efırıým men basqa da krıptovalútalarǵa aınaldyrýǵa múmkindik beretin tólemder prosesoryn ashady. Biraq siz aýdarym jasaǵannan keıin alaıaqtar birden joǵalyp ketedi.
Alaıaqtardyń qurbany bolmaý úshin ne isteý kerek?
Eń aldymen QR-kodty adamdar kóp jınalatyn jerlerde birden skanerleýge bolmaıdy. Eger siz QR-kod arqyly saıtqa kirip qoısańyz, onda jeke derekterińizdi engizbes buryn ony tekserińiz. Óıtkeni bul onlaın-dúken nemese saýda alańy retinde jasyrylǵan fıshıngtik paraqsha bolýy múmkin.
Barynsha saqtaný úshin senimdi antıvırýs óndirýshileriniń QR-kodtardy tekserý baǵdarlamalaryn paıdalanýǵa keńes beremiz, olar kodty zıandy bólshektiń bolýy turǵysynan tekseredi jáne telefon ıesine qaýip jaıly eskertedi.
Eger siz QR-kodty paıdalanǵan kezde sizdiń shotyńyzdan siz jumsamaǵan aqshanyń esepten shyǵarylǵanyn anyqtasańyz, jaǵdaıdy naqtylaý jáne shottardy buǵattaý úshin dereý bankke jáne alaıaqtyq týraly aryzben quqyq qorǵaý organdaryna habarlasyńyz.
Barlyq akkaýnttardaǵy qupıasózderdi aýystyrýdy umytpańyz. Bas áripter men kishi áripter, sımvoldar men sıfrlardan turatyn keminde segiz tańbaly qaýipsiz qupıa sózderdi paıdalanyńyz. Gadjetti zıandy baǵdarlamalardan qorǵaıtyn vırýsqa qarsy baǵdarlama ornatyńyz.