Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynda kesheli beri ádebı jyl qorytyndysyna arnalǵan alqaly jıyn ótip jatyr. «Qazaq ádebıetiniń búgingi kókjıegi» degen taqyrypqa oraılastyrylǵan sharada ótken jyly elimizdiń ádebıetinde kórinis bergen mańyzdy jetistikter men ózekti máseleler qozǵaldy.
Jalpy, ádebı jyl qorytyndysy – tek bir jyl kólemindegi nátıjeni saralaý ǵana emes, qalamgerlik ónerdiń búgingi jaǵdaıyn baǵalaý men bolashaǵyn baǵdarlaý maqsatyndaǵy basqosý desek artyq aıtqandyq emes. Jıynǵa almatylyq aqyn-jazýshylarmen qatar, elimizdiń barlyq óńirlerinen, oblys, qalalarynan sóz zergerleri qatysýda.
Bıylǵy jıynnyń ereksheligi – jastarǵa aıryqsha kóńil bólinýi. Iaǵnı atalǵan sharaǵa ońtústik astanadaǵy joǵary oqý oryndarynyń ádebıetke, sóz ónerine qatysy bar stýdentteri de arnaıy shaqyrylǵan. Jazýshylar Odaǵynyń tóraaǵasy Mereke Qulkenovtiń sózimen aıtsaq, bul – ult ádebıetiniń bolashaǵyna degen qamqorlyq. Alǵash júzege asyrylyp otyrǵan bul ıgi bastama ádebıettiń altyn arqaýyn saqtaý úshin kerek. Búgingi urpaq ádebıetti tanymasa, erteń ulttyq sana tamyry úzilip qalýy múmkin. Sondyqtan ár býyn arasynda rýhanı sabaqtastyq ornatý – basty mindet. Jastardyń ádebıetpen baılanysy úzilmese, ulttyń rýhanı tuǵyry da bekem bolary sózsiz.
Alqaly jıyn Jazýshylar Odaǵy basqarmasynyń ótken jyly atqarǵan jumystary men birqatar jetistikterine qysqasha sholý jasaýmen bastaldy. Qatysýshylar arnaıy beınejazbadan ádebı prosestegi serpilister men jańalyqtarǵa qanyqty. Atap aıtqanda, Odaqtyń búgingi zaman talabyna saı aqparattyq keńistikti ıgerýge qadam basqany belgili boldy. Atap aıtsaq, jańa resmı saıt iske qosylǵan, áleýmettik jelilerde belsendilik artqan, YouTube arnasy ashylǵan, sóıtip, ádebı sharalar týraly jedel aqparat taratýǵa múmkindik týǵan. Munyń bári oqyrman men qalamger qaýym arasyndaǵy alshaqtyqty azaıtýǵa baǵyttalǵan qadam ekeni anyq.
Jıynda qazaq ádebıetin álemdik deńgeıde nasıhattaý maqsatynda atqarylyp jatqan sharalar, halyqaralyq ádebı baılanystar da atalmaı qalǵan joq. Osy oraıda, Berdibek Soqpaqbaevtyń 100 jyldyǵy aıasynda Ankara qalasynda ótken is-shara jáne qazaq ádebıetiniń IýNESKO tórinde ulyqtalýy – ult rýhanıaty úshin erekshe mártebe, sondaı-aq bul qazaq ádebıetiniń Azıa men Eýropa arasyndaǵy rýhanı kópir retindegi mańyzyn pash etken tarıhı qadam ekeni aıtyldy. Ásirese Túrki dúnıesimen baılanysty nyǵaıtý baǵytynda mańyzdy ister atqarylyp jatqany baıqaldy.
Qalamgerlerdi jańa ıdeıalarǵa, tabystarǵa yntalandyrýdyń, shabyttandyrýdyń bir joly – olardyń eńbegin baǵalaý men laıyqty marapattaý desek, bul jaǵynan da aıtarlyqtaı ilgerileýshilik bar. Mysaly, ádebı jobalardy qarjylandyrý úshin jeke ınvestorlarmen áriptestik ornatyla bastaǵan. Bul – ádebıetti tek memlekettiń ǵana emes, búkil qoǵamnyń qoldaýyna súıenetin ómirsheń júıege aınaldyrý jolyndaǵy mańyzdy qadam ekeni daýsyz.
Ulttyq etnografıany jańǵyrtý, tarıhı muralardy zertteý, ádebıetke qyzyǵýshylyqty arttyrý maqsatynda Jazýshylar Odaǵy tarapynan qolǵa alynǵan sharanyń biri – óńirlerge ekspedısıalar. Rýhanı jańǵyrý aıasynda elimizdiń batys óńirinen bastalǵan bul sapar Aqtaý, Atyraý, Oral, Aqtóbe, Taraz, Shymkent, Túrkistan, Qyzylorda qalalaryn qamtyp, ári qaraı shyǵys pen soltústik óńirlerde jalǵaspaq.
«Prezıdentimiz bıylǵy jyldy «Jumysshy mamandyqtary jyly» dep jarıalaǵany belgili. Alaıda biz bul taqyrypty keıde eskerýsiz qaldyryp jatamyz. Qazirgi tańda jumysshy mamandyqtary týraly jazý azaıyp ketti. Buryn Ǵabıden Mustafın, Zeınolla Sánik, Sátimjan Sanbaevtar, Ahat Jaqsybaevtar sekildi jazýshylar óndiris taqyrybyna arnap tamasha shyǵarmalar jazdy. Qarapaıym eńbek adamdarynyń beınesin kórkem sózben asqaqtatty. Endi biz osy úrdisti qaıta jańǵyrtý úshin arnaıy jobalar qolǵa alýdamyz. Jergilikti jazýshylar aýksıon formatynda tańdalady. Sóıtip, 6-7 aıdyń ishinde belgili bir eńbek adamy týraly shyǵarma – poema, poves nemese roman jazady. 12-16 mamyr aralyǵynda Atyraýda ótetin plenýmnyń basty ereksheligi de – osy», – deıdi Mereke Qulkenov.
Atalǵan jıynda ádebıettiń ár janry boıynsha eseptik baıandamalar tyńdaldy. Ýaqyttyń tyǵyzdyǵyna oraı barynsha yqshamdalyp oqylǵan baıandamalardyń tolyq mátini Odaqtyń resmı saıty men «Qazaq ádebıeti» gazetinde jarıalanatyny eskertildi.
Ádebı jyl qorytyndysyna arnalǵan shara búgin ary qaraı jalǵasady. Jıyn barysynda birqatar qalamgerlerge Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵy, «Qazaqstannyń Qurmetti jazýshysy» ataǵy, sondaı-aq «Sáýle-Kýıash» jáne Abdýmajıt Dólátov atyndaǵy respýblıkalyq ádebı syılyqtar tabystalady. Qazaqstan Jazýshylar Odaǵyna jańadan qabyldanǵan qalamgerlerge Odaqtyń múshelik bıletteri tapsyrylady, sondaı-aq balalar ádebıetin qoldaý maqsatynda jańadan bekitilgen «Ertóstik» ádebı syılyǵynyń erejesi tanystyrylady.