18 qarashada Jetisaıdaǵy alapat órt saldarynan bútin bir áýletten birneshe adamnyń qaza tabýy eldi dúr silkindirdi. Keıingi úsh jylda Qazaqstanda tilsiz jaýdan qansha adam qaza tapty? Olardyń qanshasy balalar? Aqshamnews.kz tilshisi derekterdi tizip kórdi.
Órtten qaza tapqandardyń basym bóligi – úlkender
TJM-niń resmı esebi boıynsha, 2023 jyly Qazaqstanda 11 805 órt tirkelip, 375 adam qaza tapty, 304 adam jaraqat aldy. 2024 jyly 11 549 órt bolyp, 326 adam kóz jumdy, 332 adam jaralandy. Iaǵnı eki jyldyń ózinde órt saldarynan 701 adamnyń ómiri qıylǵan.
Al 2025 jyldyń 17 naýryzyna deıin tek turǵyn úı sektorynda 1 138 órt bolyp, 52 adam qaza tapqan, olardyń altaýy balalar. Qalǵany – eresekter. Taǵy 50 adam jaraqat alǵan, onyń 8-i – bala. Osylaısha, 2023–2024 jyldar jáne 2025 jyldyń alǵashqy aılarynda keminde 753 adam órt qurbany bolǵan, olardyń basym kópshiligi eresek azamattar.
Keıingi jyldary órt saldarynan 300-ge jýyq bala kóz jumǵan
Statısıka balalarǵa kelgende tipti aýyr. 2019–2021 jyldar aralyǵynda órt saldarynan 187 bala qaza taýyp, 33 bala ýly gazdan ýlanǵan.
Jańa kezeńdegi kórsetkishter de alańdatarlyq:
- 2022 jyly órtten jáne ýly gazdan 38 bala;
-
2023 jyly órt kezinde 42 bala, ýly gazdan 11 bala qaza tapqan;
-
2024 jyldyń alǵashqy 7 aıynda Qazaqstanda órt saldarynan 19 bala qaza bolyp, 27 bala ártúrli jaraqat alǵan.
TJM deregine qaraǵanda, 2024 jyly balalardyń «shalalyǵynan», ıaǵnı sirińkemen oınaý, qaǵaz tutatý, elektr quraldaryn qosý degen sıaqty jaıttardan 94 órt shyqqan, sol oqıǵalardyń ózinde 11 bala kóz jumǵan.
Al bıyl jylytý maýsymy bastalǵaly beri, ıaǵnı bir aıda elimizdiń turǵyn úı sektorynda 870 órt tirkeldi (2024 j. – (osy bir aı aralyǵynda) - 892), bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 2,5%-ǵa tómen. Órt saldarynan osy ýaqyt aralyǵynda 34 adam qaza tapty (27%-ǵa tómendeý, 2024 j. – 41 adam), onyń ishinde 2 bala (4 ese azaıǵan, 2024 j. – 8 bala). Sonyń ishinde Túrkistan oblysynda 17 órt tirkeldi (2,4 ese tómen, 2024 j. – 38).
Al 18 qarashada Jetisaı aýdanyndaǵy Alǵabas aýylynda bir ǵana úıden 9 balanyń bir mezette ólimi tirkeldi. Demek, bıyl ǵana keminde 15 balanyń ólimi órtpen baılanysty (derekter áli naqtylanýy múmkin).
Órttiń negizgi sebepteri qandaı?
Órtke qarsy qyzmet komıtetiniń málimetinshe, Qazaqstandaǵy órtterdiń jartysyna jýyǵy – elektr jabdyqtaryn montajdaý jáne paıdalaný erejelerin buzýdan týyndaıdy. Taǵy 15,5% – peshterdi jáne jylytý qurylǵylaryn durys qoldanbaýdan, al 16% – turǵyndardyń otqa uqypsyz qaraýynan (temeki, ashyq ot, qoqys/shóp jaǵý) bolady. Jyl saıyn órtterdiń shamamen 60%-y – turǵyn úı sektorynda, 22%-dan astamy kólik quraldarynda tirkeledi.
Órtpen qatar, turmystyq gaz (ýly gaz) – kózge kórinbeıtin, ıissiz, tússiz qaýip. 2023 jylǵy 5 qazannan bastap 2024 jylǵy aqpannyń aıaǵyna deıingi jylytý maýsymynda ǵana Qazaqstanda ýly gazdan 124 adam qaza tapqan.
TJM men ákimdikter áleýmettik osal otbasylarǵa on myńdaǵan gaz jáne tútin dachıkterin ornatyp jatyr. 2023–2024 maýsymynda 39 myńnan astam dachık ornatylyp, olardyń jumys isteýi 19 adamnyń ómirin saqtap qalǵan, al ótken maýsymda dachıkter 24 adamnyń ólimine jol bermegen. Bul – qarapaıym tehnıkalyq quraldyń ózi durys qoldanylsa, ondaǵan adamnyń ómirin saqtap qala alatynyn kórsetedi.
Jetisaıdaǵy tragedıa
Túrkistan oblysy Jetisaı aýdanyna qarasty Alǵabas aýylyndaǵy eki qabatty jeke turǵyn úıdegi órt osy aýyr statısıkany taǵy da alǵa shyǵardy. 18 qarasha tańerteń shyqqan órt kezinde úı tolyqtaı órtke oranyp, úıdiń ishinen 12 adamnyń máıiti tabyldy, olardyń 9-y bala, taǵy úsh adam es-tússiz jaǵdaıda qutqarylyp, jedel járdemge tapsyryldy. Órt 360 sharshy metr aýmaqta sóndirildi.
Kórshilerdiń aıtýynsha, oqıǵa bolǵan úıde aldyńǵy kúni toı bolyp, qonaqtar qonyp qalǵan. Bir mezette birneshe urpaqtyń, balalar men eresekterdiń, bir úıde qaza tabýy bul oqıǵany búkil el úshin ulttyq deńgeıdegi qaıǵyǵa aınaldyrdy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev qaza tapqandardyń týystaryna kóńil aıtyp, Úkimet pen oblys ákimdigine zardap shekkenderge barlyq qajetti kómek kórsetýdi jáne qaıǵyly jaǵdaıdy jan-jaqty tergeýdi tapsyrdy.
Eske salaıyq, 2019 jyly Astanada órt saldarynan bir úıdiń 5 balasy kóz jumdy: 2006, 2008, 2013, 2015 jáne 2018 jyldary dúnıege kelgen. Olardyń eń kishisi – nebári 11 aılyq. Túnde olar tirideı órtenip ketken kezde, ata-anasy jumysta bolǵan. Bul qaıǵyly oqıǵadan keıin kópbalaly otbasylarǵa arnalǵan jeke aı saıynǵy járdemaqy (tabysqa qaramaı, 4 jáne odan kóp balasy bar otbasylarǵa) Qazaqstanda 2020 jyldyń 1 qańtarynan bastap engizilgen edi.