Ustaz esimi qaı elde bolmasyn, árdaıym qurmet pen iltıpatqa laıyq tulǵa. Urpaq tárbıelep, ilim-bilimge baýlýda muǵalimniń arqalaǵan júgi qashan da aýyr. Óıtkeni ustazdar eńbegi – qoǵamnyń damýy men bolashaǵynyń negizi.
Qazaqstanda ustazdar kúni uzaq jyldar boıy qazan aıynyń birinshi jeksenbisinde atalyp keldi. 2023 jyldan bastap ol Dúnıejúzilik muǵalimder kúnimen bir kúnge, ıaǵnı, 5 qazanǵa belgilendi.
Al baýyrlas el - Túrkıada muǵalimder kúni 24 qarashada atalyp ótedi. Túrkıa týraly sóz qozǵaýymyz tegin emes. Aqshamnews.kz redaksıasy shetelde turatyn qazaqtar serıasyn jalǵastyrady. Bul jolǵy keıipkerimiz Túrkıada turatyn otandasymyz - Perızat Ertaeva. Ol ómirin ustazdyq etý jolyna arnaǵan jan. Qyzylordanyń Shıeli aýdanynyń týmasy qazirgi tańda Túrkıanyń Nıgde Ómer Halısdemır ýnıversıteti, Qazirgi túrki tilderi jáne ádebıetteri kafedrasynyń PhD doktory. Bul kafedra barlyq túrki tilderin oqytady, túrkolog mamandar daıyndaıdy. Perızat bolsa, sheteldikterge ıaǵnı túrik azamattaryna qazaq tilin úıretedi.
Qazaqstan men Túrkıanyń bilim berý júıesindegi erekshelikter
Perızat Qurbanbekqyzy 2007 jyldan beri joǵarǵy oqý ornynda sabaq berip keledi. Túrkıadaǵy mektep júıesi de oǵan jaqsy tanys, óıtkeni egiz uly men qyzy 10-synypta oqıdy.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan men Túrkıadaǵy bilim júıesi uqsas. Degenmen, birqatar qurylymdyq, ádistemelik jáne mádenı erekshelikter de joq emes. Bizdiń eldegideı 11 jyl boıy bir mektepte bilim alý múmkin emes. Sebebi, Túrkıada bilim berý qurylymy kelesideı bolyp bólinedi:
- Mektepke deıingi bilim
- Bastaýysh mektep (1–4 synyp)
- Orta bilim (5–12 synyp). Al ol kelesideı jikteledi:
Bastaýysh (4 jyl)
Orta (4 jyl)
Lıseı (4 jyl). Sonda túrikterde jalpy 12 jyldyq bilim mindetti.
Joǵary bilim:
- Bakalavrıat – 4 jyl
- Magıstratýra – 2 jyl
- Doktorantýra – 4–6 jyl
Qazaqstanda oqý jyly 1 qyrkúıekte bastalsa, Túrkıada mektepter jumystaryn 15 qyrkúıekke taman bastaıdy. Sáıkesinshe, oqý jyly maýym aıynyń ortasyna taman aıaqtalady. Bizde oqý toqsandary jyl maýsymdary sıaqty tórt ret aýyssa, túrik oqýshylary stýdentter sıaqty eki semestr oqıdy eken. Aralyq baqylaý jumystary kezinde kúz ben kóktemde bir aptalyq demalystary taǵy bar eken.
Muǵalimniń mártebesi men qoǵamdaǵy orny
Túrkıada ustaz – tek bilim berýshi emes, ulttyń rýhanı tárbıeshisi, qoǵamdaǵy bedeldi tulǵa. Túrik mádenıetinde "Ustaz — ákeden de joǵary" degen túsinik bar. Bul – muǵalimge degen qurmettiń, senimniń aıǵaǵy.
2022 jyly Túrkıada "Muǵalimdik mamandyq týraly" arnaıy zań qabyldandy. Bul zań muǵalim mártebesin kóterýge baǵyttalǵan jáne kelesi kásibı satylardy bekitti:
- Kandıdat muǵalim (aday öğretmen)
- Muǵalim (öğretmen)
- Maman muǵalim (uzman öğretmen)
- Bas muǵalim (başöğretmen)
Muǵalimniń kásibı deńgeıi ósken saıyn, jalaqysy men áleýmettik jeńildikteri de artady. Joǵary oqý oryndarynda da oqytýshylardyń mártebesi joǵary, júktemeleri shamadan tys emes jáne ákimshilik-sharýashylyq jumystarǵa kóp aralaspaıdy.
Aıta keteıik, bizdiń elde de mundaı zań bar. 2019 jyly 27 jeltoqsanda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Pedagog mártebesi týraly» Zańǵa qol qoıǵan edi.
Túrkıada joǵary oqý oryndarynda akademıalyq erkindik deńgeıi joǵary. Stýdentter men oqytýshylar arasyndaǵy qarym-qatynas erkin, ashyq dıalog ornaǵan. Stýdentter oıyn erkin jetkizip, pikir bildirý múmkindigine ıe. Sonymen qatar, oqytýshylarǵa ǵylymmen aınalysýǵa keń múmkindik berilgen, qaǵazbastylyq joqtyń qasy. Eńbek etý mádenıeti "uıat" pen "ustazdyq jaýapkershilikke" negizdelgen. Bul óz kezeginde júıeniń tıimdiligin arttyrady.
Túrik aǵaıyndar "Öğretmenler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır" "Ustazdar, jańa urpaq — sizderdiń eńbekterińizdiń jemisi bolmaq degen sózdi muǵalimderdiń basty urany retinde jıi qoldanady eken. Bul eldegi Ustazdar kúni Túrkıanyń negizin qalaýshy ári tuńǵysh prezıdenti bolǵan Mustafa Kemal Atatúrikpen baılanysty. 1928 jyly 24 qarashada Atatúrik jańa túrik álipbıin engizip, ustazdyq qyzmet atqarǵan.
Urpaq tárbıeleý – kez kelgen ulttyń bolashaǵyna salynǵan altyn kópir. Bul kópirdi turǵyzatyn – ustazdar. Túrkıada júrip qazaq tilin oqytyp, ana tilimizdiń órisin keńeıtip júrgen Perızat Ertaeva – sondaı jannyń biri.
Ustazdarǵa degen qurmet – tek bir kúngi emes, ár kúngi rızashylyqpen ólshenýi tıis. Qazaqstan men Túrkıadaǵy bilim júıeleriniń uqsastyǵy men aıyrmashylyqtary kóp bolǵanymen, eki elde de ustazǵa artylǵan senim bıik.
Bilim men tárbıeniń shamshyraǵy bolǵan muǵalimderdiń eńbegi eshqashan eleýsiz qalmaýy kerek. Muǵalimder kúni qutty bolsyn!