25 мамыр – із-түссіз жоғалған балаларға арналған халықаралық күн.
Бұл күннің басты мақсаты – балалардың қауіпсіздігі мен амандығы ата-аналар, тәрбиешілер, мұғалімдер мен қамқоршылардың ортақ жауапкершілігі екенін еске салу.
Күннің ресми символы – көк түсті ботакөз гүлі.
Атаулы күннің тарихы
Бұл күннің 25 мамырға белгіленуі кездейсоқ емес.
1979 жылы дәл осы күні АҚШ-та алты жасар Эвиан Пейтс үйінен шығып, мектепке бару үшін аялдамаға беттеген. Алайда ол діттеген жеріне жетпей, із-түссіз жоғалып кеткен. Бұл оның өміріндегі алғашқы және соңғы жалғыз сапары еді.
Ол кезде АҚШ-та із-түссіз жоғалған балаларды іздеумен айналысатын арнайы ұйым болмағандықтан, Эвианды тек полицейлер мен еріктілер іздеді. Бала әкесінің кәсіби фотограф болуы – іздеу жұмыстарына айтарлықтай көмек берді. Эвианның суреттері бүкіл елге таратылып, тіпті сүт қораптарында да басылып шықты. Оның суреті Таймс-сквер экранында да көрсетілді.
1983 жылы АҚШ президенті Рональд Рейган 25 мамырды – Із-түссіз жоғалған балалардың ұлттық күні деп жариялады
Кейін бұл бастаманы басқа елдер де қолдады. 1997 жылы Халықаралық із-түссіз жоғалған және қаналған балаларды іздеу орталығы құрылды. Ал 2010 жылдан бастап, бұл ұйымның бастамасымен 25 мамыр Халықаралық із-түссіз жоғалған балалар күні ретінде ресми түрде аталып келеді.
Әлемдегі жағдай
Тек ресми статистика бойынша ғана әлемде із-түссіз жоғалған балалардың саны миллиондармен есептеледі және бұл көрсеткіш жыл сайын өсіп келеді.
Халықаралық құқық қорғау ұйымдарының мәліметінше:
• Еуропада жыл сайын 70 мыңнан астам кәмелетке толмаған бала жоғалады;
• Ресейде – шамамен 10 мың;
• АҚШ-та – 420 мыңнан астам бала із-түссіз кетеді.
Бұл – тек ресми деректер.
Ал бейресми мәліметтер бойынша бұл көрсеткіш әлдеқайда жоғары.
Қазақстандағы жағдай
Qamqor.kz құқықтық статистика порталының мәліметі бойынша, бүгінде Қазақстанда шамамен 2 500 ересек және 200 бала із-түссіз жоғалғандар санатында.
Жоғалу деректері көбіне келесі өңірлерде тіркеледі:
• Алматы облысы
• Ақмола облысы
• Батыс Қазақстан облысы
Антирейтингтің келесі сатыларында:
• Түркістан облысы
• Қарағанды облысы
Ал алтыншы орынды:
• Қостанай облысы мен Шығыс Қазақстан облысы бөлісіп отыр.
Алматы қаласындағы жағдай
Алматы қаласының Полиция департаменті Криминалдық полиция басқармасының дерегінше, 2025 жылы қала бойынша 6 жасөспірім із-түссіз жоғалған.
Қуаныштысы, барлығы да аман-есен табылып, ата-аналарымен қауышқан.
Орта есеппен, жыл сайын қалада 6–10 бала жоғалады.
Соңғы жылдары, абырой болғанда, Алматыда мүлде табылмаған немесе хабар-ошарсыз кеткен балалар бойынша фактілер тіркелмеген.
25 мамыр – Халықаралық із-түссіз жоғалған балалар күні – бұл күн жаһандық мәселеге назар аудартатын маңызды дата. Ол қоғамға балалар қауіпсіздігінің маңызын еске салып, ата-аналар мен қамқоршылардың жауапкершілігін арттыруды көздейді.