الماتى قالاسىنداعى قۇدىس قوجامياروۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق اكادەميالىق ۇيعىر مۋزىكالىق كومەديا تەاترى ءوز تاريحىندا ۇيعىردىڭ كلاسسيكالىق تاريحي درامالارىن قويۋدان بولەك، الەمدىك وزىق شىعارمالاردان دا قول ۇزگەن ەمەس. سونداي-اق، قازاق قالامگەرلەرىنىڭ دە كوپتەگەن شىعارمالارى تەاتر ساحناسىنان كورەرمەنگە جول تارتتى. تەاتردىڭ سوڭعى كەزدەگى ءبىر جاڭالىعى - تاريحى ۇزاق، تۇركى حالىقتارىنىڭ ورتاق جاۋھارى اتانعان «ون ەكى مۇقامدى» ساحنالاعانى. «ون ەكى مۇقام» بۇرىن دا ساحنادان تۇسكەن ەمەس، ءبىراق بۇل جولعىسى «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» دەگەندەي، جاڭاشا سيپاتپەن تۇرلەنىپ، تۇلەپ قۇلپىرا تۇسكەندەي.
«قويىلىم وسى كەزگە دەيىن مۋزىكالىق جانر، ءان اۋەنى رەتىندە مۋزىكانتتار مەن انشىلەر توبىنىڭ بىرلىگىندە ورىندالىپ كەلىپ ەدى. 2022 جىلدىڭ وزگەشەلىگى سول، مۇقامعا جازۋشى، دراماتۋرگ احمەتجان اشيري ارناۋلى درامالىق پەسا جازىپتى. ونى قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، ءانشى، قوعام قايراتكەرى، تەاردىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى مۇرات احمادييەۆ ساحنالاپ، سپەكتاكل ەتىپ قويىپ شىعىپتى. وسى كەزگە دەيىن ءبىر رەتكى قويىلىممەن ءتامامدالىپ كەلە جاتقان ونەر تۋىندىسى، بۇل جولى بەس سپەكتاكل، بەس كۇن بويى قاتارىنان جۇرەتىن تەك مۇقامنىڭ جەلىسىمەن جۇيەلى جۇرەتىن تولىققاندى «رومان سپەكتاكل» بولىپتى. وسى بەس قويىلىمدى تولىق كورگەن ادام مۇقام دەگەن نە، ول قانداي جانر ەكەنىنە كوز جەتكىزەدى. ءتىپتى تەرەڭدەي ءتۇسىپ، ۇيعىر حالقىنىڭ ان-اۋەنىن، انشىلىك مەكتەبىن، مۋزىكا اسپاپتارىن، ورىنداۋشىلاردى، بي مادەنيەتىن تۇسىنەدى»، – دەيدى اقىن، اۋدارماشى، قجو-نىڭ مۇشەسى داۋلەتبەك بايتۇرسىن ۇلى.
قاراپ وتىرساق، قويىلىمدا مىڭ قۇبىلعان مۋزىكالىق يىرىمدەرمەن قاتار توتىقۇستاي تۇرلەنگەن كيىم مانەرىن كورىپ، كوزايىم بولاسىز. ءار سپەكتاكلدىڭ بوياۋى دا بەس ءتۇرلى. وسىدان الپىس جىل بۇرىنعى سپەكتاكل «مۇقامشى» مەن بۇگىنگى «مۇقامنىڭ» اراسىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بار ەكەندىگىن بايقاۋعا بولادى. ويتكەنى، ۇرپاق اۋىستى، ءداۋىر باسقاشا سيپات الۋدا.
«بايقاساق، بۇگىنگى ءححى عاسىردىڭ كورەرمەنىنە جەتەتىندەي ءادىستى تەاتر ۇجىمى ءساتتى تاپقان ەكەن. ول مۇقامداردى تىكەلەي ورىنداپ، كونسەرت بەرۋدەن گورى، مۇقامعا اڭىزدار مەن اقيقاتتاعى وقيعانى قوسىپ، شەندەستىرىپتى. كورەرمەن ءارى ۇلتتىق ءداستۇرلى ءان تىڭدايدى ءارى سيۋجەتتى وقيعانى كورە وتىرىپ، ەسىنە ساقتاپ، جادىنا ورنىقتىرادى. وسىلايشا مۇقامدى ءار جۇرەككە قۇيادى. بۇل «رومان-سپەكتاكلدەن» ءداۋىردىڭ ءدۇرسىلى، زاماننىڭ ءۇنى، ۋاقىتتىڭ قولتاڭباسى كورىنەدى. اسىرەسە، بۇگىنگى ءوسىپ كەلە جاتقان جاڭا بۋىنعا تاربيە بەرۋدىڭ كورنەكتى ۇلگىسىن جاساپتى. بۇل تۇرعىسىندا كورنەكتى دراماتۋرگ، قازاقستاننىڭ ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى جازۋشىسى احمەتجان ءاشيريدىڭ ەڭبەگى زور. ال قالامگەرمەن ءتىل تابىسا وتىرىپ، الىپ شىققان تەاتردىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى، «مۇقامنىڭ» قويۋشى رەجيسسەرى مۇرات احمادييەۆ ەكەنىن ايتۋىمىز كەرەك»، – دەيدى اقىن، اۋدارماشى، قجو-نىڭ مۇشەسى داۋلەتبەك بايتۇرسىن ۇلى.
ۇيعىر حالقىنىڭ ون ەكى مۇقامى - حالىق پوەزياسى مەن مۋزىكا ونەرىنىڭ توعىسقان تۇسى. ءداستۇرلى ءان ورىنداۋدىڭ بيىك دارەجەسى. ول V عاسىردا پايدا بولىپ، حVءى عاسىرلاردا بۋىنى بەكي ءتۇسىپ جۇيەلەنگەن. وندا ۇلتتىڭ ەستەتيكالىق جانە فيلوسوفيالىق دۇنيەتانىمى جيناقتالعان. ءار سپەكتاكل ناقتىلى وقيعالار جانە تاريحي كورىنىستەرمەن كومكەرىلىپتى. ءبىر قويىلىمنان كەيىن ءبىر قويىلىم وقيعانى دامىتىپ، شيرىقتىرىپ، كورەرمەنىن ىلەستىرىپ وتىرادى. وقيعانىڭ تىزبەگىنەن ۋاقىتتىڭ ءوتىپ جاتقانىن، ءداۋىردىڭ جىلجىعانىن كەيىپكەرلەردىڭ كيىم ۇلگىسى، بەت ءپىشىنى، ءجۇرىس-تۇرىس قوزعالىسى ارقىلى دا سەندىرە بىلەدى.