وسكەمەن، ريددەر جانە زىريان قالالارى اۋانىڭ لاستانۋى بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇر
بۇگىن ق ر پرەزيدەنتتىگىنە كانديدات سالتانات تۇرسىنبەكوۆا ەلىمىزدىڭ شىعىسىندا بولدى. ول وسكەمەن قالاسىندا ەكى كەزدەسۋ وتكىزدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ەكولوگيا
العاشقى كەزدەسۋ جەرگىلىكتى ەكولوگتار مەن وسى سالادا جۇرگەن بەلسەندىلەرمەن ءوتتى.
تۇرسىنبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ورنالاسقان وسكەمەن، ريددەر جانە زىريان قالالارى اۋانىڭ لاستانۋى بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇر.
اتموسفەرالىق اۋانى لاستاۋدىڭ نەگىزگى كوزى 370-تەن استام كاسىپورىننان شىعاتىن قالدىقتار بولىپ تابىلادى.
ول، سونىمەن قاتار ەكولوگتار شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ وزەندەرىن جوعارى جانە ورتاشا لاستانۋ دەڭگەيى بار سۋ اعىندارى قاتارىنا جاتقىزاتىنىن اتاپ ءوتتى. سۋدىڭ ساپاسىنىڭ بۇزىلۋىنا اۋىر مەتالدار قاتتى اسەر ەتەدى.
شەنەۋنىكتەر مۇنداي پروبلەمالاردىڭ بار ەكەنىن مويىندايدى، ءبىراق جاعدايدى جويۋعا قاراجات جەتكىلىكسىز ەكەنىن ايتادى.
ول وڭىردەگى تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلەگە توقتالدى.
«ەلىمىزدىڭ شىعىسى – سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونى تراگەدياسىنىڭ ماڭگىلىك مۇراگەرى، ونىڭ زارداپتارى ءالى كۇنگە دەيىن حالقىمىزدى الاڭداتىپ كەلەدى. ءارتۇرلى مالىمەتتەر بويىنشا، قازاقستاندا 1،5 ميلليوننان استام ادام سىناقتاردان زارداپ شەككەن، 300 مىڭ شارشى شاقىرىم جەر لاستانعان. بۇل - وراسان زور كورسەتكىش. جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن تۋريستەر كەيدە وسى اۋماقتا ورنالاسقان كولدەردە شومىلادى، اتوم كولىنىڭ بالىعىن تۇتىنادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى كانديدات.
بالالار اراسىنداعى بۋللينگ
كەيىن سالتانات تۇرسىنبەكوۆا قۇقىق قورعاۋشىلارمەن كەزدەسىپ، ولارمەن مەكتەپتەگى بۋللينگ تاقىرىبىن تالقىلادى.
«ءبىز اگرەسسيۆتى قوعامدا ءومىر سۇرۋگە ۇيرەنىپ قالدىق، وندا اركىم ءوزىن قورعايدى، ءبىرىن-بىرى قورلايدى، دەنە جاراقاتتارىن الادى. ءبىراق زامان وزگەرىپ جاتىر. قازىرگى قوعام ينكليۋزيۆكە جانە تولەرانتتىلىققا باعىت الىپ كەلەدى. ال بالالاردى ءبىز توزىمدىلىك پەن كەز كەلگەن نارسەنىڭ اق-قاراسىن اجىراتۋعا تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ەگەر بالا ءوز قۇرداستارىنان قانداي دا ءبىر تۇردە ەرەكشەلەنسە، ونى قولداۋ ماڭىزدى.
سوندىقتان ەرەكشە بالالاردى ۇجىمعا تارتا وتىرىپ، قابىلداۋ قۇندىلىقتارىن ءسىڭىرۋ قاجەت. ال اگرەسسيانى بالالار اراسىندا دا ايىپتايتىن نارسە رەتىندە قابىلداۋ كەرەك. ءبىراق، ەڭ الدىمەن مۇنىمەن ۇلكەندەر جۇمىس ىستەۋى كەرەك»، - دەدى ول.
بايانداماشى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ دەرەكتەرىن كەلتىردى. يۋنەسكو ەسەبىنە سايكەس، «سانداردىڭ ارتىندا نە جاتىر؟ مەكتەپتەگى زورلىق-زومبىلىق پەن قورقىتۋدى جويۋ» تاقىرىبى بويىنشا دۇنيە جۇزىندە ءاربىر ءۇشىنشى وقۋشى قانداي دا ءبىر بۋللينگتىڭ ءتۇرىن باستان كەشىرەدى. قورقىتۋ ونىڭ قۇرباندارىنا عانا ەمەس، اگرەسسورلار مەن كۋاگەرلەرگە دە اسەر ەتەدى.
قازاقستانداعى يۋنفپا 2020 جىلى شىعارعان بروشيۋرا ەلدەگى بالالاردىڭ 63 پايىزى زورلىق-زومبىلىق پەن كەمسىتۋشىلىكتىڭ كۋاسى بولعانىن، 44 پايىزى قۇربان بولعانىن، 24 پايىزى مەكتەپتە باسقا بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق پەن كەمسىتۋشىلىك ارەكەتتەرىن جاساعانىن حابارلايدى.
بۇزاقىلىقتىڭ قۇرباندارى - سىنىپقا جاڭادان كەلگەندەر، ال باسقالاردان ەرەكشەلەنەتىندەر قاتارىندا سىرتقى ءتۇرى، وقۋ ۇلگەرىمى، اتا-اناسىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى بويىنشا قىسىمعا ۇشىرايتىندار. سونىمەن قاتار، تولىق ەمەس وتباسىلاردان شىققان، تۋا بىتكەن فيزيكالىق نەمەسە پسيحيكالىق دامۋىندا كەمىستىگى بار بالالار بۋللينگكە ءجيى كەزىگىپ جاتادى.
«سونداي-اق مۇعالىمدەر دە وقۋشىلارعا قىسىم جاسايتىن توپتىڭ قاتارىنان ءجيى كورىنىپ قالادى. بالالار مۇعالىمدەردىڭ ارەكەتىنەن نەمقۇرايلىلىقتى سەزىنىپ، ونى وزىنە جاسالعان قىسىم دەپ قابىلدايدى»، – دەيدى تۇرسىنبەكوۆا.