عىلىمي زەرتتەۋلەرگە سۇيەنسەك، جەر شارىنىڭ 74 پايىزىن سۋ الىپ جاتىر. الايدا سوعان قاراماستان الەمدە سۋ جەتىسپەيدى، اسىرەسە اۋىزسۋ تاپشىلىعى كۇننەن-كۇنگە انىق بايقالۋدا.
بۇۇ مالىمەتىنشە، بۇگىندە الەم حالقىنىڭ جاتىسىنا جۋىعى سۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن زارداپ شەگۋدە. ساراپشىلار دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 780 ميلليوننان استام ادام تازا اۋىزسۋعا قول جەتكىزە الماي وتىرعانىن، ال 1،7 ملرد ادام تۇششى سۋعا مۇقتاج ەكەنىن ايتادى. الەمدە تازا سۋدىڭ جوقتىعى مەن انتيسانيتارلىق جاعدايدىڭ سالدارىنان جىل سايىن مىڭداعان ادام قايتىس بولادى.
سۋ تاپشىلىعى قازىرگى زاماننىڭ جاھاندىق وزەكتى ماسەلەسىنە اينالعانىن
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ جۋىرداعى جولداۋىندا ەرەكشە اتاپ ءوتتى. 2030 جىلعا قاراي سۋ تاپشىلىعىنىڭ كولەمى 40 پايىزعا جەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتا كەلە، پرەزيدەنت جاڭا تەحنولوگيالار مەن سيفرلاندىرۋ ارقىلى سۋدى ۇنەمدەۋگە كوشۋىمىز كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. «سۋ تاپشىلىعىن جويۋدىڭ باسقا جولى جوق. بۇل – اسا ماڭىزدى مىندەت» دەگەن مەملەكەت باسشىسى، ۇكىمەتكە سۋ پايدالانۋدى رەتتەۋ جانە ونى ۇنەمدەۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ جۇمىسىن ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ناقتى شەشىمدەر ازىرلەۋدى تاپسىردى. سونداي-اق سۋ نىساندارىنىڭ ەكوجۇيەسىن ساقتاپ، ونى ۇنەمدى پايدالانۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى 120 كانال قايتا جاڭعىرتىلاتىنىن،
اقمولا، الماتى، باتىس قازاقستان، جامبىل، قىزىلوردا، تۇركىستان وبلىستارىندا جاڭادان 9 سۋ قويماسى سالىناتىنىن مالىمدەدى. جالپى، ەلىمىزدە ونداعان جىلدار بويى قوماقتى قارجى بولىنگەنىنە قاراماستان، اۋىز سۋ ماسەلەسىنىڭ ءالى شەشىمىن تاپپاعانىنا توقتالعان پرەزيدەنت، وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ ۇلتتىق جوباسى اياسىندا بەس جىل ىشىندە حالىقتىڭ 100 پايىزىن تازا اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ۇكىمەتتىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت ەكەنىن ايتتى. وسى ورايدا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگىنىڭ ءوز الدىنا جەكە مينيسترلىك بولىپ قۇرىلۋى دا – وسى باعىتتا اتقارىلار ءىس-شارالارعا ايرىقشا ماڭىز بەرىلىپ وتىرعانىنىڭ ايعاعى.
تۇششى سۋ تاپشىلىعى ادامزات بولاشاقتا تاپ بولاتىن باستى قاتەردىڭ ءبىرى ەكەنى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جىل سايىنعى باياندامالارىنا نەگىز بولۋدا. بۇل ارادا ءتىپتى سۋعا مۇقتاجدىقتىڭ ءوزى عانا ەمەس، ونىڭ قارۋلى قاقتىعىستار مەن الەۋمەتتىك كاتاكليزمدەرگە اكەلىپ سوعۋى، سۋ تاپشىلىعىنان زارداپ شەككەن ايماقتاردان جۇرتتىڭ جاپپاي كوشۋى جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى سياقتى بۇكىل عالامعا ورتاق اۋىر سالدارى الاڭداتادى.
ءقازىردىڭ وزىندە ەۋروپانىڭ وڭتۇستىگىندەگى شتاتتار تابيعي سۋ قويمالارى مەن جاساندى سۋ قويمالارىنىڭ بۇزىلۋىنا وراي، سۋدى ۇنەمدەۋگە قاتىستى شۇعىل شارالاردى قولعا الۋدا. فرانسيانىڭ كەيبىر ايماقتارىندا باۋ-باقشالار مەن گۇلزارلاردى سۋارۋعا، باسسەيندەردى تولتىرۋعا تىيىم سالىنسا، ۇلىبريتانيادا ءتىپتى تەحنيكالىق سۋدىڭ ءوزىن قولدانۋعا شەكتەۋ ەنگىزىلگەنى عالامتور ماتەريالدارىنان ءمالىم بولىپ وتىر.
الەمدە اۋىز سۋدىڭ قاتتى تاپشىلىعى ءۇندىستاندا بايقالۋدا، ودان كەيىنگى كەزەكتە ەفيوپيا مەن افريكا قۇرلىعىنداعى حالىق ەڭ تىعىز قونىستانعان مەملەكەت – نيگەريا تۇر. ولاردىڭ ءارقايسىسىندا شامامەن 60 ميلليونعا جۋىق ادام اۋىزسۋعا جارىماي وتىر. قىتايدىڭ شەتكەرى ايماقتارىنداعى تۇرعىندار دا تازا سۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن قيىندىق كورۋدە. ال تۇششى سۋ قورى جەتكىلىكتى ەلدەردىڭ كوش باسىندا برازيليا، رەسەي، كانادا تۇر.
عالىمداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ پىكىرىنشە، 2040-2050 جىلدارعا قاراي سۋ تاپشىلىعى داعدارىسى شىن مانىندە الەمدىك سيپات يەلەنبەك. وسىنىڭ اياسىندا بۇگىندە كەلەسى سوعىس مۇناي نەمەسە گاز ءۇشىن ەمەس، سۋ ءۇشىن بولادى دەگەن اڭگىمە قاۋلاپ تۇر.
ايتا كەتەرلىگى، سونشالىقتى وتكىر بولماعانىمەن، تازا اۋىزسۋ ماسەلەسى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بار. بىزدەگى ىلە، ەرتىس، جايىق، تالاس، سىرداريا سياقتى ءىرى وزەندەردىڭ بارلىعى كورشى ەلدەردەن، اتاپ ايتقاندا، جۇڭگو، رەسەي، وزبەكستان جانە قىرعىزستاننان باستاۋ الادى جانە ءتۇرلى سەبەپتەرمەن بۇل سۋلاردىڭ قورى جىلدان جىلعا ازايا تۇسۋدە. سوندىقتان ترانسشەكارالىق وزەندەردى ءتيىمدى پايدالانۋدى مەملەكەتارالىق كەلىسىمدەر نەگىزىندە شەشۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالۋدا.
وسىنداي جاعدايدا ەل-جۇرتقا تىرشىلىك كوزى، ىرىستىڭ ءوزى سانالاتىن اسا ماڭىزدى رەسۋرستى ۇنەمدەپ پايدالانۋ مادەنيەتىن ءسىڭىرۋ، ۇعىندىرۋ اسا قاجەت. دەگەندە، «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان» بەيعام زاماندا، ياعني مۇنداي ماسەلە تۋىنداماي تۇرعان جايماشۋاق كەزدىڭ وزىندە «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» دەپ، ەسەپسىز نارسە جوق ەكەنىن مەڭزەگەن اتا-بابالارىمىزدىڭ كورەگەندىگىنە قالاي ءتانتى بولماسسىڭ!..