Primeminister.kz سايتىنىڭ رەداكسياسى قازاقستاننىڭ 2024 جىلعى دامۋ قورىتىندىلارى تۋرالى جاريالانىم توپتاماسىن جالعاستىرادى. مەملەكەت باسشىسى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى ەل حالقىنا جولداۋىندا سيفرلاندىرۋ سالاسىندا قول جەتكىزىلگەن ناتيجەلەردى كۇشەيتۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ ءوتتى. جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن «ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورماسىنا ەنگىزۋ سالاسىندا جۇمىستى ەرەكشە جانداندىرۋ قاجەت.
بۇگىندە بۇۇ باعالاۋى بويىنشا قازاقستان سيفرلاندىرۋ سالاسىندا ىلگەرى جەتىستىكتەردى كورسەتىپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلىمىز 193 مەملەكەت اراسىندا 24ء-شى ورىندا، سونداي-اق ونلاين-قىزمەتتەر يندەكسى بويىنشا 10 كوشباسشىنىڭ قاتارىنا كىرەدى. مىسالى، ينتەرنەت ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە قول جەتكىزۋ 92%-عا جەتتى.
سونىمەن قاتار بيومەتريالىق سايكەستەندىرۋ جانە QR-قولتاڭبا قىزمەتتەرى ەنگىزىلۋدە، بۇل ەلەكتروندى قىزمەتتەردى الۋ ۇدەرىسىن ەداۋىر جەڭىلدەتتى. 2024 جىلى QR-كودتاردىڭ كومەگىمەن 8 ملن-نان استام قول قويىلدى، ال Digital ID جۇيەسى ارقىلى 18 ملن-نان استام سايكەستەندىرۋ جۇرگىزىلدى.
«ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورماسىن جەتىلدىرۋ جانە جاڭعىرتۋ پروسەسى ۇزدىكسىز جانە ءۇشىنشى نۇسقاعا كوشۋدىڭ بەلسەندى كەزەڭىندە. جاڭا eGov جي تەحنولوگيالارىن قولدانۋ ارقىلى ايتارلىقتاي تۇراقتى ءارى ىڭعايلى بولادى.
قازاقستان تاجىكستان، توگو، سەررا-لەونە سياقتى ەلدەرمەن ەلەكتروندى ۇكىمەت سالاسىنداعى وزىق شەشىمدەرىن بولىسە باستادى. مەملەكەت تىركەۋدەن باستاپ كومپانيالاردى تاراتۋعا دەيىنگى قولداۋدىڭ تولىق سيكلىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، بيزنەس ءۇشىن دە وسىنداي سەرۆيستەردى ازىرلەيدى.
IT سالاسىنداعى يننوۆاسيالار
2024 جىلى قازاقستاننىڭ IT سالاسى قارقىندى ءوسىمدى كورسەتتى. IT-كومپانيالاردىڭ سانى 18 683-كە جەتتى. سوڭعى ءۇش جىلدا 16% ءوسىم. ماسەلەن، ەلىمىزدە «Astana Hub» حالىقارالىق تەحنولوگيا پاركى جۇمىس ىستەيدى. بۇگىندە ول قازاقستانداعى IT-ستارتاپتاردى دامىتۋ ورتالىعى رەتىندەگى ءرولىن ايقىندادى. تەحنوپارك 1،5 مىڭنان استام قاتىسۋشىنى بىرىكتىردى. ولاردىڭ ىشىندە 1102 قازاقستاندىق جانە 437 شەتەلدىك كومپانيا بار. قاتىسۋشىلاردىڭ جالپى تابىسى 1،2 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. ءوسىم سوڭعى بەس جىلدا 31 ەسە ارتتى. بيىل ەكسپورتتىق ءتۇسىم 140 ملرد تەڭگەدەن استى. ءتورت جىلداعى جىلدىق ءوسىم دە 10 ەسەدەن استام. وسىلايشا، «Astana Hub» وڭىردەگى جەتەكشى تەحنوپارك رەتىندە ءوز پوزيسياسىن نىعايتۋدى جالعاستىرۋدا.
يننوۆاسيالىق ەكوجۇيەنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى – ايماقتىق حابتاردىڭ دامۋى. بۇگىنگى تاڭدا بۇكىل ەلىمىز بويىنشا وسىنداي 18 الاڭ جۇمىس ىستەيدى. ولار جەرگىلىكتى ستارتاپتار مەن كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا بەلسەندى ىقپال ەتەدى. ستارتاپتار مەن IT يندۋسترياسىن دامىتۋ جونىندەگى بارلىق باعدارلامالار ايماقتىق IT-حابتار ءۇشىن قولجەتىمدى. وسىعان سايكەس، وڭىرلىك حابتار دارىنداردى اشۋعا جانە كۇشتى يننوۆاسيالىق ەكوجۇيەنى قۇرۋعا ىقپال ەتەتىن قازاقستانداعى IT-يندۋستريانى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى درايۆەرىنە اينالۋدا.
قازاقستاندا IT-سالانىڭ الەۋەتىن تولىققاندى اشۋ ءۇشىن «ۇلتتىق يننوۆاسيالىق جۇيەنىڭ «ءبىرىڭعاي تەرەزەسى» قۇرىلدى، وندا IT-ماماندارعا، يننوۆاتورلارعا جانە عىلىمي قايراتكەرلەرگە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ كوپشىلىگى شىعارىلدى. پورتال مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ءبولۋدىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇگىندە ونى جىل سايىن جارتى ملن-نان استام ادام پايدالانادى. پورتال EGOV سەكىلدى ءبىرىڭعاي تەرەزەگە اينالدى دەپ ايتۋعا بولادى.
سونىمەن قاتار الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن دارىندى مامانداردى تارتۋ ءۇشىن جاعدايلار جاسالۋدا. احقو بازاسىندا ەكسپات ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ول شەتەلدىك ماماندار ءۇشىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى الۋدىڭ ءبىرىڭعاي تەرەزەسى رەتىندە قىزمەت ەتەدى.
IT قىزمەتتەرىن ەكسپورتتاۋ
قازاقستاننىڭ IT-قىزمەتتەرىنىڭ ەكسپورتى قارقىندى ءوسىمدى كورسەتىپ وتىر. 2023 جىلى ونىڭ كولەمى $529 ملن-عا جەتتى، ال 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا بۇل كورسەتكىش $305 ملن-نان استى. ياعني، مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2026 جىلعا قاراي IT-قىزمەتتەر ەكسپورتىن $1 ملرد-قا دەيىن جەتكىزۋ جونىندەگى تاپسىرماسى سەنىمدى تۇردە ورىندالۋدا.
ول ءۇشىن قازاقستاندا جەتەكشى ساراپشىلار مەن ينۆەستورلار تارتىلاتىن ءتۇرلى اكسەلەراسيالىق باعدارلامالار جۇرگىزىلۋدە. وسىلايشا، كوممەرسيالىق ونىمدەردىڭ سىرتقى نارىقتارعا شىعۋىن جەڭىلدەتەدى.
سونىمەن قاتار حالىقارالىق جەلى دە كەڭەيىپ كەلەدى. ءقازىر اقش، ساۋد ارابياسى جانە سينگاپۋردا ءۇش شەتەلدىك IT-حاب تابىستى جۇمىس ىستەۋدە. وسى باستامالاردىڭ بارلىعى دارىنداردىڭ باسىن قوسۋعا كومەكتەسەدى ءارى قازاقستاندىق ستارتاپتارعا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى.
ايتا كەتەيىك، قازاقستان ءقازىردىڭ وزىندە جاسالعان ۆەنچۋرلىق مامىلەلەر كولەمى بويىنشا وڭىردە كوشباسشى سانالادى. ماڭىزدى ينۆەستيسيالاردى CITIX، Hero's Journey، Higgsfield AI جانە باسقا دا كومپانيالار سالدى. وسى كومپانيالاردىڭ كەيبىرى ءقازىردىڭ وزىندە $100 ملن باعالاۋعا قول جەتكىزدى. شىن مانىندە، قازاقستان وڭىردەگى يننوۆاسيالاردىڭ نەگىزگى ورتالىعىنا اينالۋدا.
بۇگىندە قازاقستاننان IT-قىزمەتتەر 86 ەلگە ەكسپورتتالادى، بۇل وتاندىق كومپانيالاردىڭ جوعارى سۇرانىسى مەن جاھاندىق دەڭگەيدە تابىستى باسەكەلەسۋ قابىلەتىن راستايدى. ەكسپورتتىڭ نەگىزگى باعىتتارى – رەسەي، يرلانديا، مەكسيكا، اقش جانە سينگاپۋر.
IT-مامانداردى دايارلاۋ
2024 جىلى IT-مامانداردىڭ ورتاشا ايلىق جالاقىسى 54%-عا ءوسىپ، 673 مىڭ تەڭگەگە جەتتى، بۇل بىلىكتى كادرلارعا جانە باسەكەگە قابىلەتتى ەڭبەك جاعدايلارىنا جوعارى سۇرانىستى كورسەتەدى. IT-سالاداعى جۇمىسپەن قامتۋ 12%-عا ارتىپ، 187 مىڭ ادامعا جەتتى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا جەكە IT-مەكتەپتەردى ىنتالاندىرۋ ارقىلى 2025 جىلعا قاراي 20 مىڭ IT-مامان دايارلاۋعا باعىتتالعان Tech Orda باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. جەكە IT-مەكتەپتەر اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىندا 16 مىڭنان استام ساراپشى دايىندادى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس ەڭبەك نارىعىن بىلىكتى كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ شەڭبەرىندە جۇرگىزىلۋدە. ايتپاقشى، باسقا سالالاردان IT سالاسىنا اۋىسا العان Tech Orda باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ ءساتتى مىسالى دا از ەمەس.
جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ
مەملەكەت باسشىسى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى ەل حالقىنا جولداۋىندا تۇراقتى دامۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكت پەن سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى، سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى بىرنەشە ماڭىزدى باستامالاردى جۇزەگە اسىردى:
- سالانىڭ دامۋىن ۇيلەستىرەتىن جي كوميتەتى قۇرىلدى؛
- 2024-2029 جىلدارعا ارنالعان جي دامىتۋ تۇجىرىمداماسى بەكىتىلدى؛
- جي تۋرالى زاڭ جوباسى ازىرلەندى، ول ودان ءارى ءوسۋ ءۇشىن قاجەتتى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانى قامتاماسىز ەتەدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا استانا قالاسىندا جاساندى ينتەللەكت ورتالىعىن اشۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ورتالىقتىڭ ميسسياسى ءوڭىردىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن دارىنداردى تارتۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ جي-ترانسفورماسياسىنا جاردەمدەسۋ. جىل سايىن مىڭداعان مامانداردى، جۇزدەگەن ستارتاپتاردى جانە جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى ونداعان عىلىمي جوبالاردى دايىنداۋ جوسپارلانۋدا.
سونىمەن قاتار قازىرگى ۋاقىتتا مەكتەپ وقۋشىلارىنا ارنالعان TUMO كرەاتيۆتى تەحنولوگيالار ورتالىعىن قوسقاندا، ءبىلىم بەرۋ جوبالارىن ىسكە قوسۋ جوسپارلانۋدا. سونداي-اق بيىلعى قازان ايىندا جي سالاسىنداعى مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن وڭىردەگى العاشقى جاساندى ينتەللەكت مەكتەبى Tomorrow School اشىلدى.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قازاقستاندا KazLLM جەكە تىلدىك مودەلى ازىرلەنۋدە. ول قازاقستاندىق كومپانيالار ازىرلەيتىن ءبىرقاتار تەحنولوگيالىق شەشىمدەر ءۇشىن نەگىز بولۋعا ءتيىس. بۇل شەتەلدىك تەحنولوگيالارعا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، اسىرەسە ۇلتتىق مۇددەلەردى، دەربەس دەرەكتەردى قورعاۋ جانە ەلىمىزدىڭ يدەولوگيالىق تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. ءوز تىلدىك مودەلىن قولدانۋ IT-قىزمەتتەردىڭ ىشكى نارىعىن دامىتۋعا ىقپال ەتەدى. بۇگىنگى تاڭدا جينالعان 148 ملرد تاڭبالاۋىشتا مودەلدىك جاتتىعۋلار بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە.
ايتا كەتۋ كەرەك، ونىڭ نەگىزىندە جي نەگىزىندە ونىمدەر جاسالۋدا. بۇل eGov، E-otinish جانە زاڭ كومەكشىسى سياقتى باعىتتارداعى IT-كومەكشىلەرى.