ساۋلەتى جاراسقان استانانىڭ باس جوسپارى قانشا رەت وزگەردى

استانا دەسە ەسكە جاپون ساۋلەتشىسى كيسە كۋروكاۆا تۇسەدى. حالقىنىڭ سانى 800 مىڭ ادامنان اسپايتىن، ەسىلدىڭ ەكى جاعىنا ۇيلەسىممەن جايعاسقان قالانى جوسپارلاعان عالىمنىڭ جوباسى كەيىنگى 23 جىلدا بىرنەشە رەت وزگەردى. ءتىپتى، ونىڭ شەشىمىن استاناعا جارامسىز دەپ تانىپ، تۇبەگەيلى باس تارتۋعا وقتالعان كەزەڭدەر دە بولعان ەكەن. Almaty-akshamy.kz استانا كۇنى مەرەكەسىنىڭ قارساڭىندا وسى وقيعالاردىڭ تىزبەگىنە شولۋ جاسادى.

1997 جىلدان 2000 جىلعا دەيىن

قالانى دامىتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى ەسكيز-يدەياسىن ازىرلەۋ كونكۋرسىندا «اق-وردا» جوبالاۋ-قۇرىلىس فيرماسى جەڭىسكە جەتەدى. قازاقستاندىق ساۋلەتشىلەردەن قۇرالعان توپ الداعى 4 جىلدىڭ باس جوسپارىن ازىرلەيدى. توپ جەتەكشىسى – كسرو حالىق ساۋلەتشىسى قالدىباي مونتاحايەۆ ەدى.

2000 جىلدان 2001 جىلدىڭ كۇزىنە دەيىن

«ساۋد بەن لادەن گرۋپپ» اراب كومپانياسىنىڭ باستاماسىمەن ەۋروپا مەن امەريكادان شاقىرىلعان ساۋلەتشىلەر توبى باس جوسپار ازىرلەدى.

2001 جىلدان 2005 جىلعا دەيىن

بۇعان دەيىن ەكولوگيا مەن تەحنولوگيانى قالا قۇرىلىسىندا شەبەر پايدالاناتىن ساۋلەتشى رەتىندە تانىلعان كيسە كۋروكاۆا جاپونيا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق اگەنتتىگىنىڭ زەرتتەۋ توبىمەن بىرگەقازىرگى استانانىڭ وزەگىنە اينالعان باس جوسپار ازىرلەدى. قالانىڭ تۇجىرىمداماسىنا ارنالعان حالىقارالىق كونكۋرستا وسى ەسكيز جەڭىسكە جەتكەن ەدى.

جاپون ساۋلەتشىسىنە جاڭا استانانى ۇلتتىق داستۇرلەر مەن تاريحتان حابار بەرىپ تۇراتىن جانە وسىنداي تاريحي مازمۇن جاس مەملەكەتتىڭ بولاشاققا دەگەن امبيسياسىمەن ۇيلەسەتىن جوسپار ازىرلەۋ تاپسىرىلدى.

جاپون ساراپشىلارى ەلوردانىڭ استانا قالاسىنا كوشۋىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمدى بيزنەس-جوسپار رەتىندە ۇسىنا ءبىلدى. ۋاقىت وتە كەلە وسىناۋ ۇتىمدى جوسپاردىڭ جەمىسى مەملەكەت باسشىلىعىنىڭ كورەگەن شەشىمى رەتىندە دارىپتەلدى. شىن مانىندە، استانانىڭ ەلدەگى ەڭ ءىرى ءۇش مەگاپوليستىڭ ءبىرى بولىپ قالىپتاسۋىندا جاپون ماماندارىنىڭ ۇلەسى زور.

كۋروكاۆا ۇسىنعان جوسپاردىڭ نەگىزگى قاعيدالارى «سيمبيوز»، «مەتابوليزم» دەيتىن ۇعىمدارعا نەگىزدەلدى. قاراپايىمداپ ايتساق، ەلوردا دامىعان سايىن تابيعاتقا، تاريحقا، كوشپەلى حالىقتىڭ داستۇرىنە جاقىنداي ءتۇسۋى كەرەك بولعان. بۇل قاعيدالاردىڭ وزەگى ەسىل وزەنى بولادى دەپ مەجەلەندى.

ەسىلدىڭ وڭتۇستىك جاعىندا تەمىرجول ۆوكزالىنىڭ ماڭىنا شوعىرلانعان ترانزيتتىك-ىسكەرلىك توراپ بوي كوتەرىپ، ول ورماندى القاپقا ۇلاسۋى كەرەك بولدى. ورماندى القاپ ساياباققا تىرەلىپ، ءارى قاراي ۇكىمەت قالاشىعى مەنمۇندالاپ تۇرۋى كەرەك دەپ جوسپارلاندى. ۇكىمەت قالاشىعىنىڭ اۋماعىندا تۇرعىن ۇيلەر، بيزنەس، مادەنيەت، دەمالىس جانە ءبىلىم بەرۋ نىساندارى بوي كوتەرۋگە ءتيىس ەدى.

ءقازىر ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىن «سۋىق»، «جانسىز» عيماراتتار شەرۋى رەتىندە سىنايتىندار بار. قالانىڭ مۇنداي سيپات الۋىنا كيسە كۋروكاۆا دا قارسى ەدى. جاپون ساۋلەتشىسى قالانىڭ نەگىزگى وزەگى بولۋ كەرەك دەگەن قاعيدادان باس تارتتى. نەگىزگى وزەكتىڭ ماڭىنا قالا شوعىرلاندىرۋدان الدىن الا كەسىپ-پىشىلگەن ەسكيز بويىنشا بىرنەشە بولىككە بولىنگەن ساۋلەت وڭتايلى دەپ ەسەپتەدى. مۇنداي سىزباداعى ءار بولىكتىڭ ماڭىزدى فۋنكسياسى بولۋى كەرەك ەدى. سىزبا قالا اۋداندارىنىڭ قانداي دا ءبىر بيزنەس-مۇددەنىڭ نەمەسە زاماناۋي تەندەنسيانىڭ جەتەگىندە كەتپەي، ۇزاق مەرزىمگە مەجەلەنگەن جوسپار بويىنشا دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋگە ءتيىس بولدى.

جاپون ساۋلەتشىسى ۇسىنعان «ابستراكتىلى سيمۆوليزم» قاعيداتى قازىرگى ءماجىلىس پەن سەناتتىڭ، ۇكىمەت ءۇيى مەن جوعارى سوت عيماراتىنىڭ، اقوردانىڭ كەسكىنىننەن كورىنىس تاپتى. وسىلايشا، قازاقتىڭ قولدانبالى كوركەم ونەرىن ساۋلەت ونەرىنە وتە يكەمدى قولدانۋعا بولاتىنىن ءىس جۇزىندە دالەلدەندى.

2005 جىلدان 2006 جىلعا دەيىن

باس جوسپاردى تۇزەتۋ يدەياسىنىڭ ەسكيزىنە جاريالانعان رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا نۇرماحان توقايەۆ ازىرلەگەن تۇجىرىمداما جەڭىسكە جەتتى. جالپى، 2005 جىلعا قاراي كيسە كۋروكاۆانىڭ قاعيداسى ەلدەگى جەتەكشى ساۋلەتشىلەر تاراپىنان سىنعا ۇشىراپ ءجۇردى. جاپون توبى ۇسىنعان باس جوسپار فيلوسوفيالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولعانىمەن، استانانىڭ ناقتى جاعدايىنا، شىنايى ومىرگە «سايكەسپەيتىنى» ايتىلدى.

كۋروكاۆا ۇسىنعان باس جوسپاردا قالا حالقى 2030 جىلى 800 مىڭ ادامعا جەتەدى دەپ كورسەتىلگەن. بۇل جەردە استاناسىن اۋىستىرعان تۇركيا، اۋستراليا سياقتى ەلدەردەگى دەموگرافيالىق ستاتيستيكا نەگىزگە الىنعان. ءبىراق، بۇل ەلدەردەگى سەناريي قازاق دالاسىندا جارامسىز بولىپ شىقتى. استانا حالقىنىڭ سانى 2005 جىلى 500 مىڭ، 2008 جىلى 615 مىڭ بولسا، 2017 جىلى ءبىر ميلليوننان استى.

كۋروكاۆانىڭ باس جوسپارىن سىناۋشىلار وسىنى العا تارتىپ، 2030 جىلعا دەيىن قابىلدانعان جوسپار ەسكىرگەن دەپ تانىلدى. بۇدان كەيىن جاڭا دەموگرافيالىق بولجام جاسالىپ، سونىڭ نەگىزىندە باس جوسپار ازىرلەۋگە كونكۋرس جاريالاندى. ونى نۇرماحان توقايەۆ باستاعان قازاقستاندىق ساۋلەتشىلەر توبى ۇتتى.

جاپوندار ۇسىنعان لينيالىق سىزبانىڭ ورنىنا نەگىزگى وزەكتىڭ ماڭايىنا شوعىرلاناتىن راديۋستىق جوبا تاڭداپ الىندى. مۇنداي ەسكيزدىڭ قازاقتىڭ اۋىل بولىپ توپتاسىپ قونىستانۋ داستۇرىنە ۇقسايتىنى دارىپتەلدى. جاڭا نۇسقادا قالانىڭ ىسكەرلىك اۋماقتارى مەن تۇرعىن اۋداندارى «ك-2» ەكىنشى اينالما جولىنىڭ ىشىندەگى شەڭبەردەن ورىن تەبۋى كەرەك بولدى، ياعني قالانىڭ ساۋلەتى مەن كەڭىستىكتىگى جولدارعا قاراپ بوي تۇزەۋى شارت ەدى. وسىلايشا، قالانىڭ ورتالىق بولىگىندە راديۋسى 8،3 شاقىرىم بولاتىن شەڭبەر پايدا بولدى. ال، قالانىڭ تۇرعىن ءۇي اۋماعى 18 مىڭ گەكتاردان اسپاۋى كەرەك ەدى. شەڭبەردىڭ سىرتىندا جەكە تۇرعىن ۇيلەردىڭ بوي كوتەرۋىنە جول بەرىلدى. ءبىراق، بۇل ۇيلەر جىلۋ-ەلەكتر ورتالىقتارىنىڭ ماڭىنان بوي كوتەرگەندىكتەن، ەكولوگياسى بۇلىنگەن بولىكتە ءومىر سۇرەتىن حالىقتىڭ ۇلەسى كوبەيدى. بۇل جوسپار كۋروكاۆانىڭ جوباسىنا قاراعاندا ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءتيىمسىز بولىپ شىقتى. ال، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى قالانىڭ نەگىزگى وزەگىنەن تىسقارى قالاتىن بولدى.

2007 جىلى استانا قالاسىن دامىتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان باس جوسپارىنىڭ تۇجىرىمداماسىنا حالىقارالىق ساراپتاما جۇرگىزۋ تاپسىرىلدى.

جۇرگىزىلگەن ساراپتاما بويىنشا نۇرماحان توقايەۆ ازىرلەگەن باس جوسپار تۇجىرىمداماسىنان باس تارتۋ ۇسىنىلدى. ساراپشىلار استانانىڭ بىرنەشە ورتالىعى بولۋ كەرەك دەگەن توقتامعا كەلدى. وسىلايشا، ك. كۋروكاۆانىڭ باس جوسپارىنا العاش رەسمي تۇزەتۋ بەكىتىلدى. دەگەنمەن، ونىڭ نەگىزگى قاعيدالارى ساقتالدى. تەك دەموگرافيالىق بولجام قازاقستاندىق باسقارۋ، ەكونوميكا جانە ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ ينستيتۋتىنىڭ زەرتتەۋ توبى جاساعان زەرتتەۋ نەگىزىندە وزگەرتىلدى.

2011 جىلى ۇكىمەت قاۋلىسىمەن باس جوسپارعا تاعى ءبىر تۇزەتۋ ەنگىزىلدى. بۇل جولعى وزگەرىسكە «قازاقستاننىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسى» مەن ۇكىمەتتىڭ 2007-2009 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى تۇرتكى بولدى.

اقىرعى تۇزەتۋ 2016 جىلى ەنگىزىلدى. بۇل تۇزەتۋ ەكسپو-2017 حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسىن دايىنداۋ مەن وتكىزۋ سەبەبىنەن تۋىنداعان ەدى.

جالپى، كيسە كۋروكاۆا ۇسىنعان «سيمبيوز» جانە «مەتابوليزم» قاعيدالارىن قازاقستاندىق ساراپشىلار كوپ سىناعانىمەن، 25 جىل ىشىندە ءبىرتالاي وزگەرىسكە ۇشىراعانىمەن، 2009، 2011 جانە 2016 جىلعى رەسمي تۇزەتۋلەر كەزىندە باس جوسپاردىڭ ەڭ قۇندى، ءارى جان-جاقتى پىسىقتالعان، كەلەشەكتى باعامداي بىلگەن تۇجىرىم ەكەنى مويىندالدى.

رەسمي استانانىڭ باستى مەكەمەلەرىنەن كورىنىس تاپقان «ابستراكتىلى سيمۆوليزمنەن» باس تارتۋ تاجىريبەسى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى (مانفرەدي نيكولەتتي)، «حانشاتىر» (نورمان فوستەر) ساۋدا كەشەنى مەن «بايتەرەك» (اقمىرزا رۇستەمبەكوۆ) سياقتى نىسانداردى ومىرگە اكەلدى.

قالانىڭ قازىرگى باس جوسپارىندا 10 مىڭعا جۋىق حالقى بار 148 جوسپارلاۋ سەكتورىنا ءبولۋ كوزدەلگەن.