قازاقستاندىقتاردىڭ قىتايلىق كولىكتەردى ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىنە قىزىعۋشىلىقتارى ارتىپ كەلەدى. مۇنداي ساتىپ الۋدىڭ قاجەتى بار ما جانە قانداي دا ءبىر ءقاۋىپ بار ما - Tengri Life وسى سۇراقتاردى قازاقستاندىق ءۇش اۆتوساراپشىعا جولداعان ەدى.
جۇڭگو كولىكتەرى ەل جولدارىندا
تاۋەلسىز اۆتوكولىك وداعىنىڭ ءتوراعاسى ەدۋارد ەدوكوۆ ءقازىردىڭ وزىندە قازاقستاندا قىتايلىق كولىكتەرگە سۇرانىس بار دەپ ەسەپتەيدى. مىسالى، تەن سەم جاقىندا اسپان استى ەلىنەن ەلەكتروموبيلگە تاپسىرىس بەرۋگە شەشىم قابىلداعان.
«مەن قىتايلىق ەلەكتروموبيلگە تاپسىرىس بەردىم، ءبىراق تاعى ءۇش ايعا جۋىق كۇتۋىم كەرەك، سەبەبى بۇل مۇلدەم جاڭا مودەل جانە ولاردىڭ شىعارىلىمى ەندى عانا باستالدى. ەلىمىزدە قىتايلىق كولىكتەرگە سۇرانىس بار دەپ ايتۋعا بولادى. مەنىڭ ويىمشا، جۇڭگو ءبىزدىڭ نارىققا ەرەكشە قىزىعا قارامايدى. ويتكەنى ول جاقتا جىلىنا ميلليونداعان كولىكتەر ساتىلسا، بىزدە بار بولعانى ون مىڭ عانا. سوعان قاراماستان كەيبىر قىتايلىق برەندتەر ءبىزدىڭ نارىققا كىرىپ، رەسمي وكىلدىكتەرىن اشادى»، - دەيدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
ارتىق بولماس بىلگەنىڭ
ەدۋارد ەدوكوۆ قىتايلىق ەلەكتروموبيلدى الماتى جولدارىندا جۇرگىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. مەگاپوليستە ەلەكتر كولىكتەرىنە ازدى-كوپتى جاقسى قالىپتاسقان ينفراقۇرىلىم بار. ال تاس جولداردا، اسىرەسە استاناعا قاراي دا زاريادتاۋ مۇمكىن بولماي وتىر – سايكەس ستانسيالار جوق.
«توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ الدەقاشان ەسكىرگەن تالاپتارىنا سايكەس ەلەكتر كولىكتەرىن زاريادتاۋ ستانسيالارىن تۇراقتارعا ورناتۋعا بولمايدى – بۇل ۇلكەن كەمشىلىك. قازىرگى زامانعى ەلەكتروموبيلدەرگە ارنالعان اككۋمۋلياتورلار ءارتۇرلى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى جانە مۇلدەم باسقا ماتەريالداردان جاسالعان. ءتىپتى، ون جىل بۇرىنعىدان دا، ءبىراق ازىرگە بۇل جايتتار ەسكەرىلمەي كەلەدى. جالپى، ەلەكتروموبيلدەر ەكولوگيالىق تازا كولىك. ول – بولاشاق دەپ ويلايمىن. مۇمكىن، ارنايى سالىق جەڭىلدىكتەرى نەمەسە باسقا دا مۇمكىندىكتەر قارالسا، مۇنداي كولىكتەردى ءبىزدىڭ جولداردا كوبىرەك كەزدەستىرۋگە بولار ەدى»، - دەدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
استاناداعى ەۆاكۋاسيا قىزمەتىنىڭ يەسى داۋلەت جۇمابايەۆ ەلوردا جولدارىندا قىتايلىق كولىكتەردىڭ ءجۇرۋى ءقازىردىڭ وزىندە ءجيى كەزدەسەتىن قۇبىلىسقا اينالدى دەپ ەسەپتەيدى.
«قىتايدىڭ اۆتوونەركاسىبى ديزاين جاعىنان دا، جاڭا برەندتەر مەن مودەلدەر سانى جاعىنان دا وتە ءساتتى قادام جاسادى. مەن ءوزىمنىڭ بايقاعانىم، كوزگە تۇسەتىن ءاربىر بەسىنشى جاڭا كولىك وسى ەلدەن شىققان. سوندىقتان سۇرانىس بار ەكەنى ءسوزسىز»، - دەدى ول.
دەگەنمەن، جاڭا كولىك ساتىپ الماس بۇرىن، الدىمەن جاقسى جانە جامان جاقتارىن تارازىلاپ العان ءجون، - دەپ تولىقتىردى داۋلەت جۇمابايەۆ.
ارتىقشىلىقتارى
اۆتوبلوگەر دياس ءۋاليحان قىتايدان كولىك ساتىپ الۋدىڭ زيانىنان گورى پايداسى كوپ دەپ ەسەپتەيدى.
باعاسى
باستى ارتىقشىلىعى – مۇنداي تەحنيكالاردىڭ باعاسىندا، دەپ باسا ايتادى دياس ءۋاليحان.
«كارىس، جاپوندىق جانە قىتايلىق كولىكتەردىڭ باعاسى بىردەي بولعاندىقتان، ءسىز اسپان استى ەلىنەن شىققان كولىكتىڭ جوعارى كلاسستى ءارى وپسيالارى كوبىرەك بولاتىنى ءسوزسىز. ەگەر ءبىز كولىكتىڭ ءبىر كلاسىن سيپاتتامالارىنا قاراي الاتىن بولساق، وندا قىتايلىقتاردىڭ قۇنى ايتارلىقتاي تومەن بولادى. مۇنداعى باستى فاكتور – باعا-ساپا-سان اراقاتىناسى. بۇل قىتايدان كەلەتىن كولىكتەر ءۇشىن جاقسىراق»، - دەدى ول.
ەدۋارد ەدوكوۆ قىتايدان شىققان جاڭا اۆتوكولىك ادەتتە باعاسى جاعىنان ەۋروپالىق نەمەسە كورەيلىك ارىپتەستەرىنەن ايتارلىقتاي تومەن تۇراتىنىن اتاپ كورسەتەدى.
«ءسىز جاڭا كولىكتى جانە ەۋروپالىق نەمەسە كورەيلىك برەندتەرمەن سالىستىرعاندا وتە قولايلى باعامەن ساتىپ الىپ جاتىرسىز»، - دەپ قوستى ساراپشى.
اۆتوكولىكتىڭ تەحنيكالىق جابدىقتالۋى
قىتايدان كەلەتىن كولىكتەردە بارلىق قاجەتتى تەحنيكالىق قۇرال-جابدىقتارى بار جانە ءبىز كۇتكەننەن دە كوپ، - دەپ جالعاستىردى دياس ۋاليحان.
«ءتىپتى، مىسالى، جوعارى جىلدامدىقتى ديسپلەيلەر، داۋىسپەن باسقارۋ، جىلىتۋ جانە قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىنىڭ كوپتەگەن نۇسقالارى سياقتى بولشەكتەر ءقازىردىڭ وزىندە ورتاشا باعا سەگمەنتىندەگى كولىكتەردە بار. ياعني، ولاردا ادامعا ءبىرشاما جاعداي جاسالعان دەۋگە بولادى»، - دەدى دياس ءۋاليحان.
«ەگەر نەمىس، جاپوننىڭ ءبىر كلاستاعى كولىكتەرىمەن سالىستىراتىن بولساق، قىتايلىقتاردىڭ فۋنكسيونالدىعى الدەقايدا جوعارى بولادى. مىسالى، اسپان استى ەلى كولىگىندە بارلىعى «ەلەكتروندى» تۇرعىدا جۇمىس ىستەيتىن بولادى. بارلىق باسقا فاكتورلار تەڭ بولعان كۇندە، قىتايلىق اۆتوكولىكتىڭ ءبىر ارتىقشىلعى بايقالادى»، - دەدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
وسى ماسەلە بويىنشا ارىپتەستەرىنىڭ پىكىرىنە داۋلەت جۇمابايەۆتا قوسىلادى.
«جابدىقدالۋى جاعىنان العا وزادى. كەيدە ءتىپتى كوش ىلگەرىلەپ كەتكەن. بۇل دا ساتىپ الۋشىلاردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارۋدىڭ بىردەن-بىر جولى»، - دەپ قوستى ول.
كەپىلدىك
«قىتايلىق كومپانيالار ءوز كولىكتەرىنە تاماشا كەپىلدىك بەرەدى. ولاردىڭ ستاندارتى 5 جىل نەمەسە 150 000 شاقىرىم. ءتىپتى كەيبىرەۋلەرى 7 جىل نەمەسە 200 000 شاقىرىمدىق كەپىلدىك بەرەدى. قىتايلىق برەندتەر ءقازىر جاڭادان نارىققا شىعىپ، اۆتو پايدالانۋشىلارعا ەڭ قولايلىسىن ۇسىنۋعا تىرىسۋدا. جاپوندىق جانە كورەيلىك كومپانيالار مۇنداي كەپىلدىك بەرمەيدى»، - دەدى دياس ءۋاليحان.
مودەلدەردىڭ كەڭ تاڭداۋى
«قىتايدا اۆتوموبيل شىعاراتىن زاۋىتتار وتە كوپ. تەك ەلەكتروموبيل شاعاراتىن زاۋىتاردىڭ ءوزى 180-گە جۋىقتايدى. ولار كەز كەلگەن تالعامعا، تۇسكە جانە بيۋدجەتكە سايكەس اۆتوموبيلدەر شىعارا الادى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ نارىق مۇنداي مولشىلىقتى سەزىنە قويمايدى. ويتكەنى، ولار ءۇشىن قازاقستان نارىعى وتە از. ءبىراق جۇڭگو كولىگىن قالاساڭىز، كەز كەلگەنىن اكەلىپ بەرۋگە تىرىسادى»، - دەپ جالعاستىردى ەدۋارد ەدوكوۆ.
تارتىمدى قارجى قۇرالدارى
«ءداستۇرلى ساتىپ الۋ نۇسقالارىنان بولەك - قولما-قول اقشاعا ساتىپ الۋ، نەسيە - ەڭ تومەنگى پايىزدىق مولشەرلەمەمەن ءبولىپ تولەۋ باعدارلامالارى دا بار. مىسالى، مەن بىلەتىن ءبىر كومپانيا ءبولىپ تولەۋ، وندا ءبىرىنشى جىلدىق پايىزدىق مولشەرلەمەسى بار بولعانى 0،01%-عا تەڭ. سونان كەيىن نەسيە سياقتى شارتتار. ەگەر ءسىز ونى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە جاۋىپ ۇلگەرسەڭىز، بۇل قوسىمشا بانكتىك نەسيەسىز ەڭ قولايلى نۇسقا بولىپ تابىلادى»، - دەپ جالعاستىردى دياس ءۋاليحان.
ماشينالارعا قولجەتىمدىلىك
«قازاقستان نارىعىنداعى قازىرگى جاعدايعا سۇيەنە وتىرىپ، مەن قىتايلىق كولىكتەردىڭ قولجەتىمدى جانە كەز كەلگەن ۋاقىتا ساتىپ الۋعا بولاتىنىن بىلەمىن. ەگەردە كولىك بولماي قالعان جاعدايدىڭ وزىندە كوپ كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق»، - دەدى دياس ءۋاليحان.
«مەنىڭ ويىمشا، جوعارىدا اتالعان تارماقتار ءبىزدىڭ ەلدە قىتايلىق كولىكتەرگە دەگەن سۇرانىستى ارتتىرادى، ونىڭ ۇستىنە مۇنداي كولىكتەر بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە نارىقتا وزدەرىنە سەنىمدىلىكتى ارتتىراتىن بولادى»، - دەدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
كەمشىلىكتەرى
اۆتوكولىك بولشەكتەرى
ارينە، يدەالدى نۇسقالاردىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس دەيدى ساراپشىلار. مۇنداي كولىكتەر ىستەن شىققان كەزدە قوسالقى بولشەكتەردى تابۋ قيىنعا سوعادى.
«وكىنىشكە وراي، ديلەرلەردىڭ كوبى قوسالقى بولشەكتەرمەن جەتكىلىكتى دەڭگەيدە اۆتوبولشەكتەرمەن قامتاماسىز ەتىلمەۋى مۇمكىن. ءيا، ءجۇرىس بولىگىندە ماسەلە تۋىنداي قويماس، ءبىراق، مىسالى، ەسىك نەمەسە ارتقى تەرەزە سياقتى بولشەكتەرمەن – جەتكىلىكتى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتىلمەيدى. ويتكەنى بۇلار كۇندەلىكتى سۇرانىسقا يە ەمەس»، - دەدى دياس ءۋاليحان.
داۋلەت جۇمابايەۆ قىتايلىق كولىكتەرگە ارنالعان بولشەكتەردى ىزدەۋدە ماسەلەلەر تۋىنداۋى مۇمكىنى دەگەن پىكىرمەن كەلىسەدى.
«بۇعان دەيىن مەنىڭ تاجىريبەمدە قىتايلىق زاۋىت بۇل قوسالقى بولشەك جوق جانە بولمايدى دەپ مالىمدەگەن جاعدايلار بولدى، ويتكەنى ماشينا بەس جىل بۇرىن شىعارىلىپ، قازىرگى كەزدە توقتاتىلعان. بۇل ساتىپ الۋشىلار ءۇشىن وتە وكىنىشتى، ءارى كومەكتەسە المايتىن جاعداي. مۇنداي كەزدە اۋىستىرۋ نۇسقالارىن ىزدەۋگە كوپ ۋاقىت كەتەدى»، - دەپ قوستى ول.
باسقارۋ ءتىلى
قىتايدان ءوزىڭىز كولىك اكەلسەڭىز، كولىكتى باسقارۋ ءتىلىن بەيىمدەۋگە دايىن بولىڭىز، دەيدى تاۋەلسىز اۆتوكولىك وداعىنىڭ ءتوراعاسى.
«رەسمي ديلەرلەر ارقىلى ەمەس، ءوز بەتىنشە اكەلىنەتىن كولىكتەر ورىستاندىرىلماعان (قازاق تىلىنە بەيىمدەلمەگەن) جانە ءبارى سايكەسىنشە جۇڭگو تىلىندە. باسقا تىلگە اۋدارۋدى ءقازىردىڭ وزىندە ءۇشىنشى تاراپ كومپانيالارى - ءسىز جۇرگىزىپ جاتىرسىز. مۇنى ءوز تاۋەكەلىڭىزگە بايلانىستى جاساڭىز. بۇل شەشىلەتىن ءسات، ءبىراق بۇل ۋاقىت پەن قوسىمشا اقشانى بوسقا كەتىرۋ»، - دەپ جالعاستىردى ەدۋارد ەدوكوۆ.
سەرۆيستىك قىزمەتتىڭ بولماۋى
«ازىرگە ءبىزدىڭ ەلدە رەسمي اۆتوديلەرلەر جەتكىلىكسىز. ءىس جۇزىندە ەلەكتروموبيلدەر مۇلدەم جوق. ياعني تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ، كەپىلدىكتەر تۋرالى سۇراقتار كوپ تۋىنداۋى مۇمكىن»، - دەپ ەسەپتەيدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
كولىكتى قايتا ساتۋ
كولىكتى قايتا ساتۋ كەزىندە قيىندىقتارعا دايىن بولىڭىز، دەيدى د.ءۋاليحان. ويتكەنى كوپتەگەن ادامدار قىتايلىق كولىكتەرگە ءالى دە كۇمانمەن قارايدى. باعانىڭ تومەندەۋىن كۇتۋگە تۋرا كەلۋى مۇمكىن.
«ادەتتە، از تانىمال برەندتەر الەۋەتتى ساتىپ الۋشىلاردىڭ سەنىمىن ازايتادى. سوندىقتان، ولار ءالى دە جاپوندىق جانە كورەيلىك باسەكەلەستەرىنە قاراعاندا باعاسى جاعىنان ارزانىرق بولادى. ياعني، ءبىر كلاسستاعى كولىكتەردى قايتا ساتقاندا، وڭتۇستىك كورەيا نەمەسە جاپونيا سياقتى باسقا ەلدەردىڭ يمپورتتىق كولىكتەرىمەن بىردەي سومادا باعالاماۋىڭىز كەرەك»، - دەدى دياس ءۋاليحان.
«ۋاقىت وتە كەلە كولىك قايتالاما نارىقتاعى باعاسىن نەمەسە وتىمدىلىگىن جوعالتۋى جانە سالوننان كولىكتى ءبىرىنشى ساتىپ العان يەسى ونىڭ جالعىز يەسى بولۋى مۇمكىن»، - دەدى داۋلەت جۇمابايەۆ.
«باسقا كومپانيالارمەن سالىستىرعاندا كوپتەگەن قىتايلىق برەندتەر كوپ ۋاقىتقا شىداس بەرمەيدى. شارتتى تۇردە 100-گە قارسى 20-30 جىل. بۇل جەردە دە بەلگىلى ءبىر تارماقتار مەن تاۋەكەلدەر بار. ءبىراق قىتايدىڭ اۆتوونەركاسىبى وتە تەز دامىپ جاتىر – ءتىپتى سوڭعى بەس جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. كومپانيالار ساپا، فۋنكسيونالدىعى جاعىنان قالاي وسكەنىن كورۋگە بولادى»، - دەدى ەدۋارد ەدوكوۆ.
ە.ەدوكوۆ بارلىق جاقسى جانە جامان جاقتارىن تارازىلاي كەلە، قىتايدان ەلەكتروموبيلگە تاپسىرىس بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعانىن جەتكىزدى.
«بەس جىل بۇرىن مەن قىتايلىق اۆتوكولىك ونەركاسىبىنە كۇمانمەن قارادىم، ءبىراق ءقازىر ىلگەرىلەۋشىلىكتى كورىپ تۇرمىن. سوندىقتان اقشا ۇنەمدەۋ جاعىنا ءمان بەرە باستادىم. ءقازىر ەكىنىڭ-بىرىنىڭ 50-60 مىڭ دوللار (شامامەن 22 422 000 - 26 907 000 تەڭگە) تۇراتىن كولىكتەرگە قولى جەتە بەرمەيدى. ال قىتايدىڭ سول كلاسستاعى كولىكتەرى 20-30 مىڭ دوللار (شامامەن 8 969 000 - 13 453 000 تەڭگە) تۇرادى. ءيا، كولىكتىڭ ءجۇرۋ بولشەكتەرى نەمىستىڭ قاراپايىم كولىكتەرىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيتىن شىعار. دەگەنمەن قاراپايىم تۇتىنۋشى ءۇشىن بۇل جەتكىلىكتى. ال لداعى ۋاقىتتا ديلەرلەر لايىقتى سەرۆيستىك قولداۋ كورسەتىپ، ساپالى سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋدى قولعا السا، بۇل تاماشا بيۋدجەتتىك شەشىم بولادى»، - دەپ تۇيىندەدى ە. ەدوكوۆ.