بۇگىنگىدەي ءبارى جەتكىلىكتى زاماندا ىستەن شىققان، كەرەكسىز دۇنيەنى جيناي بەرەتىن جاندار اينالامىزدا از ەمەس. مەيلى ول كيىم بولسىن، ىدىس، جيھاز نەمەسە ۇساق-تۇيەك زاتتار بولسىن. ەسكى-قۇسقىنى تاستاۋعا كوز قيماي، وزىندەگى بار دۇنيە-مۇلكى ازداي، وزگەنىڭ قاجەتسىز دەپ تاستاعانىن دا ۇيگە تاسيتىندار دا تابىلادى. سىرت كوزگە ەش سوكەتتىگى جوق بولىپ كورىنگەنمەن، مۇنداي ادەت بايقاۋسىزدا پسيحولوگيالىق دەرتكە ۇلاسۋى مۇمكىن ەكەنىن ءبىلدىڭىز بە؟ كەي زاتتاردان باس تارتۋ نەگە سونشالىق قيىن؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن Aqshamnews.kz ءتىلشىسى ىزدەپ كوردى.
كەيبىر ادامدار ءۇشىن مۇنداي دۇنيەلەر جاي عانا كەزىندە قولدانعان زات نەمەسە ەستەلىك بولسا، ەندى بىرەۋلەر ءۇشىن ولاردى تاستاۋ - ۇلكەن كۇيزەلىس، ءتىپتى قورقىنىش تۋدىرادى. "كەرەك بولىپ قالار"، "ءبىر كادەگە جارار" دەگەن ويمەن جينالعان زاتتار بۇرىش-بۇرىشتى بىرتىندەپ تولتىرىپ، ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قاجەت كەڭىستىكتى ۇيگە ەمەس، ۇيىندىگە اينالدىرادى.
شامادان تىس قاجەتسىز زاتتاردى "جيناي بەرۋ" ۋاقىت وتە ءۇيدى قوقىس الاڭىنا اينالدىرۋى، ال ونى جاساعان ادامنىڭ ءوزى پسيحولوگيالىق دەرتكە ۇشىراۋى مۇمكىن. حالىق اراسىندا مۇنداي دەرت "پليۋشكين سيندرومى" دەپ اتالىپ كەتكەن. ال عىلىمي اتاۋى - حواردينگ (اعىلشىنشا hoard - "جيناۋ، قور جاساۋ"). ءبىر وكىنىشتىسى، وسىنداي سيندرومى بار ادامدار مۇنداي ارەكەتىمەن ساۋ ادامداردىڭ ومىرىنە، دەنساۋلىعىنا ءقاۋىپ توندىرەدى. جاقىندا اتىراۋ قالاسىندا بولعان مىنا جاعداي "جاعا ۇستاتتى". ءۇيىن انتيسانيتاريا تالاپتارىنا ساي كەلمەيتىن جاعدايعا جەتكىزگەن وتباسى كىشكەنتاي بالاسىن ادام تۇرعىسىز جاعدايدا ءوسىرىپ كەلگەن.
وسىعان ۇقساس تاعى ءبىر جاعداي اي ىشىندە پاۆلودار قالاسىندا دا بولدى. كورشى پاتەردىڭ جىلۋ قۇبىرى قاتىپ، ىستەن شىققاننان كەيىن، تۇرعىندار ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن انىقتاۋ ءۇشىن الگى ءۇيدىڭ ەسىگىن قاعادى. جاۋاپ بولماعان سوڭ، پوليسياعا جۇگىنىپ، پاتەرگە ءتارتىپ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كومەگىمەن كىرەدى. اياق اتتاپ باساتىن جەرى جوق پاتەردە جينالعان قوقىر-قوقسىقتىڭ كوپتىگى سونشالىق، ءتىپتى توبەگە دەيىن جەتكەن.
پليۋشكين سيندرومى دەگەنىمىز نە؟
بۇل اتاۋ ورىستىڭ جازۋشىسى ن. ۆ. گوگولدىڭ "ءولى جاندار" شىعارماسىنداعى ستەپان پليۋشكين ەسىمدى كەيىپكەرمەن بايلانىستى. ءبىر كەزدەرى اقىلدى ءارى شارۋاقور بولعان ول شىعارما جەلىسى بويىنشا ايەلىنىڭ قازاسىنان كەيىن بار بولمىسىن «جوعالتىپ» الادى. ءوز بالالارىمەن ارازداسىپ، ناعىز ساراڭعا اينالادى.
ءقازىر "پليۋشكين" دەپ قاجەتسىز زاتتاردى جيناپ، ولاردى تاستاي المايتىن نەمەسە تىم كوپ ءۇي جانۋارلارىن ۇستايتىن ادامداردى ايتادى.
گوگولدىڭ نۇسقاسىنداعى كەيىپكەردى جازۋشى بىلاي سۋرەتتەيدى:
"...وعان نە كەزدەسسە دە: ەسكى تابان، جىرتىق شۇبەرەك، شەگە، سىنعان ىدىس - ءبارىن ۇيىنە تاسىدى..."
بۇرىن بۇل سيندروم وبسەسسيۆتى-كومپۋلسيۆتى بۇزىلىستىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ سانالسا، ءقازىر ول دەربەس اۋرۋ رەتىندە جىكتەلەدى.
مكب-11 حالىقارالىق اۋرۋلار كلاسسيفيكاسياسىندا پليۋشكين سيندرومى 6B24 - "جيناقتاۋ بۇزىلىسى" دەپ بەلگىلەنگەن.
الەم حالقىنىڭ شامامەن 2،5%-ىندا حواردينگ بەلگىلەرى بار، ال اۋرۋدىڭ اۋىر ءتۇرى ءاربىر 50ء-شى ادامدا كەزدەسەدى.
55 جاستان اسقانداردا بۇل سيندرومنىڭ دامۋ ءقاۋپى 20–30 جاستاعىلارعا قاراعاندا ءۇش ەسە جوعارى. دەسە دە، بۇل دەرت تەك ەگدە جاستاعى ادامداردا عانا كەزدەسەدى دەۋگە نەگىز ەمەس.
دۇنيەقوڭىزدىققا پاراپار بۇل ادەت جىنىس تالعامايدى. ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ وعان ۇشىراۋىندا ايىرماشىلىق جوق. "پليۋشكين" سيندرومىنا:
- جالعىز تۇراتىن ادامدار،
- جاقىن تۋىسىن جوعالتقاندار ۇرىنعىش كەلەدى ەكەن.
"پليۋشكين سيندرومى" مەن كوللەسيا جيناۋدىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
زات جيناي بەرەتىن ادامنىڭ بارىندە پاتولوگيا بار دەۋگە كەلمەس. بەلگىلى ءبىر زات تۇرلەرىن عانا جينايتىن ادامدار بار. ولار - كوللەكسيونەرلەر. كوللەكسيونەرلەردىڭ ايىرماشىلىعى - ءوز زاتتارىن جۇيەلەپ، كۇتىپ ۇستايتىندىعىندا جانە ولاردىڭ كوللەكسياسىنىڭ وبەكتيۆتى قۇنى بار. ال "پليۋشكيندەردىڭ" جيناعاندارى پايداسىز قوقىسقا اينالادى جانە ونىڭ قاشان ىسكە اسىپ، پايداعا جارايتىنىن وزدەرى بىلمەيدى.
"پليۋشكينگە" ۇقساس سيندرومنىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى – ديوگەن نەمەسە كارىلىك السىزدىگى
ديوگەن سيندرومى دا ارتىق زات جيناي بەرۋمەن سيپاتتالادى. مۇنداي ادامدار قوقىس تاستايتىن جەرلەردەن نەمەسە كونتەينەرلەردەن زاتتار جينايدى. پسيحيكالىق پاتولوگيا سانالاتىن بۇل دەرتتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى - ءوز سىرت كەلبەتىنە جانە دەنساۋلىعىنا مۇلدە نەمقۇرايلى قاراۋ، ۇقىپسىزدىق، ەنجارلىق جانە تۇيىقتىق.
ديوگەن سيندرومىنا شالدىققان ادامدار اينالاسىنداعىلارعا بەيجاي قارايدى جانە ولاردىڭ تۇرمىسىنا ارالاسۋعا باعىتتالعان كەز كەلگەن ارەكەتتى وزىنە جاۋلاسۋ دەپ قابىلدايدى.
سونىمەن "پليۋشكين سيندرومى" نەدەن پايدا بولادى؟
بيولوگيالىق فاكتورلار
2004 جىلى ايوۆا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ميدىڭ پرەفرونتالدى قىرتىس ايماعىنىڭ زاقىمدانۋى (مىسالى، جاراقات نەمەسە وپەراسيادان كەيىن) جيناي بەرۋ ادەتىن تۋدىراتىنىن انىقتاعان.
پسيحولوگيالىق فاكتورلار
بۇل سيندروم كوبىنە كەلەسى اۋرۋلارى بار ادامداردا داميدى:
- زەيىن جەتكىلىكسىزدىگى جانە گيپەربەلسەندىلىك سيندرومى،
- وبسەسسيۆتى-كومپۋلسيۆتى بۇزىلىس،
- شيزوفرەنيا،
- كۇيزەلىس.
سونىمەن قاتار، پەنيافوبيا – كەدەيلىكتەن قورقاتىندار دا وسىنداي اۋرۋ بەلگىلەرى بولۋى مۇمكىن. سەبەبى بالا كەزىندە كەدەيلىك كورگەن ادام كەيىن قاجەتسىز زاتتاردى «كەرەك بولىپ قالار» دەپ ساقتاۋى مۇمكىن.
الەۋمەتتىك فاكتورلار
كەي ادامداردى اتا-اناسى "ەشتەڭەنى تاستاما، ءبارى كەرەك" دەپ تاربيەلەيدى. بۇل كەيىن پاتولوگيالىق "جيناي بەرۋ" اۋرۋىنا اپارۋى مۇمكىن. سونداي-اق ۇزاق ۋاقىت جوقشىلىقتا ءومىر سۇرگەن ادامدار دا وسى ادەتتى قالىپتاستىرادى.
سيندرومنىڭ بەلگىلەرى:
- قاجەتسىز زاتتاردى شامادان تىس جيناۋ (تەك ساتىپ الۋ ەمەس، قوقىستان تابۋى دا مۇمكىن).
- زاتتاردان باس تارتا الماۋ
- ءۇيدىڭ تولىپ كەتۋى، قوزعالۋ قيىندىعى.
- تۇيىقتىق، اشۋشاڭدىق، كۇدىكشىلدىك.
- پروبلەمانى مويىنداماۋ.
جانۋارلاردى دا "جيناي بەرەتىندەر" بار
كەي ادامدار جاۋاپكەرشىلىك پەن شاماسىنا قاراماي، ءۇي جانۋارلارىن دا تىم كوپ قىلىپ اسىراپ الاتىندار بار، ءبىراق ولارعا تيىسىنشە كۇتىم كورسەتە المايدى.
مۇنداي يەلەر:
- قامقورشىلار،
- قۇتقارۋشىلار،
- كوبەيتۋگە تىرىسقاندار،
- وزدەرىن جاقسى كورسەتكىسى كەلەتىندەر بولىپ بولىنەدى.
ناتيجەسىندە ۇيدە انتيسانيتاريا مەن اۋرۋلار تارايدى.
پسيحيكالىق اۋرۋعا سانالعاننان كەيىن ارتىق قوقىر-قوقسىقتى جيناي بەرۋ دەرتىنىڭ دە بەلگىلى ءبىر كەزەڭدەرى بار:
- 1-كەزەڭ - قوقىر-قوقسىق از، ءيىس جوق، زيانكەستەر جوق.
- 2-كەزەڭ - شىعاتىن جولدىڭ ءبىرى جابىلعان، جانۋارلاردىڭ ءىزى بار.
- 3-كەزەڭ - زاتتىڭ شامادان تىس كوپتىگى سونداي، ءتىپتى، ءۇي سىرتىنا دەيىن شىعىپ كەتكەن، اس ءۇي مەن دارەتحانا لاس.
- 4-كەزەڭ - ۇيدە شىرىگەن تاعام، دارەت سىندىرعان ورىندار، پارازيتتەر بار.
- 5-كەزەڭ - ءۇي تولىعىمەن قوقىس تاستايتىن ورىنعا اينالعان، جانۋارلار ءقاۋىپتى، دارەتحانا مەن سۋ ىستەمەيدى.
سيندرومنىڭ ءقاۋىپتى تۇستارى:
- جاراقات الۋ ءقاۋپى (قوقىس اراسىنان ءوتۋ كەزىندە).
- انتيسانيتاريا، ينفەكسيالار.
- جاندىكتەر مەن كەمىرگىشتەردىڭ كوبەيۋى.
- ءورت ءقاۋپى.
- ءولىم ءقاۋپى (قوقىس استىندا قالىپ قويۋ).
بۇل دەرت دياگنوزىن پسيحياتر قويادى. ونى انىقتاۋ ءۇشىن قاجەت بولسا، مرت نەمەسە كت (مي جاراقاتتارىن انىقتاۋ ءۇشىن) جاسايدى. جانۋارلار بولعان جاعدايدا، ينفەكسيالىق تالدامالار جاسالادى. اڭگىمەلەسۋ كەزىندە پاسيەنتكە تىكەلەي سۇراقتار قويىلادى جانە ءۇي جاعدايى باعالانادى.
پسيحيككالىق اۋرۋعا سانالاتىن بۇل دەرتتىڭ داۋاسى بار ما؟
نەگىزگى ءادىس - كوگنيتيۆتى-مىنەز-قۇلىق تەراپياسى (كمت).
ماقساتى:
- اۋرۋ سەبەپتەرىن ءتۇسىنۋ،
- زاتتاردىڭ ناقتى قاجەتتىلىگىن باعالاۋ،
- ارتىق زاتتاردان باس تارتۋعا ۇيرەنۋ،
- تازالىق پەن ءتارتىپ داعدىلارىن دامىتۋ.
قاجەت بولعاندا انتيدەپرەسسانتتار مەن تىنىشتاندىراتىن دارىلەر تاعايىندالادى.
تۋىستار تاراپىنان جاقسى قارىم-قاتىناس پەن قولداۋ وتە ماڭىزدى.
كەز كەلگەن اۋرۋدىڭ الدىن الۋدا ايتىلاتىن كەڭەستەر بۇل سيندرومدى دا اينالىپ وتپەپتى. بۇل دەرتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن:
- بەلسەندى ءومىر سالتى،
- دۇرىس تاماقتانۋ،
- ۇيقىنىڭ جەتكىلىكتى بولۋى (8 ساعات)،
- دەنە جاتتىعۋلارى،
- ەستە ساقتاۋ مەن ويلاۋدى دامىتۋ (ولەڭ جاتتاۋ، ءتىل ۇيرەنۋ) قاجەت.
قىسقاشا ايتقاندا، پليۋشكين سيندرومى - بۇل جاي عانا كەرەكسىز زاتتاردى "جيناپ-تاسي بەرۋ" ەمەس، ادامنىڭ ومىرىنە جانە دەنساۋلىعىنا ناقتى ءقاۋىپ توندىرەتىن پسيحيكالىق اۋرۋ. بۇل دەرتكە كەرەعار كەلەتىن تاعى ءبىر سيندروم بار. ول شەكتەن تىس تازالىققا اۋەستىك. مۇنداي ادەت تە پسيحيكالىق اۋىتقۋدىڭ بەلگىسى بولۋى مۇمكىن، دەيدى پسيحولوگتار.
لوندون پسيحوتەراپيا مەكتەبى ماماندارىنىڭ زەرتتەۋىنە ساي، ادام ءوز سەزىمىن مويىنداماعان سايىن، ونىڭ بويىندا ىشتەي مازاسىزدىق پايدا بولادى. ال ول ءوز كەزەگىندە، تازالىققا دەگەن وبسەسسيۆتى مىنەز-قۇلىق ارقىلى كورىنىس تابادى.
ءتىپتى بۇل جاعدايدىڭ ريپوفوبيا دەگەن عىلىمي اتاۋى بار، ياعني لاس نارسەدەن ۇرەيلەنۋ. بۇل دەرتكە شالدىققاندار قورشاعان زاتتارعا قول تيگىزۋگە قورقادى نەمەسە تازالىققا تىم بەرىلىپ كەتەدى. پسيحولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، ريپوفوبيا اسىرەسە كوروناۆيرۋس پاندەمياسى كەزىندە كەڭ تارالعان.