ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات ايماعامبەتوۆ ءوزىنىڭ Telegram-ارناسىندا ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەكتەرىن كەلتىردى. وعان سايكەس، قازاقستاندا كۇن سايىن ەكى ايەل قاتەرلى ىسىكتەن قايتىس بولادى. Taspanews.kz ءتىلشىسى ساراپشىلارمەن سۇحباتتاسىپ، ايەلدەردە ونكولوگيانى قوزدىراتىن ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا قارسى ۆاكسينانىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى جانە ءقاۋىپسىز ەكەنىن ءبىلدى. سونىمەن قاتار، ۆاكسينا تۋرالى جالعان اقپارات تاراتىپ، وعان قارسى ۇگىتتەۋشىلەردى توقتاتۋ قالاي جۇزەگە اسۋى كەرەكتىگى ءسوز بولدى.
«كۇنىنە ەكى ءولىم»
«دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى اپۆ ينفەكسياسىن جانە جاتىر موينى وبىرىنىڭ الدىن الۋدىڭ جالعىز ءادىسى – ۆاكسيناسيا ەكەنىن مالىمدەدى. مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا جىل سايىن جاتىر موينى وبىرىنىڭ 1900-گە جۋىق جاڭا جاعدايى تىركەلەدى (كۇنىنە بەس جاعداي)، جانە 600-دەن استام ايەل وسى پاتولوگيادان قايتىس بولادى (كۇن سايىن ەكى ايەل)»، – دەپ جازدى ايماعامبەتوۆ.
ول دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ۇسىنىمىنا سايكەس، 135 ەلدە، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندا، اپۆ-عا قارسى ۆاكسينا ۇلتتىق ەگۋ كۇنتىزبەسىنە ەنگىزىلگەنىن ەسكە سالدى. كوپتەگەن الەمدىك زەرتتەۋلەر ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا قارسى ۆاكسيناسيانىڭ «قاۋىپسىزدىگى مەن جوعارى تيىمدىلىگىن» كورسەتەدى.
سونىمەن قاتار، الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۆاكسيناعا قاتىستى جالعان اقپاراتتاردىڭ پايدا بولا باستاعانى ەسكەرتىلدى.
«الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۆاكسينا ستەريليزاسيا مەن بەدەۋلىككە اكەلەتىنى تۋرالى اقپارات شىندىققا جاناسپايدى جانە عىلىمي تۇرعىدا دالەلدەنبەگەن. مۇنداي جالعان اقپارات تاراتقان ادامداردىڭ ارەكەتىنە قۇقىقتىق باعا بەرۋ ءۇشىن ماتەريالدار قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا تاپسىرىلدى»، – دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.
اسحات ايماعامبەتوۆ بۇل ۇستانىمنىڭ دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدى، سەبەبى «دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاتىستى فەيكتەردىڭ تارالۋى قوعام ءۇشىن اۋىر زارداپتارعا اكەلۋى مۇمكىن» دەپ اتاپ ءوتتى.
«انتيۆاكسەرلەر مەن ۆاكسينالار تۋرالى جالعان اقپارات بىرنەشە رەت ۆاكسيناسيا كورسەتكىشتەرىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلدى. بۇل حالىقتىڭ وسال توپتارىنا ءقاۋىپ ءتوندىردى. ەگۋگە قارسى شىققاندار ءوز ارەكەتتەرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى ءتيىس. كەيبىر ەلدەردە ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەتىن جالعان اقپاراتتى قاساقانا تاراتقانى ءۇشىن ايىپپۇلدار مەن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان»، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.
«ايەلدەردەگى ونكوپاتولوگيا بويىنشا 2ء-شى ورىندا»
دارىگەر، ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى گۇلدارا نۇرىموۆا Taspanews.kz تىلشىسىمەن سۇحبات بارىسىندا، قازاقستاندا 11 جاستاعى قىزداردى جوعارى ونكوگەندى اپۆ تۇرلەرىنە قارسى 4 ۆالەنتتى ۆاكسينامەن ەگۋ باستالعانىن ايتتى.
«قازاقستاندا قولدانىلاتىن اپۆ-عا قارسى ۆاكسينا اۋرۋدىڭ 4 تۇرىنەن قورعايدى. ولار – 6، 11، 16، 18 تۇرلەرى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە اپۆ ۆاكسيناسىنىڭ جاس قىزدار دەنساۋلىعىنا زياندى اسەرى بار دەگەن اقپارات تاراتىلدى. بۇل بولاشاقتا بەدەۋلىككە اكەلەدى دەگەن كۇدىكتى ناسيحاتتادى. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى بارلىق اقپارات شىندىققا جاناسپايدى»، – دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.
ول بۇل ۆاكسينانىڭ نە ءۇشىن جاسالاتىنىن ءتۇسىنۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«ادام پاپيللوما ۆيرۋسى – ۆيرۋستاردىڭ ۇلكەن توبى، ولاردىڭ 200-دەن استام ءتۇرى بار. كەيبىرەۋلەرىنىڭ ونكوگەندىگى اسا جوعارى جانە دەنەدە قاتەرلى ىسىكتەرگە اكەلۋى مۇمكىن. اپۆ-نان بولاتىن ەڭ كوپ تارالعان دەرت – جاتىر موينى وبىرى. قازاقستاندا جاتىر موينى وبىرى 25 پەن 44 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەردە ونكوپاتولوگيا اراسىندا 2ء-شى ورىندا»، – دەدى گۇلدارا نۇرىموۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ادام پاپيللوما ۆيرۋسىن جۇقتىرۋ جاعدايلارى كوپ، سەبەبى ول تىكەلەي بايلانىس ارقىلى تارالادى. دەپۋتات «جىنىستىق قاتىناسى تۇراقتى ادامداردىڭ بارلىعى دەرلىك ومىرىندە اپۆ-نى تىم بولماسا ءبىر رەت جۇقتىراتىنىن» اتاپ ءوتتى.
«ستاتيستيكاعا سايكەس، اپۆ-نى 10 ادامنىڭ 8ء-ى جۇقتىرادى. كوپ جاعدايدا ينفەكسيا سيمپتومدارى بايقالمايدى جانە 12-24 اي ىشىندە وزدىگىنەن ءوتىپ كەتەدى. الايدا، جوعارى ونكوگەندىك ءقاۋپى بار اپۆ تۇرلەرىن جۇقتىرعان كەزدە، ينفەكسيا سوزىلمالى تۇرگە اۋىسۋى مۇمكىن، بۇل كەيىن قاتەرلى ىسىككە اكەلەتىن وزگەرىستەرگە ۇلاسۋى مۇمكىن. ەگەر ولار ۋاقتىلى انىقتالماسا جانە ەمدەلمەسە، قاتەرلى ىسىككە اينالۋى مۇمكىن»، – دەپ ءتۇسىندىردى ول.
سوندىقتان «ايەلدەر اراسىندا ونكولوگيالىق اۋرۋدىڭ دامۋ ءقاۋپىن ازايتۋ ماقساتىندا اپۆ-عا قارسى ۆاكسيناسيانىڭ ماڭىزدىلىعى مەن قاجەتتىلىگىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ قاجەت».
«ۆاكسينا ينفەكسيانىڭ 90%-نان قورعايدى»
ونكولوگ اليما ساتانوۆا (قازورعزي) ءبىزدىڭ رەداكسياعا بەرگەن سۇحباتىندا اپۆ-عا قارسى ۆاكسيناسيا «ادام پاپيللوما ۆيرۋسىمەن بايلانىستى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى شارالارىنىڭ ءبىرى» دەپ مالىمدەدى.
«زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، اپۆ ۆاكسينالارى جاتىر موينى وبىرى، انالدى قاتەرلى ىسىك، جىنىس مۇشەسىنىڭ، قىناپتىڭ جانە تاماقتىڭ قاتەرلى ىسىگى، سونداي-اق جىنىس سۇيەلدەرىن تۋدىراتىن ۆيرۋستاردىڭ 90%-نىڭ الدىن الادى»، – دەدى ول.
ونكولوگتىڭ ايتۋىنشا، ۆاكسيناسيا جىنىستىق قاتىناس باستالعانعا دەيىن، ياعني ۆيرۋستى جۇقتىرۋ ىقتيمالدىعى از كەزدە جاسالۋى كەرەك، سول كەزدە ول تيىمدىرەك بولماق. دەگەنمەن، ءتىپتى ۆيرۋس جۇقتىرعان جاعدايدا دا، ۆاكسيناسيا ەرەسەكتەر ءۇشىن دە ءتيىمدى، سەبەبى ول قاتەرلى ىسىك پەن قاتەرلى ىسىككە اكەلەتىن جاعدايلاردىڭ تۋۋىن ازايتادى.
«بۇل ۆاكسينالار كوپتەگەن كلينيكالىق سىناقتاردان ءوتتى جانە بۇكىل الەمدە كەڭىنەن قولدانىلادى. ۆاكسيناسيا باعدارلامالارى الەمنىڭ 100-دەن استام ەلىندە ەنگىزىلگەن»، – دەدى ول.
دارىگەر «ۆاكسيناسيادان كەيىن جاناما اسەرلەر بولۋى مۇمكىن، الايدا ولار ادەتتە جەڭىل جانە قىسقا مەرزىمدى» ەكەنىن اتاپ ءوتتى (مىسالى، ەگۋ ورنىنداعى اۋىرسىنۋ، باس اۋرۋى، جەڭىل قىزبا).
«اپۆ ۆاكسينالارى ءقاۋىپسىز بولىپ سانالادى جانە زەرتحانالىق زەرتتەۋلەردەن كلينيكالىق سىناقتارعا دەيىن دايىندىقتىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە قاتاڭ تەكسەرۋدەن وتەدى. نارىققا شىققاننان كەيىن ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن حالىقارالىق جانە ۇلتتىق رەتتەۋشىلەر باقىلايدى»، – دەپ اتاپ ءوتتى ساتانوۆا.
«اقپاراتتاندىرۋ ماڭىزدى»
زاڭگەر نادەجدا گەلدت ءقازىر اپۆ ۆاكسيناسى تۋرالى جالعان اقپارات تاراتاتىن انتيۆاكسەرلەرگە ارنالعان جازانى كۇشەيتۋدىڭ «ءمانى بار» دەپ سانايدى.
«وسىلايشا ولار كەز-كەلگەن نارسەنى ايتۋدان قورقاتىن بولار ەدى جانە سول ارقىلى قارسى پىكىر بىلدىرۋشىلەر مەن ۇگىتتەۋشىلەر سانى دا ازايار ەدى. الايدا، بۇل جاعدايدا سالدارمەن ەمەس، ولاردىڭ جالعان اقپارات تاراتۋ سەبەبىمەن كۇرەسۋ قاجەت. نەلىكتەن بۇل ادامدار ەگۋگە قارسى بولدى، نەگە جاقتاۋشىلارى كوپ ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. بۇل جەتكىلىكتى ءبىلىمنىڭ بولماۋىنا، مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان اقپاراتتىڭ ازدىعىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن»، – دەپ سانايدى زاڭگەر.
ونىڭ پىكىرىنشە، انتيۆاكسەرلەرگە ءتيىستى عىلىمي ءبىلىم بەرۋ ماڭىزدى. گەلدت ەگەر ۆاكسيناسيا جوسپارلانسا، وندا «مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان ۇلكەن اقپاراتتىق جۇمىس جۇرگىزىلۋى كەرەك» دەدى.
«بىلمەستىك ادامداردى قانداي دا ءبىر اقپاراتقا جۇگىنۋگە ءماجبۇر ەتەدى. سوندىقتان ولار انتيۆاكسەرلەرگە ىلەسىپ كەتە بارادى. ارينە، ءبىز بارلىعىنا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى ايتىپ، ۇركىتىپ قويۋىمىز مۇمكىن، سەبەبى انتيۆاكسەرلەردىڭ ارەكەتى اۋىر زارداپتارعا اكەلەدى-اق. مىسالى، ەگەر ادام ۋاقتىلى ەگۋدەن وتپەسە، بولاشاقتا بۇل ولىمگە اكەپ سوعار. ءبىراق وسىنداي قاۋىپ-قاتەردىڭ بارىن ايتىپ قانا قوعامداعى ارتىق ويلاردىڭ تارالۋ تەندەنسياسىن توقتاتۋ قولدان كەلمەس»،– دەپ تۇيىندەدى ول.
استاناداعى دوڭگەلەك ۇستەل
جاقىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى باسپا ءسوز قىزمەتى Taspanews.kz تىلشىسىنە 17 قىركۇيەكتە استانادا 11 جاستاعى قىزدارعا اپۆ-عا قارسى ۆاكسيناسيا جۇرگىزۋ بويىنشا دوڭگەلەك ۇستەل وتەتىنىن حابارلادى.
«وعان مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى، ونكوگينەكولوگتار، يممۋنولوگتار، نۇرلان اسانوۆ (نۇرلان يمام)، ايگۇل مۇكەي جانە باسقالار قاتىسادى. بەلگىلى تەلەجۇرگىزۋشى، قوعام قايراتكەرى ءلايلا سۇلتان قىزى مودەراتور بولادى. ءىس-شاراعا ەگۋدەن وتكەن ايەلدەر مەن جاتىر موينى وبىرى انىقتالعان ايەل قاتىسادى. باستى ماقسات – اپۆ-نا قارسى ۆاكسيناسيانىڭ ماڭىزدىلىعىن جاقسى تۇسىنۋگە ىقپال ەتۋ جانە ونى ەنگىزۋ مەن كوپشىلىككە تاراتۋدىڭ ءتيىمدى تاسىلدەرىن ازىرلەۋ. ناتيجەسىندە بۇل جاتىر موينى وبىرىنا شالدىعۋدان قورعاپ، ودان امان قالۋعا كومەكتەسەدى»،– دەپ حابارلادى باسپا ءسوز قىزمەتى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 2019 جىلى الەم بويىنشا اپۆ-نان ايەلدەر اراسىندا 620 مىڭعا جۋىق، ال ەرلەردە 70 مىڭعا جۋىق قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنا شالدىقاندار بارى تۋرالى مالىمەتتەر كەلتىردى. ولار “قازىرگى ۋاقىتتا اپۆ ينفەكسياسىن ەمدەۋ ءادىسى جوق» دەپ ءتۇسىندىردى.
سوندىقتان ۆاكسيناسيا – جۇقتىرۋ مەن دەرتتىڭ الدىن الۋدا اسا ماڭىزدى.
Taspanews.kz