الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە (اەجبۋ) ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن اۆتوماتتاندىرۋ باعىتىنداعى تۇڭعىش حاكاتون وتۋدە. بۇل ەرەكشە شارا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي Central Asia Smart Projects كومپانياسىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىرىلدى. سونىمەن قاتار، ول 2025 جىلدىڭ «جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى» دەپ جاريالانۋىنا ارنالىپ وتىر.
حاكاتون – ستۋدەنتتەردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىن اشىپ، تەوريالىق بىلىمدەرىن تاجىريبەدە قولدانۋىنا ارنالعان يننوۆاسيالىق الاڭ. جارىستىڭ باستى ماقساتى – بولاشاق ينجەنەرلەردى ەنەرگەتيكالىق جۇيەلەردى اۆتوماتتاندىرۋ باعىتىندا دايارلاۋ، اتاپ ايتقاندا، اسكۋە (اۆتوماتتاندىرىلعان ەسەپكە الۋ جۇيەلەرى) جانە SCADA (وندىرىستىك باقىلاۋ جۇيەلەرى) تەحنولوگيالارى بويىنشا تاجىريبەلىك داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
يننوۆاسيالىق جارىسقا ەلىمىزدەگى جەتەكشى تەحنيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارى الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ۋنيۆەرسيتەتى (اەجبۋ)، ق.ي. ساتبايەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق زەرتتەۋ تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءابىلقاس ساعىنوۆ اتىنداعى قاراعاندى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى، تورايعىروۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى قاتىسىپ، ءوز بىلىمدەرىن سىناۋدا.
جارىس بارىسىندا قاتىسۋشىلارعا ناقتى وندىرىستىك جاعدايلارعا نەگىزدەلگەن تاپسىرمالار ۇسىنىلدى. ولار اسكۋە مەن SCADA جۇيەلەرىنە ارنالعان جابدىقتاردى باپتاپ، ينتەگراسيالاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. قاتىسۋشىلارعا نەبارى 6 ساعات ۋاقىت بەرىلەدى. وسى ۋاقىت ىشىندە ولار ەنەرگەتيكالىق پودستانسيانىڭ باسقارۋ جۇيەسىن ازىرلەپ، كومپيۋتەرلەرىنە شىعارۋ مىندەتىن ورىنداۋى ءتيىس.
اەجبۋ رەكتورى عاني نىعىمەتوۆ حاكاتوننىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، بۇل شارانىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىن دامىتۋدا جاڭا بەلەس ەكەنىن ايتتى:
– بۇل – اۆتوماتتاندىرۋ باعىتىنداعى العاشقى حاكاتون. مۇنداي شارالار ستۋدەنتتەرگە ناقتى تاجىريبە جيناۋعا كومەكتەسەدى. بىزگە قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىنەن تەحنيكالىق ماماندىقتاعى تالانتتى جاستار جينالدى. بۇل بولاشاق ينجەنەرلەر ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك، جارىسقا قاتىسۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەيمىن.
Central Asia Smart Projects كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى سايات كاليكوۆ بۇل حاكاتوننىڭ ەلىمىزدە عانا ەمەس، الەمدە دە العاشقىلاردىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى:
– ءبىز قازاقستاندا ەنەرگەتيكانى اۆتوماتتاندىرۋمەن اينالىسامىز. بۇعان دەيىن حاكاتوندار كوبىنە ءىت سالاسىندا ۇيىمداستىرىلاتىن، ال ەنەرگەتيكا باعىتىندا مۇنداي شارالار بولماعان. سوندىقتان بۇل جارىس – ماڭىزدى باستاما. ءبىز ونى جىل سايىن وتكىزىپ، ءتۇرلى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تاراتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
كومپانيا وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە ەنەرگەتيكادا سيفرلاندىرۋدىڭ ماڭىزى زور. قولمەن ەسەپ جۇرگىزۋدىڭ ورنىنا، اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەر ەنگىزىلۋدە. بۇل ءۇردىستى دامىتۋ ءۇشىن بىلىكتى ماماندار قاجەت، ال حاكاتون وسىنداي مامانداردى دايارلاۋدىڭ العاشقى قادامى بولماق.
قاراعاندى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى، كوماندا كاپيتانى ماديار قوشقاربايەۆ، اۆتوماتتاندىرۋدىڭ زامان تالابىنا ساي سۇرانىسقا يە ماماندىق ەكەنىن اتاپ ءوتتى:
– ءبىز ءۇشىن بۇل – العاشقى تاجىريبە. بولاشاقتا ەنەرگەتيكا جاساندى ينتەللەكتكە سۇيەنەدى. سوندىقتان ماماندىق تاڭداۋدان جاڭىلمادىم دەپ ويلايمىن. ارىپتەستەرىمە ساتتىلىك تىلەيمىن!
ەنەرگەتيكا سالاسىنىڭ ينجەنەرى مۇرات وتاربايەۆ حاكاتوندى ستۋدەنتتەر ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك رەتىندە باعالادى:
– بۇل جارىس – ولاردىڭ ءتورت جىل بويى العان بىلىمدەرىن تاجىريبە جۇزىندە دالەلدەۋگە ارنالعان شەشۋشى كەزەڭ. ولار زاماناۋي SCADA جۇيەلەرىمەن جۇمىس ىستەپ، وندىرىستىك جەلىلەردى باسقارۋدى ۇيرەنۋدە.
جارىس سوڭىندا بىلىكتى قازىلار القاسى ۇزدىك كوماندالاردى انىقتايدى. جەڭىمپازدارعا اقشالاي سىياقىلار تابىستالىپ، ۇزدىك قاتىسۋشىلار جەتەكشى كومپانيالاردا تاعىلىمدامادان ءوتۋ جانە جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى.
ايتا كەتەيىك، بۇل حاكاتون – قازاقستانداعى ەنەرگەتيكا سالاسىن دامىتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام. ول بولاشاقتا جاڭا ينجەنەرلەردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتىپ، تەحنولوگيالىق دامۋدىڭ نەگىزىن قالاۋعا سەپتىگىن تيگىزبەك.
ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جارىس ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلىپ، جىل سايىن ەلىمىزدىڭ ءارتۇرلى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە جالعاسىن تابادى.
بۇل باستاما – قازاقستانداعى ەنەرگەتيكا سالاسىن اۆتوماتتاندىرۋدىڭ جاڭا بەلەسى. بولاشاق ينجەنەرلەرگە جول اشقان حاكاتون ەندى جىل سايىن وتەتىن ماڭىزدى شاراعا اينالۋى ابدەن مۇمكىن.