ءولكەتانۋشى، گەوگراف، پۋبليسيست، ەتنوگراف عالىم سەرىكبول قوندىبايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى حالقىمىزعا كەڭىنەن تانىمال. ححI عاسىردىڭ كەرەمەت قۇبىلىسى سانالعان عالىم ومىردەن تىم ەرتە كەتتى. سوعان قاراماستان، قازاقتىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، سالت-ساناسىن جاڭعىرتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ، ارتىنا مول رۋحاني قازىنا قالدىردى.
سەرىكبول قوندىباي 1968 جىلى 14 ناۋرىزدا ماڭعىستاۋ وبلىسى، قۇرىق اۋىلىندا كوپ بالالى وتباسىندا، 4 قىز، 2 ۇلدىڭ كەنجەسى بولىپ دۇنيەگە كەلدى. قاتارلاستارىنداي الىسىپ-جۇلىسىپ وينامايتىن، قاق-سوقپەن ءىسى جوق بالا بولىپ وسكەن. اناسى كۇنى-تۇنى جۇمىستا، ۇلكەن اپكەسى قىزىلوردادا وقۋدا بولعاندىقتان، 2 جاسىنان باستاپ 4 جىل بويى ناعاشى اجەسىنىڭ قولىندا تاربيەلەنگەن. سەرىكبولدىڭ اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتقان دا – اجەسى ءباتيما. تۋمىسىنان زەرەك بالا مەكتەپكە بارعانعا دەيىن-اق ءوز بەتىنشە وقىپ، جازا بىلگەن. مەكتەپتە گەوگرافيا ءپانىن ەرەكشە جاقسى كورگەن. كارتا سىزۋ، قازاقستان گەوگرافياسىن كەڭەيتۋ بالالىق ارمانى بولعان.
1991 جىلى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەوگرافيا فاكۋلتەتىن «گەومورفولوگ» ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەن جاس مامان، ەڭبەك جولىن شالعايداعى شەتپەدە، ءوزى وقىپ بىتىرگەن №3 مەكتەپتە ءمۇعالىم بولىپ باستايدى. باسقا جاقتان كەلىپ، سول وڭىردە ۇزاق جىلداردان بەرى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ءبىر ارىپتەسىنىڭ ماعلۇماتى شامالى بولا تۇرا، ماڭعىستاۋ گەوگرافياسىن جازباق بولىپ كومەك سۇراعانى سەرىكبولعا ۇلكەن وي سالادى. «مەن وسى توپىراقتىڭ تۋماسىمەن، تۋعان جەرىم تۋرالى مەن جاقسى بىلەمىن، ەندەشە وسى تاقىرىپتى مەن نەگە جازبايمىن» دەپ نامىسىن قامشىلاعان ول، باس-اياعى 6 ايدا ماڭعىستاۋ گەوگرافياسىن جازىپ شىعادى. ءسويتىپ، كارتالارى، گەوگرافيالىق تەرميندەرى، مەكتەپ وقۋشىلارىنا قويىلاتىن سۇراقتارى بار قۇندى ەڭبەك دۇنيەگە كەلدى. وعان قوسا، مەكتەپتە ۇستازدىق ەتىپ جۇرگەن سەرىكبول مۇنىمەن توقتاپ قالعان جوق. اۋىلدىڭ كونەكوز قارتتارىمەن، شەجىرەشىل اقساقالدارمەن اڭگىمەلەسكەندى جانى ءسۇيدى. اپكەسى بالسۇلۋ ادىلبەك قىزىنىڭ ايتۋىنشا، سەرىكبول سول كەزدىڭ وزىندە-اق: «جازاتىن نارسە كوپ، جازۋعا وتىرۋ كەرەك ەدى... اسىرەسە، مەنى كوپتەن بەرى قىزىقتىراتىن سالا – ميفولوگيا. ول مەنىڭ ويىمدى باۋراپ تا، جاۋلاپ تا الدى» – دەپ قولىنا قالام الۋدى ويلاپ جۇرگەن، ءبىراق ءبىرجولا بەت بۇرۋعا ۋاقىت تابا قويماعان.
1995 جىلى 27 جاسىندا جول-كولىك اپاتىنا ۇشىراپ، توسەككە تاڭىلعان. سوعان قاراماستان، ەرىك-جىگەرى كۇشتى جاس، سودان كەيىنگى 10 جىل ىشىندە، قاشان ومىردەن-وتەر وتكەنشە عىلىمعا ءبىرجولا باس قويدى. الەم حالىقتارىنىڭ ەپيكالىق سيۋجەتتەرىن، اڭىز اڭگىمەلەرىن زەرتتەي وتىرىپ، ولاردان ءتۇبى تۇركىلىك باستاۋدى ىزدەدى. كوزقاراسى، وزىندىك تۇجىرىمدارى ءبىر قالىپقا سىيمايتىن ويشىل جاس، گەوگرافيا، ميفولوگيا، تاريح، ارحيتەكتۋرا سياقتى ءتۇرلى سالالار ماتەريالدارىن جان-جاقتى پايدالاندى، ءار ماسەلەگە وزىنشە بولەك قىرىنان كەلدى.
ميفولوگيانى تۇسىندىرۋدە: «ءار بۋىن اتا-بابالارىمىزدىڭ بۇرىنعى ءوتىپ كەتكەن ارەكەتتەرىن قايتالاۋمەن بولادى. ۇلتىمىزدىڭ باسىنداعى قازىرگى زامانداعى قيىنشىلىقتاردى، تاۋقىمەتتەردى شەشۋ ءۇشىن سول باستاپقى نۇكتەگە، باستاپقى باعىتقا قايتىپ ورالۋعا تۋرا كەلەدى. قايتا ورالۋ دەگەن – سول جاققا كەتۋ ەمەس، سونىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلۋ. وسىنى انىقتاۋ بارىسىندا ءبىز ميفولوگيا ارقىلى وسى قازىرگى زامانىمىزدىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ تابا الامىز،. ميفولوگيا، ول – جاسىرىنعان، ۇمىت بولعان، جۇمباق كۇيىندە بەرىلگەن مالىمەت. ونى ءارتۇرلى جولمەن، ياعني ەرتەگىلەردەن، جىرلاردان، كادىمگى ءسوز تىركەستەرىنەن، ەسكەرتكىشتەردەن ت.ب. تابۋعا بولادى»، – دەپ توسىن وي ايتتى. بۇل رەتتە سەرىكبول قوندىباي جازعان «ارعى قازاق ميفولوگياسى» – بۇكىل دۇنيەتانىمدى وزگەرتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بىرەگەي ەڭبەك رەتىندە باعالانعانى انىق.
شىن مانىسىندە، سەرىكبول قوندىباي ەڭبەكتەرى الەمتانۋدا، عىلىمتانۋدا جاڭا پاراديگمانىڭ نەگىزىن قالايتىنداي تۇجىرىمدارعا تولى. ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ سوزىمەن ايتساق، سەرىكبول قوندىباي – قيىر شالعايدا جاتىپ، قازىرگى ءبىزدىڭ بۇكىل پلانەتالىق گۋمانيتاريادا ەشكىم تاۋەكەل ەتە قويماعان تاقىرىپتارعا بارعان عالىم. ادەبيەت ابىزى ونى: «ۇلتتىق رۋحانياتىمىزداعى اسا سيرەك قۇبىلىس. ول ەتنوگرافيا مەن ارحەولوگيا، گەوگرافيا مەن ونوماستيكا، اگيوگرافيا مەن تەولوگيا، ەپوس پەن تاريح، ميفولوگيا مەن فيلوسوفيا دەرەكتەرىن سالعاستىرا زەرتتەپ، تۇرىكتانۋ مەن قازاق تانۋعا مەيلىنشە ۇلەس قوستى. وتاندىق عىلىم ءۇشىن جەمىستى بولار جاڭا باعىت باستاپ بەردى. ول قالدىرعان مۇرانىڭ دەرەكتىك، پايىمدامالىق قۇندىلىقتارى مەن ماندىلىكتەرىن زەردەلەۋ – وسى زامانعى ۇلتتانۋدىڭ قالىپتاسۋى مەن كەمەلدەنۋىنە وڭ ىقپال ەتەرى ءسوزسىز. بۇل ساڭلاق تالانتتىڭ ساياق زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىستەرىنە، ەرەك ەلجاندىلىعى مەن ەڭبەكسۇيگىشتىگىنە تاڭ قالماسقا شارا جوق»، – دەپ ايرىقشا باعالاعانى ءمالىم.
سەرىكبول قوندىباي از عانا عۇمىرىندا بايىرعى قازاق شەجىرەسى مەن ءافسانا اڭىزدارى، گەوگرافياسى تۇرعىسىندا قۇندى ماعلۇماتتار جيناپ، بىرنەشە كىتاپ جازدى. عالىمنىڭ «ماڭعىستاۋ گەوگرافياسى»، «قازاق ميفولوگياسىنا كىرىسپە»، «ماڭعىستاۋ مەن ءۇستىرتتىڭ كيەلى ورىندارى»، «ەسەن-قازاق»، «گيپەربورەيا: ءتۇس كورگەن زامان شەجىرەسى»، «ارعى قازاق ميفولوگياسى»، «ەستەتيكا لاندشافتوۆ مانگيستاۋ»، «ماڭعىستاۋناما»، «قازاق دالاسى جانە گەرمان تاڭىرلەرى»، «جاۋىنگەرلىك رۋح كىتابى» سياقتى باسقا دا زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى ءالى دە عىلىمي ساراپقا ءتۇسىپ، قازاق تاريحى، قازاق عىلىمى ءۇشىن ماڭىزدى تىڭ تۇجىرىمدار جاساۋعا نەگىز بولارى انىق.