ساعادات نۇرماعامبەتوۆ – 100
ارميا گەنەرالى، تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ تۋعانىنا – 100 جىل. حالىق قاھارمانىنىڭ اتى بەرىلگەن قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ قۇرىلعانىنا كەلەسى جىلى 55 جىل بولادى. قازاقستان ارمياسىنداعى ماڭىزدى قۇرىلىم تۋرالى ماتەريال دايىنداۋ ءۇشىن قۇرلىق اسكەرلەرىنىڭ اسكەري ينستيتۋتىنا ارنايى بارعان ەدىك.
مىڭعا جۋىق كۋرسانت ءبىلىم الۋدا
قارۋلى كۇشتەگى اسا سۇرانىسقا يە اسكەر، قازاقستاندىق ارميانىڭ نەگىزگى جاۋىنگەرلىك كۇشى – قۇرلىق اسكەرلەرى. ال سول قۇرلىق اسكەرلەرىن دايارلايتىن نەگىزگى ۇستاحانا – الماتىداعى ساعادات نۇرماعامبەتوۆ اتىنداعى قۇرلىق اسكەرلەرى ينستيتۋتى. 54 جىلدىق تاريحىندا اسكەري وقۋ ورنى 18 مىڭنان استام وفيسەردى دايارلاپ شىقتى. ولاردىڭ قاتارىندا 3 كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، 1 حالىق قاھارمانى، 8 تۇلەك رەسەي فەدەراسياسىنىڭ باتىرى، 1 ابحازيا باتىرى، 1 ارساح باتىرى بار. سونىمەن قاتار، ينستيتۋت قابىرعاسىندا ءبىلىم العان 86 تۇلەك جوعارى وفيسەرلىك «گەنەرال» اسكەري اتاعىنا يە بولدى. ينستيتۋتقا 2020 جىلى ق ر ۇكىمەتى قاۋلىسىنىڭ نەگىزىندە تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى، №1 حالىق قاھارمانى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ساعادات قوجاحمەت ۇلى نۇرماعامبەتوۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى.
وقۋ ورداسى باۋىرجان مومىش ۇلى ايتپاقشى، «ءارقاشان اسكەري ار-نامىسىن ساقتاپ، سولداتتىق بورىشىنا ادال» جاۋىنگەرلەردى دايىنداۋدا جوعارى تالاپ قويادى. ءقازىر قارۋلى كۇشتەردىڭ قىزمەتىندەگى وفيسەرلەردىڭ 70 پايىزدان استامى وسى ينستيتۋتتا اسكەري ءبىلىم العان.
وقىتۋ مەن جاتتىعۋعا قاتار ءمان بەرىلەدى. دەسانتشىلاردان باستاپ، تانك اسكەرلەرىنە دەيىن موتواتقىش، بارلاۋ، راكەتا جانە ارتيللەريا اسكەرلەرىنىڭ بولىمشەلەرىن باسقارۋ سياقتى 15 ماماندىق بويىنشا وفيسەرلەردى دايىندايدى. قازىرگى تاڭدا مىڭعا جۋىق كۋرسانت ءبىلىم الۋدا.
ۆيرتۋالدى پوليگون
ينستيتۋتقا بارعان كەزدە ءبىزدى الدىمەن، وقۋ ورنىنداعى اسكەري تەحنيكالارمەن تانىستىرىپ، كۋرسانتتاردىڭ كازارماسىن ارالاتتى. اسكەري قىزمەتتىڭ اجىراماس بولىگى – ءتارتىپ پەن تازالىق. توسەك-ورىندى دۇرىس جيناۋ،
كويلەكتىڭ جاعاسىن تىگۋ، ۇتىكتەۋ – اسكەردەگى العاشقى تالاپتاردىڭ ءبىرى. مۇنىڭ ءبارى ولار ءۇشىن كۇندەلىكتى قايتالاناتىن ۇساق-تۇيەك شارۋا بولىپ كورىنگەنىمەن، ناعىز اسكەري ءتارتىپ سول كازارمادان باستالادى.
وسى ارقىلى ءومىرىن اسكەرگە ارناۋ ءۇشىن ينستيتۋتقا تۇسكەن جاۋىنگەرلەردىڭ بويىندا ادامي قۇندىلىققا ساي قاسيەتتەر قالىپتاسادى.
ودان كەيىن تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ جانە جوندەۋ كافەدراسىنا باردىق.
ول زاماناۋي وقۋ-ماتەريالدىق بازامەن، تەحنيكالىق وقۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ينستيتۋتتىڭ لەكسيالىق اۋديتوريالارى، كابينەتتەرى جانە كلاستارىندا اسكەري مامانداردى دايىنداۋعا كەرەكتىنىڭ ءبارى بار، ينتەرنەتپەن جابدىقتالعان. سول جەردەگى نازارىمىزدى اۋدارتقان ول – ۆيرتۋالدى پوليگون بولدى. بارلىق تەحنيكالىق قۇرىلعى زامانعا ساي اۆتوماتتاندىرىلعان. كۋرسانتتار بۇل ۆيرتۋالدى تەحنيكا ارقىلى وزدەرىن پوليگوندا جۇرگەندەي سەزىنەدى. تەحنيكانىڭ قالاي باسقارىلاتىنىن ءبىلىپ قانا قويماي، پوليگونعا بارماي تۇرىپ پسيحولوگيالىق دايىندالادى. جالپى، وقۋ 3 ەتاپ بويىنشا جۇرگىزىلەدى. ءبىرىنشىسى – تەوريا، ودان كەيىن پراكتيكا الدىنداعى وقۋ-جاتتىعۋ، ءۇشىنشىسى – پراكتيكا. ۆيرتۋالدى پوليگوندى پراكتيكا الدىنداعى دايىندىقتا قولدانادى. كەيىن پوليگونعا بارعاندا تەحنيكانى باسقارىپ، جولدا كەزدەسكەن كەدەرگىلەردەن ءوتىپ، بەرىلگەن تاپسىرمانى ءساتتى ورىنداۋدا جەڭىل بولادى. زاماناۋي تەحنيكانىڭ بارلىعى سوعىسقا ارنالعان. كۋرسانتتار ءبىر جاعىنان تەحنيكانى باسقارۋدى ۇيرەنسە، ەكىنشىدەن اتىس تاسىلدەرىنە ماشىقتانادى. ەرەكشەلىگى، الدىندا ۆيرتۋالدى ەكران بولادى. قۇرىلىسى، باتىرماسى كادىمگى تەحنيكامەن بىردەي. ۆيرتۋالدى پوليگونعا كەز كەلگەن جاتتىعۋدى ورناتا الادى. كۋرسانتتار قىس پەن جاز مەزگىلى، جاڭبىر، قار، قىراتتى جەرلەر مەن سۋدى كەشىپ ءوتۋ سياقتى پوليگوندا كەزدەسەتىن قولايسىز اۋا رايىنا، باسقا دا سىناقتارعا دايىندالادى.
«ساردار» كۋرسى تۇڭعىش رەت وتكىزىلمەك
ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي قورعانىس مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ اۋقىمدى ءىس-شارالار جوسپارلانعان. بيىل قۇرلىق اسكەرلەرى قولباسشىسىنىڭ باستاماسىمەن ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ ءتورت جىلدا العان ءبىلىمىن تەكسەرۋ ماقساتىندا «ساردار» كۋرسى تۇڭعىش رەت وتكىزىلمەك. تۇلەكتەر بارلىق باعىت بويىنشا ءبىلىم دەڭگەيىن كورسەتە الادى. سونىمەن قاتار، بيىل ونىنشى رەت وتەتىن «ايبىن» اسكەري-پاتريوتتىق جيىنى العاش رەت الماتىدا وتەدى. بۇعان دەيىن توعىز رەت قاراعاندى قالاسىندا وتكەن بايقاۋ ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلادى. ينستيتۋتتىڭ وقۋ ورتالىعى – «ءالي» پوليگونىندا وتەدى. وعان 8 مەملەكەت قاتىسادى. ءار ەلدەن ءبىر كوماندادان، ال قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنەن 42 كوماندا قاتىسادى.
س.نۇرماعامبەتوۆ اتىنداعى قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري ينستيتۋت باسشىسىنىڭ تاربيە جانە يدەولوگيالىق جۇمىستار جونىندەگى ورىنباسارى، پودپولكوۆنيك ورالبەك سەمبەك ۇلى پاتريوتتىق رۋح بيىكتە بولۋى قاجەت دەپ سانايدى.
«وقۋ ورنىنىڭ باستى مىندەتى – قارۋلى كۇشتەرگە، باسقا دا اسكەرلەر مەن اسكەري قۇرامدارعا جانە ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەلىسىم-شارت ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر ءۇشىن ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى، ەرىك-جىگەرى، تاباندىلىعى مەن تاپقىرلىعى جوعارى بىلىكتى وفيسەرلەردى دايارلاۋ. قۇرلىق اسكەرلەرىنىڭ اسكەري ينستيتۋتى ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەلىسىم-شارت ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر – تاجىكستان رەسپۋبليكاسى مەن قىرعىزستان رەسپۋبليكاسى ءۇشىن وفيسەرلەر دايىندايدى. ينستيتۋت تۇلەكتەرىنىڭ ءبىلىمى، قۇرلىق اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىلىعى جانە قورعانىس مينيسترلىگى قويىپ وتىرعان تالاپتاردىڭ ورىندالۋىمەن باعالانادى.
قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ باسقا جوعارى وقۋ ورىندارىنان ارتىقشىلىعى كۋرسانتتاردى وقىتۋ مەملەكەت ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى، كۋرسانتتار 4 جىل تەگىن، كازارمالىق جاعدايدا وقيدى. سونىمەن قاتار، كۋرسانتتار تەگىن تاماقپەن جانە كيىم-كەشەكپەن، شاكىرتاقىمەن، تەگىن مەديسينالىق كومەكپەن قامتاماسىز ەتىلەدى. كۋرسانتتار جىلىنا 2 رەت – قىستا 14 كۇنگە، جازدا ءبىر ايعا دەمالىسقا شىعادى. دەمالىسقا شىعۋ جانە قايتۋ كەزىندە تەگىن تەمىرجول بيلەتىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
ينستيتۋتتا بولاشاق وفيسەرلەرگە وقۋ جانە ساپالى جوعارى ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق جاعداي جاسالعان.
قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري قاقتىعىس كەزىندە اۋە قورعانىسىن، اسكەري تەڭىز كۇشتەرىن، ت.ب. جالپى قارۋلى كۇشتەگى بارلىق سالانى قاداعالايدى. قانداي دا ءبىر شەشىم قابىلداردا نۇكتەسىن قوياتىن دا وسى اسكەرلەر. دەسانت شابۋىلداۋشى، تەڭىز، اۋە قورعانىسىن باقىلايدى. ەڭ كوپ جەكە قۇرام – قۇرلىق اسكەرلەرىندە. كەز كەلگەن سوعىستا نەمەسە قاقتىعىستا جازىلماعان مىناداي زاڭ بار: «جاياۋ اسكەردىڭ اياعى تيمەگەن جەر جاۋلاندى دەپ ەسەپتەلمەيدى».
كۋرسانتتارمەن كۇندەلىكتى تاربيە جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. سۇحباتتاسىپ، وتانعا سۇيىسپەنشىلىكتى ۇعىندىرۋ ءۇشىن اسكەري-پاتريوتتىق شارالاردى ءجيى وتكىزەمىز. دۇيسەنبىدەن جۇماعا دەيىن وقۋ پروسەسى وتەدى. سونىمەن قاتار، كۇندە تاڭەرتەڭ اقپاراتتاندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلەدى. كۋرسانتتار الەمنىڭ، ەلدىڭ قارۋلى كۇشتەرىندەگى جاڭالىقتاردى وقيدى. كەشكىسىن پاتريوتيزمگە باعىتتالعان تاربيە جۇمىستارى وتەدى. ال دەمالىس كۇندەرى قالاداعى مۋزەيلەرگە، تەاترلار مەن كىتاپحانالارعا بارادى. ءار باعىت بويىنشا تاربيە جۇمىسى ۇزبەي جۇرگىزىلەدى.
بۇگىنگى تاڭدا بىلەككە ەمەس، بىلىمگە سەنەتىن زامان. ۋاقىت وزگەرگەن سايىن زامان تۇرلەنىپ، تالاپ تا كۇشەيدى. اسكەري سالاعا بارامىن دەۋشى تۇلەك ءۇشىن ءبىلىم جانە دەنە دايارلىعى – ماڭىزدى ماسەلە. باستىسى، پاتريوتتىق رۋحى بيىكتە بولۋى قاجەت»، – دەيدى ول.
اتىس تاپسىرمالارىن پراكتيكا جۇزىندە ۇيرەنەدى
قۇرلىق اسكەرىندە دەسانتشىلار مەن بارلاۋ اسكەرىنىڭ ماڭىزى ەرەكشە. ولار
قارسىلاستىڭ تىلىندا جۇمىس جۇرگىزىپ، ءاردايىم جاۋدىڭ وتىندە جۇرەدى.
دەنە دايىندىعى بويىنشا ءنورماتيۆى دە باسقالارىنا قاراعاندا كۇردەلى بولادى. مىسالى، باسقا ماماندىقتاعى كۋرسانت 100 مەتردى 15 سەكۋندتا جۇگىرىپ وتسە، دەسانتشىلار مەن بارلاۋ اسكەرى 13 سەكۋندتا كەلۋ كەرەك.
كۋرسانتتار پوليگونعا شىقپاس بۇرىن تەوريا جۇزىندە بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. اتىس تاپسىرمالارىن پراكتيكا جۇزىندە ۇيرەنەدى.
ينستيتۋتتا ءبىلىم الىپ جۇرگەن كۋرسانتتاردىڭ بىرىمەن تىلدەستىك. «جاس سارباز» اسكەري-پاتريوتتىق قوزعالىسىنىڭ تۇلەگى، بىرنەشە جۇلدەلى ورىن يەلەنگەن كۋرسانت شاۆكات قانات ۇلى بىلتىر جىلدىڭ اياعىندا ق ر قورعانىس ءمينيسترى ورىنباسارىنىڭ قولىنان ۇزدىك جاس سارباز رەتىندە گراموتا العان. شاۆكات قۇرلىق اسكەرلەرى اسكەري ينستيتۋتىنىڭ بارلاۋ بولىمدەرىن باسقارۋ ماماندىعىندا 3-كۋرستا وقيدى. 2021 جىلى وسى ينستيتۋتتىڭ كۋرسانتى اتانعان.
- تاقىرىپقا وراي
ءابدىقۇل سەيىرقۇل ۇلى، تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ، پايدالانۋ جانە جوندەۋ كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى، پودپولكوۆنيك:
كاسىبي اسكەر جاساقتالادى
ءبىرىنشى كەزەكتە اسكەري تەحنيكا – ەلدىڭ ايبىنىن اسىراتىن كۇشتى قۇرال.
بۇل كافەدرادا توعىز ءپان بويىنشا وقىتادى. قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكانىڭ قۇرىلىسىن، ولاردى پايدالانۋ، قالپىنا كەلتىرۋ، جاۋىنگەرلىك ماشينالاردى جۇرگىزۋ، ت.ب. وقىتامىز. قارۋلى كۇشتەگى نەگىزگى قارۋ جاراق – اۆتوبيل تەحنيكاسى. اسكەري مامانداردى دايىنداۋدا جوعارى تەحنولوگيانى جىلدام يگەرەتىن كاسىبي اسكەردى جاساقتاۋ ماڭىزدى. قارۋ قولدانۋ، ۇرىس جۇرگىزۋ تاكتيكاسىنىڭ بارلىعى قازىرگى زامانعا ساي جۇرگىزىلەدى.
سوعىس جاعدايىندا، باسقا دا ءىس-قيمىلدا ەڭ ءبىرىنشى ازىق تۇلىكتى جەتكىزۋ، كيىممەن، وق دارىمەن قامتاماسىز ەتۋ، جارالىلاردى تاسىمالداۋ، مۇنىڭ ءبارى اۆتوموبيل تەحنيكاسىمەن جۇزەگە اسادى. سوندىقتان نەگىزگى كوڭىل تەحنيكالىق باعىتقا بولىنەدى.
قۇرلىق اسكەرىندەگى نەگىزگى تەحنيكا – جاۋىنگەرلىك ۇرىس ماشيناسى. بىزدە ساۋىتتىق تەحنيكا بولىپ سانالادى.
مىڭ رەت ەستىگەننەن، ءبىر رەت كورگەن ارتىق. كۋرسانتتار ءبارىن تەوريا ارقىلى بىلسە دە، تەحنيكالاردىڭ جۇمىسىن پراكتيكا كەزىندە جاقسى قابىلداپ الادى.
دامىعان ەلدەردە قۇرلىق اسكەرلەرى جۇيەسىندە كولىك قۇرالدارىنىڭ ۇلەسى ايتارلىقتاي كوپ. قاۋىپسىزدىك پەن جاۋىنگەرلىك كۇش تەحنيكا ساپاسىنان كورىنەدى.
اسان ەرالى ۇلى، روتا كومانديرى، كاپيتان:
ابىرويلى، جاۋاپكەرشىلىگى مول سالا
قۇرلىق اسكەرلەرى – قۇرلىقتا ۇرىس قيمىلدارىن جۇرگىزۋگە ارنالعان قارۋلى كۇشتەردىڭ ءتۇرى. اسكەري ساپا بولاشاق كادرلاردان كورىنەدى. جاۋىنگەرلىك دايىندىقتا ارنايى باعدارعا، جالپى اسكەري جارعىعا سايكەس قىزمەت اتقارۋدى ۇيرەتەمىز. مەنىڭ روتامدا موتواتقىشتار مەن تاربيەشى وفيسەرلەردەن قۇرالعان 65 كۋرسانت بار. قارۋلى قاقتىعىس كەزىندە نەگىزگى ماسەلەگە قالاي ءوتۋ كەرەگىن ۇيرەنىپ شىعادى. اسكەر تازالىقتان باستالادى. ينستيتۋتقا وقۋعا تۇسكەن كۋرسانتتار الدىمەن تارتىپكە، اسكەرگە لايىق ءجۇرىپ تۇرۋعا داعدىلانادى.
بۇگىندە كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ كۇشى اسكەردىڭ الەۋەتىمەن ولشەنەتىندىكتەن، اسكەري ينستيتۋتتاعى ءبىلىمدى ءبىر جىلدىق ارميامەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. كۋرسانت ءبىرىنشى كۋرستا ساربازعا ۇقساعانىمەن، ەكىنشى كۋرستان باستاپ ناعىز اسكەري سالانىڭ ءتارتىبى مەن قاجەتتى جاۋىنگەرلىك دايارلىقتى تەرەڭ مەڭگەرە تۇسەدى. ەگەر ەل باسىنا كۇن تۋسا، ءبىز قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە مىقتى وفيسەرلەردى دايىنداپ شىعۋىمىز كەرەك. اسكەر – ابىرويلى، ءارى جۇگى اۋىر، جاۋاپكەرشىلىگى مول سالا.
ينستيتۋتتا دالالىق پراكتيكا ساباقتارى اسكەرگە قاراعاندا كۇردەلى وتەدى. قازىرگىدەي قاتتى اياز بولسا دا، كۋرسانتتار پوليگونداعى دايىندىقتارىن ۇزدىكسىز جۇرگىزەدى. شىدامدىلىقتى كۋرسانت كەزىندە ۇيرەنە الماسا، ەرتەڭ ساربازعا شىن اسكەردىڭ قانداي بولاتىنىن ۇيرەتە المايدى. جەكە قۇرامنىڭ 70 پايىزى – تەوريا، 30 پايىزى – پراكتيكالىق تۇردە وتەدى. جالپى جۇيە بىردەي. كۋرسانتتىڭ جاۋىنگەرلىك، دەنە دايىندىعىنان بولەك، مورالدىق دايىندىعى دا قاداعالانادى.
شاۆكات قانات ۇلى، كۋرسانت:
اسكەردەگى بارلاۋ – نەگىزگى كۇش
مەنىڭ اسكەري قىزمەتكە كەلۋىمنىڭ بىردەن-بىر سەبەپكەرى – اكەم. ول دا اسكەري قىزمەتكەر. كىشكەنتايىمنان وسى سالاعا قىزىعىپ، قىر-سىرىن ۇيرەنىپ ءوستىم. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە اسكەري قىزمەتشى بولامىن دەگەن شەشىم قابىلدادىم. مۇندا وقۋ قيىن ەمەس. وزىمە دەنە جانە اتىس دايىندىعى ساباقتارى ۇنايدى. ءتۇرلى اتىس تاسىلدەردى، جاۋىنگەرلىك ماشينالاردى جۇرگىزۋدى ۇيرەتەدى. 1-كۋرستا جالپى ورتاق ساباقتار بارىنە بىردەي وقىتىلادى. ال 2-كۋرستان باستاپ ماماندىقتىڭ باعىتىنا قاراي تەرەڭدەي بەرەدى. ساباق پەن كۇندەلىكتى قىزمەتتە بارلىق كۋرسانتقا بىردەي تالاپ قويىلادى. دالالىق، ياعني پوليگونعا وقۋ-جاتتىعۋعا شىعاتىن ماماندىقتار بار. موتواتقىشتار، جاياۋ اسكەرلەر، تانكىشىلەر، دەسانتشىلار، بارلاۋشىلار جانە تاربيە قۇرىلىمدارىنىڭ وفيسەرلەرى پوليگونعا ءجيى شىعادى. وسى بەس ماماندىق بويىنشا وقيتىن كۋرسانتتار ەڭ كوپ دالالىق جاتتىعۋعا قاتىسادى.
بارلاۋشىلار بارلىق ماماندىقتان حاباردار بولۋى كەرەك. ولار – اسكەردەگى نەگىزگى كۇشتەردىڭ ءبىرى. موتواتقىشتىڭ، دەسانتشىنىڭ، تەحناردىڭ، بايلانىس قۇرالدارىن زەرتتەيتىن ماماندىقتىڭ ءىس-قيمىلىن ءبىلۋىمىز شارت.