مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا سويلەگەن ءسوزى
قۇرمەتتى ۇكىمەت مۇشەلەرى!
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
ءبىز بۇگىن ەلىمىزدىڭ بىلتىرعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قورىتىندىلارىن شىعارىپ، بيىلعى جوسپارىمىزدى تالقىلايمىز.
وتكەن جىلى ەل ەكونوميكاسى 4 پايىزعا ءوستى.
وڭدەۋ ونەركاسىبى 5،5، قۇرىلىس يندۋسترياسى 7،6 پايىزعا ارتتى.
قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا وڭ ءۇردىس بار.
ساۋدا-ساتتىق 9،2، كولىك سالاسى 3،6 پايىزعا ارتتى.
دەگەنمەن، ينفلياسيا مەجەلى دەڭگەيدەن اسىپ كەتتى. بۇل كورسەتكىش 8،4 پايىز بولدى.
وكىنىشكە قاراي، قاڭتار وقيعالارى قالىپتى ءومىرىمىزدى تۇبەگەيلى وزگەرتتى.
زاڭسىز ارەكەتتەردىڭ سالدارىنان كوپتەگەن ازاماتتارىمىز زارداپ شەكتى.
شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى شىعىنعا ۇشىرادى.
قازىرگى مالىمەتتەر بويىنشا، بيزنەسكە 100 ميللياردتان استام تەڭگە كولەمىندە زالال كەلدى.
جاڭا ۇكىمەتتىڭ الدىندا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن تولىق قالپىنا كەلتىرۋ مىندەتى تۇر. بۇل - وتە ماڭىزدى مىندەت، سوندىقتان ونى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە ساناۋىمىز قاجەت.
جوسپارلانعان رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ جانە ينفلياسيانى تومەندەتۋ – باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.
ەڭ باستىسى، ءبىز ازاماتتاردىڭ تابىسىن ارتتىرۋىمىز قاجەت.
ءقازىر ەلىمىز كۇردەلى كەزەڭدى باستان وتكەرۋدە.
دۇنيە ءجۇزىن جايلاعان ىندەتتىڭ بەتى قايتپاي تۇر.
سونىڭ سالدارىنان ەلدەگى ىسكەرلىك بەلسەندىلىك تومەندەپ كەتتى.
جىل باسىندا بولعان وقيعالار ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە زور قاتەر ءتوندىردى.
ءبىز وسىنداي قيىن جاعدايدا ەل بىرلىگىنىڭ ارقاسىندا مەملەكەتىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن، ءتىپتى دا تۇتاستىعىن ساقتاپ قالدىق.
ءقازىر ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتى – حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ.
سونداي-اق، ازاماتتاردىڭ تابىسىنداعى الشاقتىقتى ازايتۋ جانە ەڭبەك ەتۋگە قولايلى جۇمىس ورىندارىن اشۋ.
ءبىز جۇرتتىڭ بيزنەسپەن اينالىسۋىنا تەڭ مۇمكىندىك بەرەمىز.
قوعامىمىزدا بەلەڭ العان سىبايلاس جەمقورلىقپەن، ەكونوميكاداعى اسىرە بايلار ۇستەمدىگىنىڭ سالدارىمەن كۇرەسەمىز.
ءبارىمىز ەلدىڭ يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە ءتيىسپىز.
وسى ورايدا، مىناداي مىندەتتەرگە ارنايى توقتالىپ ءوتۋ ماڭىزدى.
ءبىرىنشى. حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ جانە تەڭسىزدىكتى ازايتۋ.
تابىس تابۋ – ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋدىڭ جانە بولاشاققا دەگەن سەنىمىن نىعايتۋدىڭ باستى فاكتورى.
وكىنىشكە قاراي، سوڭعى كەزدە جۇرتتىڭ تابىسى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ ەمەس، الەۋمەتتىك ترانسفەرتتىڭ ەسەبىنەن كوبەيدى.
اشىعىن ايتقاندا، جاردەماقىمەن جانە زەينەتاقىمەن عانا كۇن كورىپ وتىرعاندار از ەمەس.
زا پيات لەت ۆ وبششيح دوحوداح ناسەلەنيا دوليا ترۋدوۆىح دوحودوۆ سوكراتيلاس س 80 دو 67%، ا سوسيالنىح ترانسفەرتوۆ ۆىروسلا س 17 دو 29%.
ەسەسىنە الەۋمەتتىك ترانسفەرتتىڭ كولەمى 17 پايىزدان 29 پايىزعا دەيىن ارتتى.
بۇدان ازاماتتاردىڭ كىرىسى الاتىن جالاقىسىنا ەمەس، بيۋدجەت شىعىسىنا تاۋەلدى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى.
بۇل از دەسەڭىز، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ پايداسىمەن جانە نارىقتاعى باعانىڭ كوتەرىلۋىمەن سالىستىرعاندا ەڭبەكاقى الدەقايدا باياۋ وسۋدە.
سونىڭ سالدارىنان قارىزعا باتقان ازاماتتار مەن كەدەي ادامدار كوبەيىپ بارادى.
قازىرگى تاڭدا 1 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنە دە جەتپەيدى.
بۇل – سوڭعى 10 جىلداعى ەڭ ناشار كورسەتكىش.
سويتە تۇرا، ورتاشا جالاقى مەن جان باسىنا شاققانداعى تابىس كولەمى ۇدايى ءوسىپ كەلەدى دەگەن كوپىرمە ەسەپ بەرىلۋدە.
بۇل – ناعىز كوزبوياۋشىلىق.
مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا ارنالعان باعدارلاما ازىرلەنىپ جاتىر.
بۇل قۇجاتتا تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن كوبەيتۋمەن قاتار، ورىنسىز شىعىنىن ازايتاتىن تىڭ شارالار قاراستىرىلۋعا ءتيىس.
مەملەكەت بيزنەسكە جۇكتەگەن كەيبىر قوسىمشا شىعىندى كاسىپكەرلەر حالىقتان ءوندىرىپ الاتىنى جاسىرىن ەمەس.
رەچ يدەت و كوميسسياح ي تاريفاح رازليچنىح پوسرەدنيكوۆ، مونوپولنىح وپەراتوروۆ، نەنۋجنىح اگەنتوۆ. ەتۋ پروبلەمۋ زناەتە. نو ۆوپروس: كتو پلاتيت زا يح ۋسلۋگي؟ كونەچنو، پوترەبيتەل پلاتيت. ي ۆينوي تومۋ – پرينياتىە زاكونى ي پوستانوۆلەنيا.
تو ەست ۆ وسنوۆە لەجات نورماتيۆنو-پراۆوۆىە اكتى، پري پرينياتيي كوتورىح گوسورگانى زاچاستۋيۋ رۋكوۆودستۆوۆاليس ينتەرەسامي وتدەلنىح كومپانيي، ا نە ينتەرەسامي وبششەستۆا. سرەدستۆا، كوتورىە كازاحستانسى موگلي بى تراتيت نا سەبيا، ۋتەكايۋت ۆ كارمانى ەتيح كومپانيي.
پوەتومۋ پراۆيتەلستۆۋ پورۋچاەتسيا وبراتيت ساموە سەرەزنوە ۆنيمانيە نا داننۋيۋ پروبلەمۋ ي سوۆمەستنو س پالاتوي «اتامەكەن» رازوبراتسيا پو كاجدوي تاكوي سيتۋاسيي ي پرەدلوجيت كونكرەتنىە رەشەنيا دليا يح يسپراۆلەنيا.
دوليا مالىح كومپانيي ۆ سترۋكتۋرە وتەچەستۆەننوگو بيزنەسا سەگودنيا سوستاۆلياەت بولەە 90 %. پري رەفورميروۆانيي پالاتى سلەدۋەت سفوكۋسيروۆات ەە فۋنكسيونال يمەننو نا پوددەرجكە، زاششيتە ي رازۆيتيي مالوگو بيزنەسا. پري ەتوم مالىي بيزنەس سلەدۋەت وسۆوبوديت وت وبيازاتەلنىح چلەنسكيح ۆزنوسوۆ. ەتو كاك بى سامو سوبوي رازۋمەيۋششەەسيا.
ەكىنشى. ينفلياسيانى اۋىزدىقتاۋ.
باعا بارلىق ەلدە جاپپاي وسۋدە.
سوعان قاراماستان، ءبىز ينفلياسيانى 8،4 پايىزدان اسىرماي، ۇستاپ قالدىق. باعانى وسىرمەۋ ءۇشىن كوبىنەسە نارىققا ءتان ەمەس ادىستەر قولدانىلدى.
وسىنىڭ ءبارى – شاراسىزدىقتان جاسالعان قادامدار.
مۇنداي ۇستانىم كۇندەردىڭ كۇنىندە ينفلياسيانىڭ كۇرت وسۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن.
پوەتومۋ ۆاجنو سۆويەۆرەمەننو پەرەيتي وت كونترولنو-رەگۋلياتيۆنىح مەر ۆ پولزۋ سيستەمنو-وتراسليەۆىح مەر.
مەن ناقتى تاپسىرمالار بەردىم.
ۇكىمەت پەن اكىمدەر جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتى.
دەگەنمەن، تاعى ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلەنى اتاپ وتەيىن.
ساۋدا-ساتتىقتاعى ءتيىمسىز دەلدالدىققا توقتاۋ سالاتىن كەز كەلدى.
مىسالى، 3 ميلليون ادام تۇراتىن الماتى قالاسى مەن ونىڭ توڭىرەگىندەگى ەلدى مەكەن تۇرعىندارى تۇتىنۋ تاۋارلارىن كوبىنە «التىن وردا» بازارىنان الادى.
الماتى وبلىسى مەن الماتى قالاسىنىڭ اكىمدەرىنە ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ، بازارداعى ءتارتىپ ورناتۋدى تاپسىرامىن.
بۇل جەر پايداكۇنەمدەر ءۇشىن ناعىز مايشەلپەككە اينالعان.
بۇعان الماتىداعى قاڭتار وقيعاسى كەزىندە انىق كوز جەتكىزدىك.
بۇل – باسقا وڭىرلەرگە دە قاتىستى ماسەلە.
قاجەت بولسا، بۇل جۇمىسقا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى اتسالىسسىن.
ەكى اي ۋاقىت بەرەمىن.
دالەە. ناسيونالنىي بانك دولجەن پروۆوديت نەزاۆيسيمۋيۋ ي ادەكۆاتنۋيۋ دەنەجنو-كرەديتنۋيۋ پوليتيكۋ دليا دوستيجەنيا سەليەۆوگو كوريدورا ينفلياسيي – 4-6 % ۆ 2022 گودۋ ي 3-4 % ۆ 2025 گودۋ.
نەلزيا تاكجە زابىۆات و كرەديتوۆانيي رەالنوي ەكونوميكي.
س 2017 گودا رەاليزۋەتسيا پروگرامما پوۆىشەنيا فينانسوۆوي ۋستويچيۆوستي بانكوۆسكوگو سەكتورا. نا پوكرىتيە ۋبىتكوۆ پو پروبلەمنىم زايمام بانكام ۆىدەلەنو پوريادكا 700 ميللياردوۆ تەنگە.
ودناكو دولجنوگو ۆسترەچنوگو دۆيجەنيا ۆ چاستي پوۆىشەنيا وبەموۆ ي دوستۋپنوستي كرەديتوۆ نە نابليۋداەتسيا. ستارايا پروبلەما، كاجدىي راز وب ەتوم گوۆوريم.
پروفيسيت ۆىسوكوليكۆيدنىح اكتيۆوۆ بانكوۆ راستەت. زناەم ەتۋ پروبلەمۋ، زناەم نازۆانيا ەتيح بانكوۆ. سەگودنيا پروفيسيت سوستاۆلياەت پوچتي 12 تريلليونوۆ تەنگە. ەتي سرەدستۆا دولجنى رابوتات نا ەكونوميكۋ، ۆ توم چيسلە نا رازۆيتيە ادەكۆاتنىح ۋسلوۆياح بيزنەسا ي يپوتەچنوگو رىنكا.
پرەدستويت سوزدات رەگۋلياتورنىە مەحانيزمى، پري كوتورىح بانكي بۋدۋت سترەميتسيا كرەديتوۆات ەففەكتيۆنىە پروەكتى. ەتو زاداچا نوۆوگو رۋكوۆوديتەليا ناسيونالنوگو بانكا ي اگەنتستۆا پو فينرەگۋليروۆانيۋ.
ءۇشىنشى. ەكونوميكانى وركەندەتۋ ءۇشىن قوسىمشا قاراجات قاراستىرۋ.
مەن بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ءبىرقاتار ناقتى مىندەت جۇكتەدىم.
ەڭ الدىمەن، بيۋدجەتتەگى ءتيىمسىز ءارى شىعىنى كوپ جوبالاردى انىقتاپ، ودان تۇبەگەيلى باس تارتۋ قاجەت.
ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتاردىڭ كوپشىلىگى ينۆەستيسيا اكەلۋ ءۇشىن ءتيىمدى بولا المادى دەپ مەن بىرنەشە رەت ايتتىم.
ي ەتو نەسموتريا نا ۆنۋشيتەلنىي پاكەت نالوگوۆوگو ستيمۋليروۆانيا پوچتي ۆ پولتريلليونا تەنگە.
چتو مى پولۋچاەم ۆ يتوگە؟ زا پوسلەدنيە تري گودا وبەم پرويزۆەدەننىح نا سەز توۆاروۆ نە پريەۆىشاەت 1،5 % وت ۆۆپ، ا دوليا يح ەكسپورتا ي ۆوۆسە سوستاۆلياەت 0،1 % وت وبششەسترانوۆوگو.
وسى ماسەلەنى رەتتەيتىن كەز كەلدى.
جاڭادان تاعايىندالعان يندۋستريا ءمينيسترى بۇل تۇيتكىلدىڭ شەشىمىن تابادى دەپ ويلايمىن.
ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتاردىڭ باسشىلىعى پايدالى ءارى ءتيىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قۇلىقتى ەمەس.
ولاردىڭ اكىمشىلىكتەرىن تارتىپكە شاقىرىڭىزدار.
ۇكىمەتكە ءبىر اي ۋاقىت بەرەمىن.
زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋدەن باستاپ، قاجەتتى شارانىڭ ءبارىن قابىلداڭىزدار.
ىشتەن جانە سىرتتان ينۆەستور تارتىڭىزدار.
كەدەن بەكەتتەرىندەگى قوردالانعان ماسەلەلەردى جەدەل شەشۋ قاجەت.
بۇل – بيۋدجەت ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزى بار سالا.
تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: ونداعى بىلىقتى جونگە كەلتىرمەسە، سالدارى قيىن بولۋى مۇمكىن.
قىتايدىڭ ستاتيستيكاسى مەن بىزدەگى كورسەتكىشتىڭ ايىرماسى 5،7 ميلليارد دوللار بولۋى – سونىڭ دالەلى.
ءقازىر قىتايمەن اراداعى كەدەن بەكەتىندە 12 مىڭنان استام كولىك ەلەكتروندى كەزەكتە تۇر.
قۇزىرلى ەكونوميكالىق وپەراتورلاردىڭ زاڭسىز ىس-ارەكەتى تۋرالى بۇعان دەيىن دە ايتتىم.
ولار كەدەننەن جانە باسقا دا باقىلاۋ ورگاندارىنان سونشاما جەڭىلدىكتى قالاي الىپ وتىر؟
نە سەبەپتى بۇل ماسەلە نازاردان تىس قالعان؟
بۇل سۇراقتارعا 10 كۇننىڭ ىشىندە ناقتى ءارى تولىق جاۋاپ كۇتەمىن.
وسى سالانىڭ قىزمەتىن زاڭ بويىنشا قاتاڭ رەتتەۋ قاجەت.
جالپى، كەدەن جانە لوگيستيكا جۇيەسىنە ءىرى حالىقارالىق كومپانيالاردى تارتۋدى ويلاستىرعان ءجون.
ولار قاجەتتى تاسىمال كولەمىن جانە جۇمىستىڭ اشىق ءارى ەسەپتى بولۋىن قامتاماسىز ەتە الادى.
بۇل ماسەلە ۇكىمەتتە تالقىلاندى.
ۇكىمەتكە ونى تاعى دا پىسىقتاپ، ماعان بايانداۋدى تاپسىرامىن.
بيۋدجەتتىڭ شىعىس بولىگىنەن دە كىرىستى ارتتىرۋدىڭ كوزىن تابۋعا بولادى.
قارجىنى اسا قاجەت ەمەس شارۋالارعا جۇمساۋدى دوعارۋ كەرەك.
كاجدىي پوتراچەننىي تەنگە دولجەن داۆات سوسيالنو-ەكونوميچەسكۋيۋ وتداچۋ كاك نا ۋروۆنە وتراسلي، تاك ي ۆ ماسشتاباح سترانى. دليا ەتوگو دولجنا بىت چەتكايا سيستەما وسەنكي. ودناكو پراۆيتەلستۆو ۋجە بولەە دۆۋح لەت نە موجەت نورمالنو ورگانيزوۆات ەتۋ رابوتۋ. دو سيح پور نە سفورميروۆانا سووتۆەتستۆۋيۋششايا مەتودولوگيا.
پورۋچايۋ مينيستەرستۆۋ فينانسوۆ، اگەنتستۆۋ پو ستراتەگيچەسكومۋ پلانيروۆانيۋ سوۆمەستنو سو سچەتنىم كوميتەتوم ۆ دۆۋحمەسياچنىي سروك رازرابوتات مەتوديكۋ اناليزا سوسيالنو-ەكونوميچەسكوگو ەففەكتا گوسۋدارستۆەننىح راسحودوۆ.
كەلەسى ماسەلە. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ينۆەستيسيالىق جوبالارىنىڭ قۇنى تىم اسىرا كورسەتىلەتىنى جاسىرىن ەمەس.
ونى از دەسەڭىز، قۇرىلىس بارىسىندا باعا تاعى دا وسەدى.
بۇگىندە «سامۇرىق-قازىنا» قورى 12 ءىرى جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا.
بۇل – ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋگە، گاز وندىرۋگە، تەمىر جول ينفراقۇرىلىمىن سالۋعا قاتىستى جوبالار.
جۇمىستىڭ جالپى قۇنى – 3،4 تريلليون تەڭگە.
ارينە، اتالعان نىساندار حالىققا قاجەت.
الايدا، جوبالاردىڭ قۇنىنا جانە مەردىگەرلەردىڭ كونكۋرسسىز تاڭدالۋىنا قاتىستى كوپتەگەن سۇراق تۋىندايدى.
مىسالى، كەندىرلىدەگى سۋ تۇششىتاتىن زاۋىتتىڭ جوباسى شەتەلدەگى ءدال وسىنداي جوبالاردان 3 ەسە قىمبات تۇرادى.
ەكىباستۇزداعى گرەس پەن الماتىداعى ەنەرگەتيكالىق توراپتى جاڭعىرتۋعا تىم كوپ قاراجات ءبولىنىپ وتىرعان جوق پا؟ وسىنداي مىسالدار از ەمەس.
سوندىقتان، مۇنداي جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن اشىق حالىقارالىق بايقاۋ وتكىزگەن ءجون.
بۇل قالىپتى تاجىريبەگە اينالۋعا ءتيىس.
رەتتەلەتىن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جۇيەسىنىڭ جاعىمسىز جاعى دا بار.
بولىنگەن قارجىنى قالايدا يگەرۋ كەرەك دەگەن ۇستانىم دۇرىس ەمەس.
ءاربىر ارەكەتتى، ءتىپتى بولماشى قادامنىڭ ءوزىن كەلىسۋ قاجەتتىگى تۋرالى تالاپ تا مۇلدە ورىنسىز.
سلەپوە سلەدوۆانيە فورمالنىم پراۆيلام ي پروسەدۋرام ۆەدەت ك تومۋ، چتو پروسەسس دوۆلەەت ناد رەزۋلتاتوم. منوگيە گودى دايۋتسيا نەوبحوديمىە پورۋچەنيا، ەكسپەرتى ۆىراباتىۆايۋت كاكيە-تو رەكومەنداسيي. نو ۆسە ەتو تونەت ۆ بيۋروكراتيچەسكوم بولوتە، سابوتيرۋەتسيا زامشەلوي كاستوي رەتروگرادوۆ. پوەتومۋ رەشيتەلنوي رەفورمى بيۋدجەتنوگو پلانيروۆانيا تاك ي نە پرويزوشلو.
ەتو كاك پونيمات؟ نەسپوسوبنوست رابوتات پو-نوۆومۋ يلي بويازن پوتەريات رىچاگي ۆليانيا نا مينيستەرستۆا ي اكيماتى، كوتورىە سەيچاس ۆىنۋجدەنى حوديت ك نيم نا پوكلون؟
پوەتومۋ يا دايۋ مەسياس نا ۆىرابوتكۋ سبالانسيروۆاننوگو رەشەنيا ۆ رۋسلە سيفروۆيزاسيي. يا پودچەركيۆايۋ، ۆ رۋسلە سيفروۆيزاسيي. زدەس بەز نەە نام وچەن ترۋدنو نادەياتسيا نا كاكيە-ليبو پولوجيتەلنىە رەزۋلتاتى. پو يتوگام دولوجيتە ۆ پراۆيتەلستۆو ي ادمينيستراسيۋ.
ۆ ۋسلوۆياح جەستكوي ميروۆوي كونكۋرەنسيي زا كاپيتال ناشا ينۆەستيسيوننايا پوليتيكا دولجنا ستات ماكسيمالنو ەففەكتيۆنوي. ۆ پروشلوم گودۋ ۆنەدرەن نوۆىي ينسترۋمەنت پوددەرجكي ينۆەستوروۆ – ستراتەگيچەسكوە ينۆەستيسيوننوە سوگلاشەنيە. وپرەدەلەن پەرەچەن يز 70 پوتەنسيالنىح ستراتەگيچەسكيح سوگلاشەنيي. ودناكو نا سەگودنيا پودپيسانو تولكو ودنو سوگلاشەنيە.
ۆ رەزۋلتاتە نە راستەت وبەم ينوستراننىح ينۆەستيسيي. پراۆيتەلستۆوم سفورميروۆانى دۆا پۋلا ينۆەستيسيوننىح پروەكتوۆ: ودين سوستويت يز 450 پروەكتوۆ، درۋگوي – يز 3 000.
پلانى حوروشيە. نو يز-زا وتسۋتستۆيا دولجنوگو كونتروليا ي بيۋروكراتيچەسكوي ۆولوكيتى رەاليزاسيا ەتيح پروەكتوۆ وستاەتسيا نا بۋماگە.
پوەتومۋ پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ وپرەدەليت ەدينىي پۋل ينۆەستيسيوننىح پروەكتوۆ، سدەلات ەگو پۋبليچنىم، ۆ توم چيسلە دليا وبششەستۆەننوگو مونيتورينگا رەاليزاسيي پروەكتوۆ.
سونداي-اق، جەرگىلىكتى جەرلەردەگى، اۋداندىق دەڭگەيدەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە توقتالعىم كەلەدى.
ايماقتاردا جۇمىستىڭ العا باسۋى اكىمگە بايلانىستى ەكەنى راس.
كاسىپكەرلىك باستامانىڭ جولىن كەسىپ، تەجەيتىن دە كوبىنەسە اكىمدەر. بۇل – اششى اقيقات.
ءتىپتى، قارجىلاي كومەك بەرمەك تۇگىلى، زاڭ اياسىندا اكىمشىلىك قولداۋ دا كورسەتپەيدى.
مۇنداي جونسىزدىكتى شۇعىل تۇردە دوعارۋ كەرەك.
اۋدان اكىمدەرىنە ناقتى مەجە قويىلسىن.
ولارعا جىل سايىن ءاربىر 10 مىڭ تۇرعىن ءۇشىن كەمىندە 100 جۇمىس ورنىن اشۋدى مىندەتتەگەن ءجون.
ءبىز ەندى جۇمىس ءتاسىلىن وزگەرتەمىز. كاسىپكەرلەر اكىمنىڭ سوڭىنان جۇگىرمەۋى كەرەك. كەرىسىنشە، اكىم ينۆەستور تارتۋعا ۇمتىلۋى قاجەت.
پراۆيتەلستۆۋ ي سچەتنومۋ كوميتەتۋ پري مەتودولوگيچەسكوي پوددەرجكە اسپير سلەدۋەت نالاديت سيستەمۋ ۋچەتا تاكيح رابوچيح مەست.
وتدەلنو حوچۋ وستانوۆيتسيا نا نەوبحوديموستي دالنەيشەگو پوۆىشەنيا بيۋدجەتنوي نەزاۆيسيموستي اكيموۆ ۆسەح ۋروۆنەي. سيتۋاسيا، كوگدا 82 % رەگيونوۆ دوتاسيوننىە، – نەپراۆيلنايا. ەتو وسوبەننوستي ناشەي مەتودولوگيي مەجبيۋدجەتنىح وتنوشەنيي.
اكيمى پوستوياننو وبيۆايۋت پوروگي مينيستەرستۆ، ۆىپراشيۆايا ترانسفەرتى وبششەگو حاراكتەرا ي سەليەۆىە. كرومە توگو، منوگيە راسحودنىە ينيسياتيۆى سەنترالنوگو ۋروۆنيا رەشايۋتسيا ۆ كليۋچە «پەرەكينەم نا مەستنىي بيۋدجەت، ا اكيمى رازبەرۋتسيا». سەيچاس ۋجە تاك رابوتات نەلزيا.
مەن بۇعان دەيىن بيۋدجەتارالىق قاتىناستىڭ جاڭا جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن بولاتىنمىن.
وسى تاپسىرمانى تاعى دا ەستەرىڭىزگە سالامىن.
بۇل رەتتە، قارجىنى جەرگىلىكتى جەردە كوبىرەك قالدىرۋعا باسا ءمان بەرگەن ءجون.
ەلىمىزدە ءۇش جىلدان بەرى «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» اتتى باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى − ىشكى نارىقتى حالىق تۇتىناتىن وتاندىق تاۋارمەن قامتاماسىز ەتۋ.
الايدا، وسى كەزەڭدە ەكسپورت كولەمى بۇرىنعى دەڭگەيدە قالىپ، يمپورتتىڭ ۇلەسى 8 پايىزعا وسكەن.
ۇكىمەت مۇنىڭ سەبەبىن انىقتاۋعا ءتيىس.
ونەركاسىپ ساياساتىندا نەگىزىنەن اۆتوكولىك جاساۋ سالاسىنا باسىمدىق بەرىلگەن.
ءبىراق، وتاندىق ءونىمنىڭ ۇلەسى ءالى دە تومەن.
اشىلىپ جاتقان جۇمىس ورىندارى دا از.
ونەركاسىپ سالاسىنا جاۋاپتى مينيستر يندۋستريالاندىرۋدىڭ بارلىق ماسەلەسىمەن مۇقيات اينالىسۋعا ءتيىس. اسىرەسە، دامۋ مۇمكىندىگى جوعارى سالالارعا باسا ءمان بەرۋدى تاپسىرامىن.
ەششە ودين اكتۋالنىي ۆوپروس. ۆ سوسيالنىح سەتياح پوستوياننو مۋسسيرۋەتسيا ينفورماسيا، چتو بولشينستۆو كازاحستانسكيح اۆتوموبيلەي ياكوبى پريحوديت پراكتيچەسكي ۆ گوتوۆوم ۆيدە، كاك گوۆوريتسيا، وستاەتسيا ليش پريكرۋتيت كولەسا. زدەس ۆيديتسيا زناچيتەلنايا دوليا پرەۋۆەليچەنيا، پريچەم سەل پونياتنايا. ۆو ۆسياكوم سلۋچاە، نادو ۆىياسنيت، ناسكولكو تاكيە ۋتۆەرجدەنيا سووتۆەتستۆۋيۋت رەالنوستي؟ پوسلە ەتوگو سلەدۋەت پرينيات مەرى.
پو ۋتيلسبورۋ مى پرينيالي رەشەنيە – ۆسە سرەدستۆا بۋدۋت پوستۋپات گوسۋدارستۆۋ. تەپەر نەوبحوديمو وپرەدەليتسيا س رازمەروم ستاۆوك. رابوچايا گرۋپپا اكتيۆنو وبسۋجداەت داننىي ۆوپروس.
سرازۋ وتمەچۋ، ۋتيلسبور بۋدەت پەرەسموترەن. نو نۋجنو يزبەگات كراينوستەي. نەلزيا ۆىبراسىۆات نا ۆەتەر دەنگي، پوتراچەننىە نا رازۆيتيە اۆتوپروما، ي وتكرىۆات سۆوي رىنوك دليا وتكروۆەننوگو يمپورتنوگو اۆتوحلاما.
ۋتيليزاسيوننىي يلي رەگيستراسيوننىي سبور – ەتو نە ساموسەل. گلاۆنوە – پوۆىسيت دوستۋپنوست اۆتوموبيلەي ي سەلحوزتەحنيكي دليا پوترەبيتەلەي. وجيدايۋ سووتۆەتستۆۋيۋششەي رەاكسيي وت پرويزۆوديتەلەي ي ديستريبيۋتەروۆ. پرەدۆاريتەلنىي دوكلاد پراۆيتەلستۆا پوكازىۆاەت، چتو ونو نا پراۆيلنوم پۋتي ناحوديتسيا.
دليا وبەسپەچەنيا دوستۋپنىم سىرەم وتەچەستۆەننىح وبراباتىۆايۋششيح پرەدپرياتيي نامي بىلي پرەدۋسموترەنى كونكرەتنىە زاكونوداتەلنىە نورمى. ەتو بولشوي شاگ ۆپەرەد، بەز كوتوروگو نيەۆوزموجنو پەرەيتي نا پرويزۆودستۆو پرودۋكسيي سرەدنەگو ي ۆەرحنەگو پەرەدەلوۆ.
نە سەكرەت، چتو كازاحستان ەكسپورتيرۋەت ۆ وسنوۆنوم كونسەنتراتى ي پولۋفابريكاتى، ا يمپورتيرۋەت ناوبوروت گوتوۆىە يزدەليا. ناش ەدينستۆەننىي مەتاللۋرگيچەسكيي كومبينات پو سۆوەمۋ تەحنيچەسكومۋ سوستويانيۋ ي وسناششەنيۋ تاك ي وستالسيا نا ۋروۆنە سوۆەتسكوگو پەريودا. ۋستاريەۆشەە پرويزۆودستۆو، وتسۋتستۆيە دوباۆلەننوي ستويموستي، ۆىسوكيي پرويزۆودستۆەننىي تراۆماتيزم ي ۋجاسنايا ەكولوگيا – ەتو دالەكو نە پولنىي پەرەچەن يمەيۋششيحسيا تام پروبلەم.
ناشي گورنودوبىۆايۋششيە پرەدپرياتيا دولجنى دۋمات بولشە و پرويزۆودستۆە دوباۆلەننوي ستويموستي ۆنۋتري سترانى، ا نە و ۆىۆوزە سىريا.
ۇكىمەت ونەركاسىپ سالاسى وكىلدەرىمەن باس قوسىپ، وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋ جانە جاڭا وندىرىستەردى ىسكە قوسۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەتتىگىن بىرلەسىپ شەشۋى كەرەك.
مەملەكەت بۇل جۇمىسقا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەدى.
كەلەسى ماسەلە. بىلتىر ەلىمىز بويىنشا 17 ميلليون شارشى مەتر ءتۇرعىن-ۇي سالىندى.
بۇل – بۇرىن ەشقاشان بولماعان كورسەتكىش.
الايدا، ونىڭ قانشالىقتى دۇرىس مالىمەت ەكەنىن تەكسەرۋ كەرەك.
اكىمدەر جوعارى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ەسكى ۇيلەر مەن ساياجايلاردى دا ەسەپكە قوسىپ جىبەردى دەگەن اقپارات بار.
ال، بيىل بىلتىرعىدان 1 ميلليون شارشى مەتر كوبىرەك ءۇي سالىنادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
ءبىراق، قۇرىلىستىڭ مۇنداي قارقىنىنا كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىم ىلەسە الماي جاتىر.
ەلوردامىزداعى احۋال − وسىنىڭ ايقىن دالەلى.
قالادا الداعى 3 جىلدا ساعاتىنا 900 گيگاكالوريا جىلۋ تاپشىلىعى بولۋى مۇمكىن.
ءدال وسىنداي ماسەلە كەيبىر وبلىس ورتالىقتارىندا دا بار.
قۇرىلىس جوسپارىن ەسكەرە وتىرىپ، وعان قانشا كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىم قۋاتى قاجەت بولاتىنىنىن بولجاي ءبىلۋ كەرەك.
ۇكىمەت بۇل جۇمىستى اكىمدەرمەن بىرلەسىپ اتقارۋعا ءتيىس.
وسى تالداۋدىڭ نەگىزىندە ناقتى شارالار قابىلداۋ قاجەت.
بۇدان بىلاي ءتيىستى ينجەنەرلىك جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمى بار جەرگە عانا ءتۇرعىن-ۇي سالىنۋى كەرەك.
تاعى ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلە – قۇرىلىس سالاسىندا ناعىز باسەكەنىڭ بولماۋى.
ەلىمىزدە بىرنەشە قۇرىلىس كومپانياسى عانا ۇستەمدىككە يە بولىپ وتىر.
كوممەرسيالىق نارىق تا، مەملەكەتتىك تاپسىرىس سالاسى دا سولاردىڭ ۋىسىندا. شىن مانىندە، ولار بۇعان اكىمشىلىك رەسۋرستى پايدالانۋ ارقىلى قول جەتكىزۋدە.
پروشۋ پراۆيتەلستۆو سوۆمەستنو س اگەنتستۆوم پو زاششيتە ي رازۆيتيۋ كونكۋرەنسيي پرينيات پاكەت مەر پو دەمونوپوليزاسيي سترويتەلنوگو رىنكا ي ەگو كونكۋرەنتنومۋ رازۆيتيۋ. يمەنا سترويتەلنىح كومپانيي، كوتورىە پوستوياننو ۆىيگرىۆايۋت تەندەرى، ا زاتەم پەرەدايۋت سترويتەلنىە پروەكتى سۋبپودريادنىم كومپانيام، ا تە – «سۋبسۋبپودريادنىم» كومپانيام، حوروشو يزۆەستنى.
تاكجە حوتەلوس بى وستانوۆيتسيا نا موەي ينيسياتيۆە سۋبسيديروۆانيا ارەندنوگو جيليا. ونا دولجنا بىلا زارابوتات ەششە گود نازاد. نو يز-زا نەراستوروپنوستي، ا، موجەت بىت، يز-زا سابوتاجا، سوتني تىسياچ كازاحستانسيەۆ دو سيح پور نە پولۋچايۋت ەتوت ۆيد پوددەرجكي. چينوۆنيكي دولگو پىتاليس يز پروستوي ي پونياتنوي ينيسياتيۆى پو سنيجەنيۋ زاترات نا جيلە دليا نايمەنەە وبەسپەچەننىح گراجدان سوزدات وچەرەدنوي ينسترۋمەنت پوددەرجكي كرۋپنىح سترويتەلنىح فيرم.
پوۆتوريۋ ۆ پوسلەدنيي راز – ەتو ينيسياتيۆا سوسيالنايا.
«وتباسى بانكۋ» ي مينيستەرستۆۋ سيفروۆيزاسيي نۋجنو سوزدات سيفروۆۋيۋ پلاتفورمۋ، نا كوتوروي دولجنى زارەگيستريروۆاتسيا تە، كومۋ پولوجەنى سۋبسيديي، ا تاكجە سدايۋششيە ۆ ارەندۋ ۆلادەلسى نەدۆيجيموستي. ليۋدي، يسحوديا يز سۆويح پوترەبنوستەي، سموگۋت ۆىبرات جيلە تام، گدە حوتيات، ا نە تام، گدە يم سكاجەت اكيمات يلي زاسترويششيك. وت گوسۋدارستۆا سوسيالنو ۋيازۆيمىم كاتەگوريام گراجدان بۋدەت ۆىپلاچيۆاتسيا سۋبسيديا ۆ رازمەرە 50 % وت ارەندنوي پلاتى. ا ۆىسۆوبوجدەننىە دەنگي سەمەينوگو بيۋدجەتا بۋدۋت تراتيتسيا نا درۋگيە نۋجدى: پرودۋكتى، وبرازوۆانيە، مەديسينۋ. پوەتومۋ نادو ناچات پريەم زاياۆوك پو ەتوي سيستەمە. دايۋ تاكوە پورۋچەنيە، نە زاتياگيۆايا داننىي ۆوپروس، نۋجنو پرودولجات رابوتات. نە پوزدنەە 1 مايا ەتۋ رابوتۋ زاۆەرشيت ي دولوجيت، كاك ونا ۆىپولنياەتسيا.
ءتورتىنشى. اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ ماسەلەسى.
سوڭعى 5 جىلدا اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋعا 2 تريلليون تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىندى.
الايدا، سۋبسيديا كولەمى قانشا وسسە دە، بۇل سالادا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن وزگەرىس بولعان جوق.
اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن اكىمدىكتەر سۋبسيديانى تاراتىپ بەرۋمەن عانا شەكتەلگەن.
وعان ەشقانداي تالداۋ جاسالعان جوق.
قارجىنىڭ ءتيىستى ماقساتقا جۇمسالۋىن دا ەشكىم باقىلاۋعا الماعان.
سۋبسيديا تۇپكى يەسىنە جەتپەي، ورتا جولدا تالان-تاراجعا تۇسۋدە.
ءتىپتى، اۋىل شارۋاشىلىعىنا ەش قاتىسى جوق سالالار دا ونىڭ قىزىعىن كورۋدە.
سوڭعى جىلدارى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى 960 قىلمىستىق ءىس تەرگەگەن. سونىڭ 54 پايىزى سۋبسيديانى جىمقىرۋعا قاتىستى بولعان. مىسالى، جايىلىمدىق جەرلەردى سۋلاندىرۋعا 80 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ءبىراق، ونىڭ تەڭ جارتىسى جەلگە ۇشتى.
وسى جۇمىسقا قاجەتتى قۇرال-جابدىقتىڭ باعاسى 2-3 ەسە ارتىق كورسەتىلگەن. ءتىپتى، كەي جاعدايدا قارجىنى قاعاز جۇزىندە يگەرە سالعان.
سونىمەن قاتار، سۋبسيديا الىپ وتىرعان جۇرتتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋگە جانە ساقتاۋعا اسا قۇلقى جوق.
سەبەبى، سۋبسيديالاۋ جۇيەسىنىڭ ءوزى شارۋالاردى بۇعان ىنتالاندىرمايدى.
جاعداي تۇزەلمەسە، اگروونەركاسىپ كەشەنى شيكىزات وندىرۋدەن ارى اسا المايتىنى انىق.
سۋبسيديالاۋدىڭ ءبىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسى جوق.
جەكە قۇرىلىمدار سۋبسيديا بولۋگە قاتىستى ءتۇرلى پورتالدار (Qoldau.kz، plem.kz) اشقان.
ولار ءوز قىزمەتى ءۇشىن شارۋالاردان
3-11 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە اقشا الىپ وتىر. شارۋالاردىڭ بۇعان نارازىلىق ءبىلدىرۋى ورىندى.
ۇكىمەتكە سۋبسيديالاۋ تۋرالى اقپاراتتى تولىق قامتيتىن پلاتفورما ازىرلەۋدى تاپسىرامىن.
بۇل پلاتفورما شارۋالارعا تەگىن قىزمەت كورسەتۋى كەرەك.
سۋبسيديا مەملەكەت بەرەتىن مىندەتتى تولەم ەمەس ەكەنىن اركىم بىلۋگە ءتيىس.
بۇل – شارۋالاردى ءونىمدى جۇمىس ىستەۋگە ىنتالاندىراتىن ءتاسىل.
بيۋدجەت قارجىسى – وڭدى-سولدى تاراتىلا بەرەتىن تەگىن دۇنيە ەمەس.
سۋبسيديالاۋدىڭ جاڭا جۇيەسىندە وسى ماسەلەنى رەتتەيتىن تىڭ تاسىلدەر قاراستىرىلۋى قاجەت.
سۋبسيديا العان ادامنان جۇمىس تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدى تالاپ ەتەتىن بولامىز.
جۇمىس بارىسىندا وسىنى ەستە ۇستاڭىزدار.
كەلەسى ماسەلە. مەن بوس جاتقان جايىلىمدىق جەرلەردى تەزىرەك قايتارىپ الىپ، ونى اۋىل تۇرعىندارىنا بەرۋدى تاپسىرعان بولاتىنمىن.
ءقازىر حالىق ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزى بار جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.
ءبىراق، بۇل جەردە دە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن اكىمدىكتەر كوزبوياۋشىلىققا جول بەرگەن.
مينيسترلىك جايىلىمدىق جەردىڭ تاپشىلىعى 6،8 ميلليون گەكتارعا نەمەسە 32 پايىزعا ازايدى دەپ مالىمەت بەرىپ وتىر.
بۇل شارۋا قوجالىقتارىمەن مەموراندۋمعا قول قويۋدىڭ جانە ەلدى-مەكەندەردىڭ اۋماعىن كەڭەيتۋدىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.
الايدا، باس پروكۋراتۋرانىڭ تەكسەرىسى كورسەتكەندەي، ءبىرقاتار وڭىردە جايىلىمدىق جەردىڭ تاپشىلىعى ءالى دە ازايماعان.
اقمولا، اتىراۋ جانە قوستاناي وبلىستارىندا اۋىل تۇرعىندارىنا مالىن فەرمەرلەردىڭ جەرىنە جايۋعا رۇقسات بەرىلەدى دەگەن جالعان مەموراندۋم جاسالعان.
شىن مانىندە، جايىلىمدىق جەردىڭ تاپشىلىعى قاعاز بەتىندە عانا ازايعان.
بۇدان بولەك، ايماقتار حالىقتىڭ جايىلىمعا دەگەن سۇرانىسىن تومەندەتىپ كورسەتە باستاعان.
ۇكىمەت نەگە بۇعان كوز جۇما قاراپ وتىر؟
مۇنداي ارەكەتتەر اۋىل حالقىنىڭ نارازىلىعىن ورشىتپەسە، كەمىتپەيدى.
ۇكىمەتكە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن بىرلەسىپ، وسى ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشۋدى تاپسىرامىن.
دالەە. ودنوي يز ۆاجنىح زاداچ ۆ چاستي راسيونالنوگو يسپولزوۆانيا زەملي ياۆلياەتسيا نەدوپۋششەنيە ەە كونسەنتراسيي ۆ ودنيح رۋكاح. يا ۋجە گوۆوريل وب ەتوم.
سەگودنيا گوۆوريۋ يمەننو و نەپرويزۆوديتەلنوي كونسەنتراسيي – كوگدا بەرۋت زەملي پوبولشە، نو نە ۆكلادىۆايۋت ينۆەستيسيي. ۆ ريادە رەگيونوۆ رەشەنيامي ماسليحاتوۆ رازمەرى نادەلوۆ ۋتۆەرجدەنى بەز ناۋچنو-وبوسنوۆاننىح پودحودوۆ: ۆ اتىراۋسكوي – 98 تىسياچ گەكتاروۆ، الماتينسكوي – 96 تىسياچ گەكتاروۆ، ۆوستوچنو-كازاحستانسكوي وبلاستي – 69 تىسياچ گەكتاروۆ.
مەجدۋ تەم، مينيستەرستۆو سەلسكوگو حوزيايستۆا رازرابوتالو پروەكت پوستانوۆلەنيا، رازرەشايۋششيي يمەت ۆ ودنيح رۋكاح دو 98 تىسياچ گەكتاروۆ سەلسكوحوزيايستۆەننىح زەمەل. ەتو ۆىگلياديت كاك پوپىتكا زاكرەپيت تەكۋششيە نەپومەرنىە زەمەلنىە ۆلادەنيا ليۋدەي، كوتورىە يمي ۆلادەيۋت، تو ەست زافيكسيروۆات يح ۆ كاچەستۆە نورماتيۆنوي بازى.
پوياسنيۋ: گوسۋدارستۆو نە پروتيۆ بولشيح زەمەلنىح ۋچاستكوۆ. ەتو حوروشو – ۆ ەكونوميچەسكيي وبوروت ۆوۆلەكاەتسيا بولشە زەمەل، رابوتاەت ەففەكت ماسشتابا، پوۆىشاەتسيا كونكۋرەنتوسپوسوبنوست. ودناكو دولجنى بىت جەستكيە ۆسترەچنىە وبيازاتەلستۆا، وتۆەتستۆەننوست زا فاكتيچەسكوە يسپولزوۆانيە زەمەل.
پوەتومۋ پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ سوزدات رابوچۋيۋ گرۋپپۋ س ۋچاستيەم ەكسپەرتوۆ ي ناۋچنىح ينستيتۋتوۆ دليا وپرەدەلەنيا پرەدەلنىح رازمەروۆ زەمەلنىح ۋچاستكوۆ، كوتورىە نۋجنو ۋتۆەرديت دو 1 مايا تەكۋششەگو گودا.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بار. 2003 جىلى قابىلدانعان سۋ كودەكسى سۋدى شارۋاشىلىق ماقساتقا پايدالانۋ ءتارتىبىن عانا رەتتەيدى.
بۇل قۇجات سۋ رەسۋرستارىن ساقتاۋعا جانە ونى ءتيىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى.
اۋا-رايىنىڭ وزگەرۋى، سۋ سالاسىندا قوردالانعان ماسەلەلەر ءقازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن تەجەيتىن كەدەرگىگە اينالىپ وتىر.
ۇكىمەتكە ساراپشىلارمەن بىرلەسىپ، جاڭا سۋ كودەكسىنىڭ جوباسىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن.
كودەكس كليماتتىڭ وزگەرۋىن جانە شەكارالاس ەلدەردىڭ ساياساتىن ەسكەرە وتىرىپ، سۋ رەسۋرستارىنىڭ تاپشىلىعىن ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزۋى كەرەك.
كەلەسى ماسەلە. كۇن جىلىنعاندا شارۋالاردىڭ جۇمىسى قىزا تۇسەدى.
كوكتەمگى ەگىس ناۋقانى باستالادى. بۇل جۇمىستى ۋاقتىلى اتقارۋ ءۇشىن شارۋالارعا بارلىق جاعدايدى جاساۋ كەرەك. ەڭ باستىسى، مەملەكەتتىڭ قولداۋ شارالارى ەشكىمدى اۋرە-سارساڭعا سالماي، دەر كەزىندە جاسالۋعا ءتيىس.
پياتوە. رازۆيتيە ەنەرگەتيچەسكوگو كومپلەكسا
ۆ پروشلوم گودۋ مى ستولكنۋليس س سەرەزنىم ەنەرگوكريزيسوم. نابليۋدالسيا دەفيسيت ديزەلنوگو توپليۆا، اۆياكەروسينا، سجيجەننوگو نەفتيانوگو گازا، ەلەكتروەنەرگيي. ەتو پرويزوشلو يز-زا نەكاچەستۆەننوگو پلانيروۆانيا، وتسۋتستۆيا كونتروليا ي زلونامەرەننىح دەيستۆيي وتدەلنىح ليس.
سەگودنيا ۆوزنيكلي ريسكي دەفيسيتا توۆارنوگو گازا. ۆ پروشلوم گودۋ «QazaqGaz» نە سوۆسەم پرودۋماننو ۆۆەل موراتوريي نا پودكليۋچەنيە ك گازۋ نوۆىح پرومىشلەننىح وبەكتوۆ.
ۆ رەزۋلتاتە ۆ ريادە رەگيونوۆ وتسۋتستۆۋەت گاز، نەوبحوديمىي دليا رەاليزاسيي نوۆىح پروەكتوۆ، ۆ توم چيسلە ۆىسوكوتەحنولوگيچنىح ي ەكسپورتووريەنتيروۆاننىح. ۆ سترانە يمەيۋتسيا ۆسە ۋسلوۆيا دليا دوپولنيتەلنوگو پرويزۆودستۆا توۆارنوگو ي سجيجەننوگو گازا.
نو زاداچا فورميروۆانيا سبالانسيروۆاننوگو ي كوممەرچەسكي پريۆلەكاتەلنوگو رىنكا گازا نيكاك نە رەشاەتسيا. پوەتومۋ جدۋ وت مينيسترا ەنەرگەتيكي كونكرەتنىح پرەدلوجەنيي.
مى ستولكنۋليس س رەگۋليارنىمي پەرەبويامي ۆ رابوتە سيستەمى ەنەرگوسنابجەنيا. سامىي ياركيي پريمەر – نەداۆنەە وتكليۋچەنيە ەلەكتروەنەرگيي نا يۋگە سترانى. مى وچاستي زاۆيسيم وت كاچەستۆا رابوتى ەنەرگوسيستەم سوپرەدەلنىح گوسۋدارستۆ.
پروبلەمۋ ەنەرگەتيچەسكوي بەزوپاسنوستي سترانى نۋجنو سروچنو رەشات. يا نە پونيمايۋ، پوچەمۋ وتۆەتستۆەننىە ليسا ديپلوماتيچنو ۋحوديات وت وتۆەتوۆ نا ۆوپروسى و سترويتەلستۆە اتومنوي ستانسيي. ا ۆەد نۋجنو پريامو سكازات: بەز چيستوي اتومنوي ەنەرگيي مى پوتەرياەم ۆسيۋ ەكونوميكۋ، نە گوۆوريا ۋجە وب ينۆەستيسياح، ۋتراتيم رەگيونالنوە ليدەرستۆو. نام پوزارەز نۋجنا ەلەكتروەنەرگيا، پريچەم اتومنايا چيستايا ەنەرگيا. نەلزيا يدتي نا پوۆودۋ ۋ پوپۋليستوۆ، كوتورىە نە رازبيرايۋتسيا ۆ ەكونوميچەسكيح رەالياح. نۋجنو پروفەسسيونالنو رازياسنيات زناچەنيە اتومنوي ەنەرگەتيكي.
نەلزيا زامالچيۆات ي رول سيفروۆوگو ماينينگا. مى ۆيديم، چتو سوسيالنو-ەكونوميچەسكيي ەففەكت وت پرويزۆودستۆا كريپتوۆاليۋت مينيمالەن. ماسسوۆىح رابوچيح مەست نە سوزداەتسيا، پرودۋكسيي كاك تاكوۆوي نەت ۆووبششە.
پري ەتوم داننايا سفەرا پوترەبلياەت ەلەكتروەنەرگيۋ كاك نەسكولكو وبلاستەي. پريچەم وتدەلنىە نەدوبروسوۆەستنىە ماينەرى پودكوۆەرنو پولزۋيۋتسيا تاريفامي، كوتورىە نيجە، چەم تاريفى دليا ناسەلەنيا. نە پلاتياتسيا نالوگي ي پوشلينى نا ۆۆوزيموە وبورۋدوۆانيە. ي ساموە گلاۆنوە – ماكسيمالنو يسپولزۋيا رەسۋرسى سترانى، ەتي دەلسى مونەتيزيرۋيۋت يح ۆ درۋگيح يۋريسديكسياح.
پروشۋ اگەنتستۆو فينانسوۆوگو مونيتورينگا دەتالنو رازوبراتسيا ۆ داننوي سيتۋاسيي. نەوبحوديمو ۆىياۆيت ۆسە ماينينگوۆىە فەرمى، پروۆەريت نالوگوۆىە ي تاموجەننىە ۆوپروسى، تششاتەلنو يزۋچيت دوگوۆورى، نا وسنوۆانيي كوتورىح پولۋچەنى تەحۋسلوۆيا، ا تاكجە درۋگيە اسپەكتى يح دەياتەلنوستي. پروشۋ دولوجيت دو 15 مارتا.
ەششە راز وبراششايۋ ۆنيمانيە – گوسۋدارستۆو نە پروتيۆ «بەلوگو» ماينينگا. نو تە، كتو حوتيات رابوتات ۆ ەتوي سفەرە، دولجنى يمەت سووتۆەتستۆۋيۋششۋيۋ ليسەنزيۋ، پولۋچات ەلەكتروەنەرگيۋ پو ادەكۆاتنىم تاريفام، دەكلاريروۆات دوحودى ي ۆىپلاچيۆات نالوگي، زاپۋسكات پروەكتى «زەلەنوي» ەنەرگەتيكي.
نالوگي نا ماينينگ مى توجە پوۆىسيم. تەكۋششايا ستاۆكا 1 تەنگە زا كيلوۆاتت موششنوستي نيچتوجنو مالا. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پرورابوتات كراتنوە ۋۆەليچەنيە داننوگو نالوگا، پريچەم ۆ كراچايشيە سروكي.
پراۆيتەلستۆۋ سلەدۋەت رازرابوتات پولنوسەننىي پاكەت رەشەنيي پو رەگۋليروۆانيۋ ي رازۆيتيۋ سيفروۆوگو ماينينگا. رەزۋلتاتى جدۋ ك 1 اپرەليا.
التىنشى. كوپ قارجىنى قاجەت ەتەتىن باعىتتىڭ ءبىرى – دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى.
بۇل سالاعا بولىنەتىن قاراجات جىلدان جىلعا كوبەيىپ كەلەدى.
الايدا، بيۋدجەتتىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى.
سوندىقتان، قولدا بار قارجىنى تۇگەندەپ، باسىمدىقتاردى قايتا قاراۋ كەرەك.
بۇل – الداعى جوبالارعا، سونىڭ ىشىندە مەملەكەت پەن جەكەمەنشىكتىڭ سەرىكتەستىگى ارقىلى سالىناتىن 20 اۋرۋحاناعا قاتىستى ماسەلە.
ونىڭ ءارقايسىسىنا جۇمسالاتىن شىعىن قولدانىستاعى زاماناۋي اۋرۋحانالاردىڭ قۇنىنان بىرنەشە ەسە ارتىق. مەملەكەت پەن جەكەمەنشىكتىڭ مۇنداي سەرىكتەستىگى بىزگە قاجەت ەمەس.
ۇكىمەتكە اۋرۋحانا قۇرىلىسى بويىنشا ءبىرىڭعاي باعا بەلگىلەۋدى تاپسىرامىن. ارينە، ونىڭ مولشەرى كوڭىلگە قونىمدى بولۋى كەرەك.
نەوبحوديمو كورەننىم وبرازوم پەرەسموترەت سيستەمۋ زاكۋپا مەديسينسكوي تەحنيكي. ەتو توجە بولشايا پروبلەما. پوسكولكۋ داننايا سفەرا ياۆلياەتسيا ۆىسوكوكوررۋپسيوگەننوي.
رەگيونامي سيستەمنو زاۆىشايۋتسيا سمەتى ي سەنى نا وبورۋدوۆانيە، تراتياتسيا وگرومنىە دەنگي نا ەگو سەرۆيسنوە وبسلۋجيۆانيە. پوەتومۋ پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پەرەيتي نا سەنتراليزوۆاننىي زاكۋپ مەديسينسكوي تەحنيكي نا بازە «سك-فارماسيا».
* * *
«جاڭا قازاقستاندى» قۇرۋ ءۇشىن تۇسىنىكتى ءارى ءادىل مەملەكەتتىك ساياسات جۇرگىزىلۋى كەرەك.
بۇل ساياسات ساناسىز شەنەۋنىكتەردىڭ جونسىزدىگىنە جول بەرمەيدى.
باسەكەگە جانە تەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن ەكونوميكانى قالىپتاستىرادى.
سونىمەن بىرگە، جەكە مەنشىككە، ادامنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىعىنا قول سۇعىلماۋىنا زاڭ ۇستەمدىگى ارقىلى كەپىلدىك بەرەدى.
بارلىق ازاماتتارعا بىردەي مۇمكىندىك جاسايتىن دا – وسى ساياسات. اركىم قازاقستاننىڭ بولاشاعىنا جاۋاپتى ەكەنىن سەزىنىپ، ورتاق ىسكە ءوز ۇلەسىن قوسۋى كەرەك.
جۇرت مەملەكەتتەن اشىق ءارى تۇسىنىكتى ساياسات جۇرگىزۋدى تالاپ ەتەدى. وسى تالاپقا ساي بولۋىمىز قاجەت.
وت بيزنەسا ترەبۋەتسيا نالوگوۆايا چەستنوست ي سوسيالنايا وتۆەتستۆەننوست. ودنيم يز پروياۆلەنيي تاكوگو پودحودا ياۆليايۋتسيا پوجەرتۆوۆانيا ۆ فوند «قازاقستان حالقىنا».
يا ۋجە گوۆوريل، سەگودنيا پوۆتوريۋس، چتو ەگو فورميروۆانيە دولجنو يدتي ۆ وسنوۆنوم زا سچەت كرۋپنوي ناسيونالنوي بۋرجۋازيي، حوتيا ۆزنوسى درۋگيح كومپانيي، ۆكليۋچايا ينوستراننىح ينۆەستوروۆ، پريۆەتستۆۋەتسيا. ەتو نە پرينۋديلوۆكا، ا شانس سوستوياۆشيمسيا، پريبىلنىم كومپانيام ي گراجدانام پوجەرتۆوۆات سرەدستۆا نا بلاگورودنىە وبششەناسيونالنىە سەلي.
ادال ەڭبەك ەتۋ – بارىمىزگە ورتاق مىندەت.
وكىنىشكە قاراي، كەيدە جۇرت، اسىرەسە جاستار ماڭداي تەرىن توگىپ، جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيدى. اۋىردىڭ ۇستىمەن، جەڭىلدىڭ استىمەن جۇرگەندى ءجون كورەدى. ويتكەنى، ولار بىزدە ادال ەڭبەك لايىقتى باعالانبايدى دەپ ويلايدى.
جاستار باستىقتار مەن اۋقاتتىلارعا جاقىن جۇرەتىن ءتۇرلى الاياقتاردىڭ، جەمقورلاردىڭ شالقىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن كورىپ وتىر.
ءتىپتى، سولارعا قاراپ بوي تۇزەيتىن بولدى.
قوعامدا تابىسقا جەتۋدىڭ توتە جولى وسى دەگەن قاتە تۇسىنىك ورنىعۋدا.
وعان قوسا، تاعى ءبىر جاعىمسىز ءۇردىس بار.
كەيبىرەۋلەر ادال ەڭبەكپەن جەتىستىككە جەتەتىن مۇمكىندىك جوق ەكەنىن كورگەن سوڭ ەش ارەكەتسىز قول قۋسىرىپ وتىرادى.
جۇمىس ىستەۋدىڭ ورنىنا جاقىندارىنا دا، مەملەكەتكە دە ماسىل بولۋدا. وزىنە جاردەماقى مەن جەڭىلدىك تالاپ ەتىپ، الاقان جايۋدان ارلانبايدى.
ءتىپتى، جەرگىلىكتى بيلىككە قوقان-لوقى كورسەتۋدەن دە تايىنبايدى.
ۇلتتى جەگىدەي جەيتىن وسى كەسەلدەر ەلىمىزدى كەرى تارتۋدا.
مينيستردەن مالشىعا، قارجىگەردەن قارا جۇمىسشىعا دەيىن ءارقايسىمىز بۇل تۋرالى تەرەڭ ويلانۋىمىز كەرەك.
ءتيىستى قورىتىندى جاساپ، دۇرىس ارەكەت ەتۋىمىز قاجەت. سوندا عانا ءبىز وركەنيەتتى قوعام قۇرا الامىز.
يدەولوگيا دوبروسوۆەستنوگو ترۋدا، سپراۆەدليۆوگو ۆوزناگراجدەنيا دولجنا پرييتي نا سمەنۋ ميروۆوززرەنيۋ كومپرادوروۆ، ۆرەمەنششيكوۆ، يجديۆەنسيەۆ.
ەتو وبششايا زاداچا ۆلاستي ي وبششەستۆا، كوتورايا زاتراگيۆاەت سوسيالنو-ەكونوميچەسكيە اسپەكتى، ۆوپروسى گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي، ناسيونالنوي يدەنتيچنوستي ي ۆوسپيتانيا مولودەجي.
پراۆيتەلستۆۋ پورۋچاەتسيا ۆ دۆۋحمەسياچنىي سروك پرەدوستاۆيت پرەدلوجەنيا پو ۆوزۆراتۋ ۆ سترانۋ نەزاكوننو ۆىۆەزەننىح زا رۋبەج فينانسوۆىح سرەدستۆ ي پريوبرەتەننىح تام اكتيۆوۆ.
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
ءبىز بۇگىن ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەنى تالقىلادىق.
الدىمىزعا ناقتى مىندەتتەر قويدىق.
ۇكىمەت باعدارلاماسىنداعى نەگىزگى ۇستانىمداردى جالپى ماقۇلداۋعا بولادى دەپ سانايمىن.
بۇل قۇجات كوپشىلىككە بارىنشا تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك.